Alyumosilikatlar

Alyumosilikatlar — tarkibida alyuminiy va kremniyning kompleks anionlari boʻlgan silikatlarning umu-miy nomi. Kompleks anionlarga [AlSiOJ, [AISi2O,J-, [AlSi4O10J-[Al2Si3O10]~2 va boshqa kiradi. A. tabiatda keng tarkal-gan, yer poʻstining 50% ini tashkil etadi. Ularga dala shpatlari, mas, ortoklaz K[AlSi3OJ, albit Na[AlSi3Og], anortit Ca[Al2SiOJ va gilli minerallar; slyu-dalar (mas, muskovit, biotit va boshqalar) kiradi. Tarkibida kristalizatsion suv va — ON guruhi boʻlmagan tabiiy A. qiyin suyuqlanuvchan, termik barqaror moddalardir. Barcha A. suvda erimaydi, ftor kislota, ishqor va ishqoriy metallar karbonatlari eritmalarida parchalanadi. Baʼzi A. tabiiy sharoitda karbonat angidrid va suv taʼsirida asta-sekin taʼsirlanishi natijasida kvars va boshqa 383minerallar hosil boʻladi. Sintetik A. alyuminiy va kremniy oksidlariga metall oksidlarini gidrotermal usulda taʼsir ettirib olinadi. Ular keramik mahsulotlarning asosiy kristall fazalarini tashkil qiladi. Tabiiy A. shisha, sopol, sement va boshqa ishlab chiqarishda; slyudalar — elektr va issiqlikni oʻtkazmaydigan materiallar olishda; nefelin sof alyu-miniy olishda, ayrim A., mas, seolitlar xromatografiyada adsorbent, gazlarni tozalash, quritish va ajratishda, suvning qattiqligini kamaytirishda, kataliza-tor va tarkibida katalizator boʻlgan xom ashyo sifatida ishlatiladi. Rustam Marupov.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil