Alp togʻlariOy togʻlari, taxminan 4 milliard yil oldin, oyning asteroid bilan toʻqnashuvi natijasida paydo boʻlgan[1].

Tavsif

tahrir
 
Yomgʻir dengizi, Alp togʻlari atrofi rejasi D harfi bilan belgilangan

Alp togʻlari Yomgʻir dengizi mintaqasida joylashgan boʻlib, balandligi boʻyicha ular yer yuzidagi haqiqiy Alp togʻlaridan bir oz pastroqdir[2]. Ushbu togʻ tizmasining gʻarbida ham katta krater Platon joylashgan. Alp togʻlarining shimolida Sovuq dengiz joylashgan. Togʻlarning shimoliy qismida Platonning joʻyaklari, sharqiy qismida Alp vodiysi joylashgan[3].

Togʻlar 42,04° — 52,81° shimoliy kenglikdagi selenografik koordinatalar bilanchegaralangan hududda joylashgan, 5,6° — 3,22° E[4].

Yuqoridagi rasmda Alp togʻlari rasmning yuqori qismida joylashgan. Rasmning oʻng tomonida janubiy-shimoliy yoʻnalishda yoʻnaltirilgan Kavkaz togʻlari koʻrinadi. Platon krateri tasvirning chap chetidan tashqarida joylashgan. Tasvir markazidan biroz pastroqda Kassini krateri joylashgan boʻlib, uning shimoli-gʻarbiy qismida Agassiz burni koʻrinadi — Alp togʻlarining janubiy uchi[5].

Sunʼiy yoʻldosh kraterlari

tahrir
 
Sunʼiy yoʻldosh krateri Alp togʻlari

Alp togʻlari maʼlum bir oy krateri bilan bogʻlanmagan ikkita sunʼiy yoʻldosh kraterini oʻz ichiga oladi[6].

Alp togʻlari Koordinatalar Diametri, km
A 51°23′N 0°18′W / 51.39°N 0.3°W / 51.39; -0.3 (Альпы A) 10.7
B 45°49′N 0°55′W / 45.81°N 0.91°W / 45.81; -0.91 (Альпы B) 4.8

Oy togʻlari va dengizlari insoniyat tomonidan nisbatan kuchli teleskoplar ixtiro qilingandan soʻng kashf qilindi va tekshirildi[7]. Alp togʻlari oʻz nomini 17-asrning oʻrtalarida, polshalik astronom Yan Geveliyning Oydagi togʻlarni Yerdagi kabi nomlar bilan chaqirish taklifidan keyin oldi[8].

Oyga koʻtarilish

tahrir

Oyda Olimpiada oʻyinlariga mezbonlik qilish haqidagi hazillarga qaramay (masalan, Platon kraterida Olimpiya qishlogʻiga mezbonlik qilish orqali), tortishish kuchidagi farqlar Oyda changʻi yoki snoubordda uchishni butunlay istisno qiladi (taxminan 70 kg ogʻirlikdagi changʻichining vazni atigi 12 kg boʻladi)[9]. Boshqa tomondan, tortishish kuchining farqi toqqa chiqishni va oyga chiqishni Yerdagi shunga oʻxshash harakatlarga qaraganda osonroq boʻladi[10].

Manbalar

tahrir