Argentina davlat madhiyasi

„Argentina milliy madhiyasi“ (ispancha: Himno Nacional Argentino) — Argentina davlat madhiyasi. Uning soʻzlari Buenos Ayresda tugʻilgan siyosatchi Vicente López y Planes tomonidan, musiqasi esa ispan musiqachisi Blas Parera tomonidan yozilgan. Asar 1813-yil 11-mayda, may inqilobidan uch yil o‘tib, yagona rasmiy qo‘shiq sifatida qabul qilingan. Bugungi kunda u qabul qilingan sana 11-may endi Argentinada Madhiya kuni hisoblanadi.

Luis Messemaeckers tomonidan pianino uchun fransuzcha transkripsiya, 1822 yilda nashr etilgan. Bu Argentinadan tashqarida Argentina milliy madhiyasining topilgan eng qadimgi notasidir.
Argentina davlat madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i	Vicente López y Planes, 1812
Bastakor	Blas Parera
Qabul qilindi	1813-yil 11-may;

Baʼzi birinchi, mutlaqo boshqacha madhiyalar 1810-yildan tuzilgan. Keyinchalik 1813-yilda taqdim etilgan versiya 19-asr davomida ishlatilgan. Hozirda davlat madhiyasi sifatida rasman kodlangan qism asl kompozitsiyadan qisqaroq boʻlib, faqat 1813-yilgi „Vatanparvarlik marshi“ning birinchi va oxirgi misralari va xordan iborat boʻlib, Ispaniyadan mustaqillik uchun kurash haqidagi koʻplab hissiy matnni eʼtiborda qoldirib mashhur Iberiya sherini takrorlaydi.

Etimologiya

Argentina milliy madhiyasi uchta versiyada ishlab chiqilgan boʻlib, dastlab „Marcha Patriótica“ (inglizcha: Patriotic March) deb nomlangan, keyinroq „Canción Patriótica Nacional“ (Milliy vatanparvarlik qoʻshigʻi) va „Canción Patriótica“ (Vatanparvarlik qoʻshigʻi) deb oʻzgartirilgan. 1847-yilda shu nom bilan nashr etilganidan beri u „Himno Nacional Argentino“ deb nomlangan.

Tarix

Argentina milliy madhiyasi birinchi marta Mariquita Sánchezning uyida yangradi (rasm Pedro Subercaseaux)

Argentinaning birinchi milliy madhiyasi 1810-yil 15-noyabrda Buenos-Ayres gazetasida chop etilgan „Vatanparvarlik marshi“ edi. Unda Esteban de Luca soʻzlari va Blas Parera musiqasi bor edi. Ushbu asl kompozitsiya Argentina nomiga (mamlakat 1826-yilgacha rasmiy ravishda „República Argentina“ deb nomlanmagan, ammo u shunday deb atalgan boʻlsa-da) yoki mustaqil irodasiga ishora qilmagan va buning oʻrniga Ispaniyaning Fransiya tomonidan bosib olinishi haqida soʻz borgan.

1812-yil oʻrtalarida hukmron triumvirat Kabildoga milliy madhiyani yaratishni buyurdi. Keyinchalik Rohib Cayetano Rodríguez tomonidan 4-avgustda maʼqullangan matn yozgan. Kataloniyalik musiqachi, mahalliy teatrning musiqiy direktori Blas Parera uni musiqaga qoʻydi va 1-noyabr kuni oʻzi boshqargan orkestr bilan birinchi marta ijro etdi.

Bir yildan kamroq vaqt oʻtgach, qoʻshiq milliy madhiya sifatida xizmat qilish uchun yetarlicha samarali emas deb hisoblandi. 1813-yil 6-martda bir nechta shoirlardan qoʻshiq soʻzlarini topshirish soʻralgan. Advokat Visente Lopes y Planesning sheʼri bir ovozdan eng yaxshi deb topildi. U 1813-yil 11-mayda „yagona milliy marsh“ sifatida tasdiqlangan. Pareradan oʻsha sana atrofida yangi musiqiy qoʻshiq yaratish soʻralgan. U bir necha kun ichida asarni tugatgan. Ogʻzaki anʼanaga koʻra, premyera 1813-yil 14-mayda aristokrat Mariquita Sanches de Tompsonning uyida boʻlib oʻtgan, ammo bu haqda hech qanday hujjatli dalil yoʻq. Agar bu toʻgʻri boʻlsa, Parera, baʼzi notoʻgʻri tushunchalardan farqli oʻlaroq, tez vaqt ichida va hech qanday majburlashlarsiz musiqani yozgan. Ushbu qoʻshiq bastalagani evaziga u teatrda premyera oʻtkazgan va 200 peso mukofot ham olgan.

Musiqa varaqasi Santa Ana de Velaskoda topilgan, Boliviya, c. 1860

Oʻshanda kompozitsiya Canción Patriótica Nacional (Milliy vatanparvarlik qoʻshigʻi) va keyinchalik oddiygina Canción Patriótica (Vatanparvarlik qoʻshigʻi) nomi bilan tanilgan, ammo Xuan Pedro Esnaolaning taxminan 1848-yildagi dastlabki aranjirovkasida u Himno Nacional Argentino nomi ostida paydo boʻlgan va nomi bugungi kungacha saqlanib qolgan. May madhiyasining toʻliq versiyasida (Lopes tomonidan yaratilgan versiya) tasvirlangan siyosiy qarash nafaqat Argentina, balki Lotin Amerikasi haqida ekanligi qayd etilgan. Qoʻshiq soʻzlari ispaniyaliklarga qarshi va mustaqillikni qoʻllab-quvvatlaydi, chunki oʻsha paytda mamlakat Ispaniyadan mustaqillik uchun kurashayotgan edi.

Qoʻshiq darhol mashhur boʻldi. Oʻn yil ichida hujjatlashtirilgan chiqishlar butun Argentinada, shuningdek, Chili, Peru va Kolumbiyada oʻzlarining milliy madhiyalariga ega boʻlgunga qadar boʻlib oʻtdi. Turli versiyalar paydo boʻlib, ommaviy qoʻshiq aytishni qiyinlashtirdi. Keyin bir qator islohotlar taklif qilindi. 1860-yilda Esnaola tomonidan rasmiy versiyani yaratish uchun topshirildi. U vazifani chin yurakdan qabul qilib, musiqaga ko‘plab o‘zgarishlar kiritdi, jumladan, sekinroq temp, to‘liq tekstura, ohangni o‘zgartirish va garmoniyani boyitish. 1927 yilda Esnaola tomonidan yangi versiya ishlab chiqildi va qoʻmita tomonidan bir qancha oʻzgarishlarini bekor qilgan tarixiy versiyani ishlab chiqdi, ammo yangi musiqa muammolarni keltirib chiqardi. La Prensa gazetasi tomonidan qizgʻin jamoatchilik muhokamasidan soʻng, bu versiya rad etildi va ikkinchi qoʻmita tavsiyalaridan soʻng Esnaolaning kelishuvi rasman tiklandi. 1944 yilda u rasmiy davlat madhiyasi sifatida tasdiqlandi.

19-asr davomida madhiya toʻliq kuylangan. Biroq, Ispaniyaga nisbatan qattiq his-tuygʻular tarqalib, mamlakat koʻplab ispan muhojirlari vataniga aylanganidan soʻng, prezident Julio Argentino Rocaning 1900 yil 30 martdagi farmoni bilan oʻzgartirish kiritildi. Unda shunday deyilgan.

“Milliy madhiya matniga oʻzgartirish kiritmasdan, unda xalqlarning tinch-totuv zamonlarda oʻz madhiyalariga oid tushunchasini mukammal tasvirlaydigan va bizning hayotimizga sherik boʻlgan minglab ispanlarning osoyishtaligi va qadr-qimmatiga mos keladigan misralar mavjud. Rasmiy partiyalarda kuylanishi mumkin boʻlgan va qoʻshiq aytish lozim boʻlganlarni, ular anʼana va qonunlarni hech kimga zarar yetkazmagan holda hurmat qilganliklari uchun Respublika Prezidentining qarori bilan: Rasmiy yoki jamoat partiyalarida, shuningdek, umumtaʼlim maktablarida 1813-yil 11-mayda Bosh Assambleya tomonidan tasdiqlangan Milliy qoʻshiqning faqat birinchi va oxirgi misralari va xorlari kuylanadi."

Munozaralar

Qoʻshiq bahs-munozaralarga sabab boʻlgan qatorni oʻz ichiga oladi. Unda shunday jumlalar bor Buenos-Ayres se [o]pone á la frente De los pueblos de la ínclita union. Qoʻlyozma va erta bosilgan qoʻshiq varaqlarida opone soʻzi ishlatilgan. 1813-yilning 14-may sanasida imlo xatolari kabi aniq xatolarni tuzatuvchi qoʻshiq varaqining biroz keyinroq versiyasi chiqarilgan, ammo opon ponega oʻzgartirilgan. Maʼnosi teskari: „Buenos-Ayres ittifoq xalqining old tomoniga qarshi turadi“ ga „Buenos-Ayres oʻzini frontda joylashtiradi“. Asl opone Buenos-Ayresdagi markazlashtiruvchi qarashlarning ilgʻor qismi sifatida talqin qilingan, lekin ayni paytda „fojiali notoʻgʻri nashr“ sifatida ham qabul qilingan. Boshqa koʻplab satrlarda madhiya Ispaniyaga qarshi Argentina mustaqillik urushlaridan tashqariga chiqadi va Meksika, Markaziy Amerika, Shimoliy Janubiy Amerika va Yuqori Perudagi voqealarga ishora qiladi. „Yer yuzida shonli yangi xalq ko‘tarildi, boshiga dafn toji, Oyog‘ida mag‘lub arslon yotar“ kabi misralarda tobora kuchayib borayotgan istiqlol g‘oyalari o‘z ifodasini topgan. Bu nafaqat ispan absolyutizmini, balki Ispaniyaning oʻzini dushman sifatida koʻrsatadi. The growing ideas of independence are reflected in lines such as „On the surface of the earth rises a glorious new nation, her head is crowned with laurels, and a Lion lies defeated at her feet“. This portrays not just Spanish absolutism, but Spain itself, as the enemy.

Bugungi kunga kelib madhiyada mavju Ispaniyaga kuchli hujum qilgan kabi soʻzlar endi kuylanmaydi.

Foydalanish

Barcha rasmiy tadbirlarda davlat madhiyasi ijrosi majburiydir va argentinaliklar madhiyani oʻrnidan turib kuylashlari kerak. Radioeshittirishchilar ixtiyoriy ravishda madhiyani yarim tunda ijro etadilar, telekanallar esa kundalik eshittirishlarini yopishdan oldin ijro etadilar. Milliy bayramlarda davlat madhiyasini yarim tunda ijro etish majburiydir.

Milliy madhiya Argentina qonunchiligida 10302/1944-sonli Farmon bilan tartibga solinadi.

Rok musiqachisi Charly García 1990 yilgi Filosofía barata y zapatos de goma albomiga oʻziga xos muqova versiyasini kiritib, qoʻshiqning takrorlanishi bilan bogʻliq qonuniy qoidalarni buzdi va koʻp bahs-munozaralarga sabab boʻldi. 1998 yilda turli argentinalik sanʼatkorlar madhiya va boshqa vatanparvarlik qoʻshiqlarini El Grito Sagrado qoʻshma albomida qayta tahrirlashdi. Boshqa qoʻshiqchilar ham ularning izidan borib, asarni oʻziga xos tarzda qayta yaratdilar.

Milliy madhiyaning asl nusxasi 1928 yilgi filmning Argentina sarlavhasi sifatida ingliz tilida The Charge of the Gauchos nomi bilan tanilgan.

Davlat madhiyasi 1985-yilda suratga olingan Oscar mukofoti laureati boʻlgan The Official Story filmining boshida keltirilgan.

Qisqa instrumental versiyalar

Rasmiy versiyaning haddan tashqari uzunligi tufayli Olimpiya oʻyinlari, professional futbol oʻyinlari va regbi boʻyicha Jahon kubogi kabi xalqaro tadbirlarda faqat instrumental kirish (1 daqiqa 6 soniya davom etadi) eshirriladi. Yana bir variant — soʻnggi uchta satrdan soʻng (uchinchi satr takrorlangan) yoki xorga, xorning oʻziga va kodaga olib keladigan musiqiy tanaffusdan soʻng instrumental kirish qismini ijro etishdir. Anʼanaviy boʻlsa-da, bu kelishuvlar Argentina qonunchiligi tomonidan tan olinmaydi.

Matn

Ispancha asl	Inglizcha tarjima	IPA transkripsiyasi
Oíd, mortales, el grito sagrado: "¡Libertad! ¡Libertad! ¡Libertad!" Oíd el ruido de rotas cadenas ved en trono a la noble igualdad Ya su trono dignísimo abrieron las Provincias Unidas del Sud y los libres del mundo responden: 𝄆 "¡Al gran pueblo argentino, salud!" 𝄇 𝄆 Y los libres del mundo responden: "¡Al gran pueblo argentino, salud!" 𝄇 Sean eternos los laureles, 𝄆 que supimos conseguir. 𝄇 Coronados de gloria vivamos ¡O juremos con gloria morir! 𝄆 ¡O juremos con gloria morir! 𝄇	Hear, mortals, the sacred cry: „Freedom! Freedom! Freedom!“ Hear the sound of broken chains See noble equality enthroned. Their most worthy throne have now opened The United Provinces of the South. And the free people of the world reply: 𝄆 „To the great Argentine people, hail!“ 𝄇 𝄆 And the free ones of the world reply: „To the great Argentine people, hail!“ 𝄇 May the laurels be eternal 𝄆 that we were able to achieve 𝄇 Let us live crowned in glory Or let us swear to die with glory! 𝄆 Or let us swear to die with glory! 𝄇	[o.ɪð mo.ɾta.les el ɣɾi.to sa.ɣɾa.ðo] [li.βeɾ.tað li.βeɾ.tað li.βeɾ.tað] [oɪð el ɾui.ðo ðe ɾo.taɦ ka.ðe.nas] [βeð en tɾo.no a la no.ble i.ɣual.dað] [ʃa su tɾo.no dig.ni.si.mo a.bɾi.e.ɾon] [laɦ pɾo.βin.sias u.ni.ðaɦ ðel suð] [i loɦ liβ.ɾeɦ ðel mun.do reh.pon.den] [𝄆 al ɣɾan pueb.lo aɾ.ɣen.ti.no sa.luð 𝄇] [𝄆 i loɦ liβ.ɾeɦ ðel mun.do reh.pon.den al ɣɾan pueb.lo aɾ.ɣen.ti.no sa.luð 𝄇] [sean e.teɾ.noɦ loɦ lau.re.les] [𝄆 ke su.pi.moɦ kon.se.ɣiɾ 𝄇] [ko.ɾo.na.ðoɦ ðe glo.ɾi.a βi.βa.mos] [o xu.ɾe.moɦ kon glo.ɾia mo.ɾiɾ] [𝄆o xu.ɾe.moɦ kon glo.ɾia mo.ɾiɾ𝄇]

Havolalar

• Argentina: Himno Nacional Argentino — Audio of the national anthem of Argentina, with information and lyrics (archive link)
• Argentine National Anthem MP3
• Argentine National Anthem (vocal) MP3
• Argentine National Anthem MP3 (Wayback Machine saytida 2021-02-11 sanasida arxivlangan)
• Argentine National Anthem with English subtitles on YouTube.
• Listen in the Quechua language
• Argentine National Anthem Upade Radio broadcast Television Versión.