Vikipediya

Aorta ravog'i

Aorta ravogʻi, aorta yoyi yoki koʻndalang aorta yoyi[1][2] aortaning koʻtariluvchi va tushuvchi qismlari orasida joylashgan. Aorta yoyi orqaga qarab yoʻnalib, traxeyaning chap tomoniga oʻtadi.

Aorta ravog'i
lotincha: Arcus aortae
Arteriya Tarmoqlaridan bosh, bo'yin, qo'llar kabi tanani yuqori qismini arteriyalariga qon olib boradi
Vena Yuqori kovak vena va pastki kovak vena
Kataloglar
  • 3768
  • A12.2.04.001
Aorta ravog'i

Tuzilishi

tahrir

Aorta oʻng tomondan toʻsh qovurgʻa birikkan joy sohasidan chiqib oʻpka poyasi (truncus pulmonalis)dan orqa tomonida joylashadi. Chap qorinchadan chiqgan joyida 2 ta tojsimon arteriyalarni hosil qiladi. Th4 toʻrtinchi koʻkrak umurtqasi sohasida aorta yoyi aortani tushuvchi qismiga oʻtadi[3][4]. Aortaning chap tomonida traxeya, qiziloʻngach va koʻkrak limfa yoʻli (olddan orqaga) kabi boshqa tuzilmalar ham yotadi[3]. Pastda aorta yoyi ligamentum arteriosum orqali oʻpka poyasi bilan bogʻlangan boʻlsa, yuqorida uchta asosiy tarmoqlar hosil qiladi[3]. Aorta yoyining birinchi va eng katta shoxchasi yelka-bosh poyasi (truncus brachiocephalicus) o‘ngda va qolgan ikki shoxchadan bir oz oldinda joylashgan bo‘lib, to‘sh suyagining dastasi (manubrium sterni) orqasidan boshlanadi. Keyinchalik, chap umumiy uyqu arteriyasi aorta yoyidan truncus brachiocephalicusning chap tomonida boshlanadi, soʻngra traxeyaning chap tomoni boʻylab va yuqori mediastin orqali koʻtariladi. Chap oʻmrov usti arteriya aorta yoyidan chap umumiy uyqu arteriyasining chap tomoniga chiqib, chap umumiy uyqu bilan birga yuqori koʻks oraligʻi orqali traxeyaning chap tomoni boʻylab yuqoriga koʻtariladi[5].

Aorta yoyi yuqori tomonida uchta asosiy shoxga ega. Aorta yoyining birinchi va eng katta tarmogʻi bosh-boʻyin poyasi boʻlib, u oʻngda va boshqa ikkita shoxchadan bir oz oldinda joylashadi, toʻshning dasta qismi orqasidan boshlanadi. Chap umumiy uyqu arteriyasi aorta yoyidan bosh-boʻyin poyasining chap tomonidan boshlanadi, soʻngra traxeyaning chap tomoni boʻylab va yuqori mediastin orqali koʻtariladi. Chap oʻmrov usti arteriyasi arteriya aorta yoyidan chap umumiy uyqu arteriyasining chap tomoniga chiqib, chap umumiy uyqu bilan birga yuqori mediastin orqali va traxeyaning chap tomoni boʻylab yuqoriga koʻtariladi[6]. Anatomik oʻzgarish shundaki, chap umurtqa arteriyasi chap oʻmrov usti arteriyasi oʻrnida aorta yoyidan paydo boʻlishi mumkin.

Aorta yoyi ikkita bukulma hosil qiladi: biri qavariq yuqoriga, ikkinchisi oldinga va chapga. Uning yuqori chegarasi taxminan 2,5 ni tashkil qiladi sm. Toʻsh dastasi uchun yuqori chegara ostida[7]. Qon yuqori egrilikdan yurakdan yuqori joylashgan tananing yuqori qismlariga — qoʻllar, boʻyin va boshga oqadi.

Yurakdan chiqib, koʻkrak aortasi maksimal diametri 40 mm. U koʻtariluvchi aortaga aylanganda, diametri < 35-38 mm va 30 mm. Aortaning tushuvchi qismi diametri 25 mm dan oshmasligi kerak[8][9].

Aorta yoyi mediastinum ichida joylashgan.

Hujayra darajasida aorta va aorta yoyi uchta qavatdan iborat: ichki boʻshliqni oʻrab turgan va oddiy tojsimon epiteliy hujayralaridan tashkil topgan tunica intima; silliq hujayra mushaklari va elastik tolalardan tashkil topgan tunika media; boʻshashgan kollagen tolalaridan tashkil topgan tunica adventitia[10]. Barometrik nerv terminallari bilan innervatsiya qilingan aorta yoyi qon tomir devorlarining kengayishidagi oʻzgarishlarni sezish uchun javobgar, qon bosimini oʻzgarishini qoplash uchun yurak urish tezligidagi oʻzgarishlarni keltirib chiqaradi[11].

Rivojlanishi

tahrir

Aorta yoyi koʻtariluvchi va tushuvchi aorta o‘rtasida joylashgan qism boʻlib, uning markaziy qismi erta rivojlanish davrida chap 4- aorta yoyi tomonidan hosil bo‘ladi[12].

 
Rattus rattus turidagi aorta yoyi va aorta shoxlari murin modeli

Aorta yoyining oxirgi qismi aortani toraygan sohasi deb ataladi. Bu homila hayotida qon oqimining pasayishi natijasida aortaning torayishi (istmus) boʻlgani uchun shunday deb ataladi[13]. Yurakning chap qorinchasi hayot davomida kattalashib borib, oxir-oqibat kengayib normal oʻlchamga aylanadi. Agar bu sodir boʻlmasa, aorta koarktatsiyasiga olib keladi[14][15]. Arterial yoʻl homila hayotida yoyning oxirgi qismiga ulanadi. Keyinchalik hayotning keyingi davrida arterial yoʻl ligamentum arteriozumga aylanad[14].

Klinik ahamiyati

tahrir

Aorta tugmasi koʻkrak qafasining frontal rentgenogrammasida aorta yoyining koʻzga koʻringan soyasidir[16].

Aortopeksiya -traxeyani ochiq ushlab turish uchun aorta yoyi toʻshga oʻrnatiladigan jarrohlik muolajasi hisoblanadi.

Aortani toraygan qismi aorta yoyining mustahkamlangan sohasi. U shikastlanishga moyil boʻlib, uning yirtilishiga va katta qon ketishiga olib kelishi mumkin[17].

Qoʻshimcha rasmlar

tahrir

Manbalar

tahrir

This article incorporates text in the public domain from page 547 of the 20th edition of Gray’s Anatomy (1918)

  1. ↑ OED 2nd edition, 1989, as /eɪ'ɔ:ɹtɪk/.
  2. ↑ Entry „aortic“ in Merriam-Webster Online Dictionary.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Ryan, Stephanie „Chapter 3“, . Anatomy for diagnostic imaging, Third, Elsevier Ltd, 2011 — 141-143-bet. ISBN 9780702029714. 
  4. ↑ S. Standring. Gray's Anatomy The Anatomical Basis Of Clinical Practice, 40th Edition. Elsevier Health Sciences UK. 
  5. ↑ Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Tibbitts, Adam W.M. Mitchell; illustrations by Richard; Richardson, Paul. Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone, 2005. ISBN 978-0-8089-2306-0. 
  6. ↑ Drake, Richard L.. Gray's anatomy for students. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone, 2005. ISBN 978-0-8089-2306-0. 
  7. ↑ Kulkarni, Neeta V.. Clinical anatomy for students : problem solving approach. New Delhi: Jaypee Bros. Medical Publishers, 2006 — 211-bet. ISBN 978-8180617348. 
  8. ↑ Mao, SS; Ahmadi, N; Shah, B; Beckmann, D; Chen, A; Ngo, L; Flores, FR; Gao, YL et al. (2008). "Normal thoracic aorta diameter on cardiac computed tomography in healthy asymptomatic adults: impact of age and gender". Acad Radiol 15 (7): 827–34. doi:10.1016/j.acra.2008.02.001. PMID 18572117. PMC 2577848. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2577848. 
  9. ↑ Wolak, A; Gransar, H; Thomson, LE; Friedman, JD; Hachamovitch, R; Gutstein, A; Shaw, LJ; Polk, D et al. (2008). "Aortic size assessment by noncontrast cardiac computed tomography: normal limits by age, gender, and body surface area". JACC Cardiovasc Imaging 1 (2): 200–9. doi:10.1016/j.jcmg.2007.11.005. PMID 19356429. 
  10. ↑ „The Cardiovascular System (Blood Vessels)“. www2.highlands.edu. 2018-yil 3-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-aprel.
  11. ↑ webmaster@studentconsult.com. „Printed from STUDENT CONSULT: Berne and Levy Physiology 6E - The Online Medical Library for Students plus USMLE Steps 123 (ver. 2.9)“. users.atw.hu. Qaraldi: 2017-yil 22-aprel.
  12. ↑ Bamforth, Simon D.; Chaudhry, Bill; Bennett, Michael; Wilson, Robert; Mohun, Timothy J.; Van Mierop, Lodewyk H.S.; Henderson, Deborah J.; Anderson, Robert H. (2013-03-01). "Clarification of the identity of the mammalian fifth pharyngeal arch artery" (en). Clinical Anatomy 26 (2): 173–182. doi:10.1002/ca.22101. ISSN 1098-2353. PMID 22623372. https://eprint.ncl.ac.uk/fulltext.aspx?url=184287/7AD54A38-B35D-477A-9763-226F0551002C.pdf&pub_id=184287. 
  13. ↑ "The Aortic Isthmus: A Significant yet Underexplored Watershed of the Fetal Circulation". Fetal Diagnosis and Therapy 40 (2): 81–93. 2016. doi:10.1159/000446942. PMID 27379710. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Rubin's Pathology: clinicopathologic foundations of medicine, 5th Rubin: , Philadelphia [u.a.]: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins, 2008 — 442-bet. ISBN 978-0-7817-9516-6. 
  15. ↑ Computed tomography and magnetic resonance of the thorax, 4th David P. Naidich: , Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins, 2007 — 100-bet. ISBN 978-0-7817-5765-2. 
  16. ↑ wrongdiagnosis.com > Aortic knob Citing: Stedmanʼs Medical Spellchecker, 2006 Lippincott Williams & Wilkins.
  17. ↑ Ryan, Stephanie „Chapter 3“, . Anatomy for diagnostic imaging, Third, Elsevier Ltd, 2011 — 141-143-bet. ISBN 9780702029714. 

Havolalar

tahrir

MedPix-dan anatomiya oʻrgatish ishi Angiologiya 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aorta_ravog%27i&oldid=4104672" dan olindi