Animatsiya

Animatsiya (lotincha: animare — „jonlantirish“) yoki multiplikatsiya (lotincha: multiplicatio — „koʻpaytirish“) alohida tasvirlarning yuqori tezlikda ketma-ket koʻrsatilishidir. Koʻzning tasvirlarni uzlukli ilgʻashi oqibatida optik illyuziya seziladi va tasvirlar ketma-ketligi yaxlit harakat, deb qabul qilinadi.

Animatsiyaga misollar.

Etymologiya

Animatsiya so'zi lotincha "animare" so‘zidan kelib chiqqan bo'lib, "jonlantirish", "hayot berish" yoki "harakatga keltirish" degan ma'noni anglatadi. Shuningdek, multiplikatsiya so'zi "ko'paytirish" ma'nosini anglatadi, bu esa alohida tasvirlarning ketma-ket ko'rsatilishi jarayonini tasvirlaydi. Animatsiya, aslida, bir nechta statik tasvirlarning yuqori tezlikda ketma-ket ko'rsatilishi orqali ko'rsatiladi, bu esa ko'zning optik illyuziyasini yaratadi.

Tarixi

Animatsiya tarixining boshlanishi qadimgi davrlarga borib taqaladi. Animatsiyaning dastlabki shakllari, masalan, qadimgi Misrdagi zodiak aylanasi yoki Yaponiyadagi yorqin piktogrammalar kabi tasvirlar, harakatni tasvirlashga harakat qilingan. 1830-yillarda Fransuz fizigi Joseph Plateau tomonidan kinematografik illyuziya qurilmalari yaratildi, bu esa animatsiyaning rivojlanishiga asos bo'ldi.

1900-yillarda va undan keyin, animatsiya texnologiyasi o‘zining o‘zgarishlarini ko‘rsatdi, masalan, Wal Disney tomonidan yaratilgan "Steamboat Willie" (1928) va "Fantasia" (1940) kabi ilk animatsion filmlar, ko‘plab texnik va badiiy innovatsiyalarni taqdim etdi. 1950-yillarda televizorlar va kompyuterlar yordamida animatsiya kengroq ommalashdi.

Rivojlanishi

Animatsiya texnologiyalarining rivojlanishi, ayniqsa 20-asrning oxiridan boshlab, sezilarli darajada tezlashdi. 1980-yillarda Pixar va DreamWorks kabi kompaniyalar tomonidan yaratilgan ilk 3D animatsion filmlar yangi bir davrni boshlab berdi. 1995-yilda Pixar tomonidan chiqarilgan "Toy Story" animatsiyasi CGI (kompyuter grafikasi) orqali yaratilgan birinchi to'liq uzunlikdagi 3D animatsion film bo'ldi va bu sohadagi inqilobni boshlab berdi.

Janrlar

Animatsiya janrlari turli xil va keng qamrovli bo‘lib, ularni quyidagi asosiy toifalarga bo‘lish mumkin:

- Badiiy animatsiya: Hujjatli animatsiya, o‘quvchi auditoriyasiga mo‘ljallangan ilmiy va san’atsal materiallarni taqdim etadi.

- Komediya animatsiyasi: Ko‘pincha oilaviy filmlar va bolalar uchun mo‘ljallangan janr.

- Drama va dramatik animatsiya: Murakkab hikoyalar va hissiyotlarga ega animatsiyalar.

- Fantastika va ilmiy-fantastik animatsiya: Futuristik dunyo va voqealar tasvirlanadi.

- Siyosiy animatsiya: Ijtimoiy va siyosiy mavzularni yoritadigan animatsiyalar.

- Stop-motion animatsiya: Ob'ektlar yoki haykallarni qo'l bilan harakatga keltirib, tasvirni ketma-ket olish.

Texnikalar va Tasvirlar

Animatsiya texnikalari o'zgarib borgan, yangi uslublar va ilg'or texnologiyalar bilan boyitilgan. Ushbu texnikalarga quyidagilar kiradi:

- **Qo'l bilan chizilgan animatsiya**: Bu animatsiya turida har bir kadr alohida qo‘l bilan chiziladi.

- **Stop-motion**: Harakatni ob'ektlar yordamida tasvirlash texnikasi.

- **Kompyuter animatsiyasi**: Kompyuter yordamida yaratilgan va 3D tasvirlar yaratishga asoslangan texnologiya.

- **CGI (kompyuter grafikasi)**: Kompyuter yordamida yaratilgan tasvirlar va animatsiyalar.

Kinematografiyada roli

Animatsiya kino sanoatida o‘zining alohida o‘rniga ega. U nafaqat bolalar uchun, balki kattalar uchun ham muhim ijodiy janrga aylangan. Animatsiya texnologiyalari o‘z vaqtida qattiq chegaralangan edi, ammo bugungi kunda ularning ishlatilishi kinematografiya dunyosini yangicha nuqtai nazar bilan o‘zgartirib yuborgan.

Yirik shaxslar va studiyalar

Animatsiya sanoatining rivojlanishiga bevosita ta'sir qilgan shaxslar:

- **Walt Disney**: Disney studiyasining asoschisi va animatsiya san'ati tarixidagi eng muhim figuralardan biri.

- **Hayao Miyazaki**: Yaponiyaning taniqli animatori va Studio Ghibli kompaniyasining asoschisi.

- **John Lasseter**: Pixar studiyasining asoschilaridan biri va "Toy Story" ning yaratuvchisi.

Animatsiyaning ijtimoiy va madaniy ta'siri

Animatsiya nafaqat san'atda, balki ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy jihatdan ham katta ta'sir ko'rsatdi. U bolalar tarbiyasida, o‘quv materiallarida, reklama va yirik brendlar uchun mahsulotlarni targ‘ib qilishda keng qo‘llanilmoqda.

Hozirgi kun va kelajak

Bugungi kunda animatsiya texnologiyalarining yangi ufqlari kashf etilmoqda. Virtual haqiqat (VR) va kengaytirilgan haqiqat (AR) texnologiyalari animatsiyani yangi bosqichga olib chiqdi. Shuningdek, internet platformalarida animatsion filmlar va seriyalar keng tarqalmoqda.

Yana qarang

• Animator
• Kompyuterli animatsiya
• 3D film

Havolalar

• Animatsiya Curlie katalogida