Vikipediya

Avstraliya — Malayziya munosabatlari

Tashqi aloqalar (malaycha: Hubungan Australia–Malaysia; هوبوڠن أستراليا-مليسيا) Avstraliya va Malayziya oʻrtasida mavjud. Avstraliya Kuala-Lumpurda[1] va Malayziya Kanberrada oliy komissiyaga ega[2]. Avstraliya ham, Malayziya ham beshta kuch mudofaasi kelishuviga aʼzo boʻlib, koʻpincha harbiy mashgʻulotlarda birga qatnashadi[3].

Avstraliya — Malayziya munosabatlari

Avstraliya
Malayziya
Diplomatik vakolatxona
Avstraliya elchixonasi Kuala-Lumpurda Malayziya elchixonasi Kanberrada
Elchixona
Avstraliyaning Malayziyadagi Oliy komissari Endryu Jon Lex Goledzinovski Malayziyaning Avstraliyadagi Oliy komissar Sudha Devi KR Vasudevan

Janubi-Sharqiy Osiyo ishlariga Avstraliyaning taʼsiri[4] kabi vaqti-vaqti bilan yuzaga keladigan muammolar, shuningdek, Avstraliya fuqarolarining Malayziyada hibsga olinishi va qatl etilishi ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarni yanada murakkablashtirgan[5].

Mamlakatni taqqoslash

tahrir
 Avstraliya  Malayziya
Gerbi    
Bayrogʻi    
Aholisi 24,856,700 31,360,000
Maydoni 7,692,024 km2 (2,969,907 kv mi) 330,803 km2 (127,724 kv mi)
Aholi zichligi 3.3/km2 (8.5/sq mi) 86/km2 (220/sq mi)
Vaqt zonasi 3 1
Poytaxti Kanberra Kuala Lumpur & Putrajaya
Katta shahri Sidney — 5,029,768 Kuala Lumpur — 1,768,000
Davlat boshqaruvi Federal Parlamentar Konstitutsiyaviy monarxiya Federal Parlamentar tanlov asosidagi Konstitutsiyaviy monarxiya
Tashkil etilishi 1901-yil 1-yanvar 1957-yil 31-avgust (Britaniyadan mustaqil)

1963-yil 16-sentyabr (Malayziyaning tashkil topishi)
Birinchi rahbari Qirolicha Viktoria (Monarx)

Edmund Barton (Bosh vazir) 		Tuanku Abdul Rahman (Monarx)

Tunku Abdul Rahman (Bosh vazir)
Davlat boshligʻi Monarx: Charles III Monarx: Abdulloh
Hukumat raisi Bosh vazir: Anthony Albanese Bosh vazir: Ismoil Sabri Yoqub
Qonun chiqaruvchi organ Avstraliya Parlementi Malaysiya Parlementi
Yuqori palata Senat

Rais: Scott Ryan 		Senat

Rais: S. Vigneswaran
Quyi palata Vakillar palatasi

Spiker: Tony Smith 		Vakillar palatasi

Spiker: Azhar Azizan Harun
Sud hokimiyati Avstraliya Oliy sudi

Oliy sudya: Susan Kiefel 		Malayziya Federal sudi

Oliy sudya: Tengku Maimun Tuan Mat
Rasmiy tili Ingliz tili Malay tili
YaIM (nominal) 1.39 trillion AQSh dollari $ (56,135 aholi jon boshiga) 364.7 milliard AQSh dollari $ ($11,414 aholi jon boshiga)

Tarixi

tahrir
 
Malayziya Oliy komissiyasi, Kanberra, Avstraliya.

Ikki davlat osiyodagi boshqa qoʻshnilarga qaraganda uzoq yillik institutsional va xalqlar oʻrtasidagi aloqalarga ega[6]. Avstraliya va Malayziya oʻrtasidagi aloqalarni XVIII asrdan beri kuzatish mumkin, malaylar XIX asrda Avstraliyaning shimoliy qirgʻogʻidagi marvarid sanoatida qatnashgan, bu Yerda ularning avlodlari bugungi kunda Darvin koʻp madaniyatli jamiyatining ajralmas qismini tashkil qiladi[7]. Ikkinchi Jahon urushi paytida avstraliyalik qoʻshinlar Malayya kampaniyasida qatnashdilar, bu yerda uning omon qolgan koʻplab qoʻshinlari Yaponiya armiyasi tomonidan asirga olingan va Batu Lintang lageri hamda Sandakan lageridagi Borneoga yuborildi. Avstraliyalik askarlarning aksariyati vafot etgan. Koʻplab avstraliyalik harbiy asirlardan atigi olti nafari urush tugashi va Avstraliyaning qoʻshimcha kuchlari tomonidan Borneo orolining ozod qilinishigacha tirik qolgan[8][9][10][11]. Oʻshandan beri avstraliyalik qoʻshinlar kommunistlarga qarshi Malayziya urushida, xususan, Malaya favqulodda I va Malay favqulodda II vaziyatlarda ishtirok etishdi, bu yerda ular Malayziya xavfsizlik kuchlarini materiallar va jihozlar bilan taʼminladilar[12][6][13][14][15]. Ikki zamonaviy davlat oʻrtasidagi rasmiy munosabatlar 1955-yilda boshlangan[6].

Iqtisodiy munosabatlar

tahrir

Malayziya Avstraliyaning 10-yirik savdo hamkori boʻlib, 2013-yilda ikki tomonlama savdo hajmi 19,2 milliard Avstraliya dollarini tashkil etgan[16]. Ikki davlat 2013-yil yanvar oyida erkin savdo bitimini boshladi[16]. Avstraliyaning Malayziyaga asosiy eksporti koʻmir, alyuminiy, mis, neft, bugʻdoy va shakar, dori-darmon, rux, sut mahsulotlari, mashinalar va transport uskunalari, qora chiqindilar va qoldiqlarni oʻz ichiga oladi[17]. Malayziyaning Avstraliyaga asosiy eksporti esa neft, qayta ishlangan neft, kimyoviy moddalar, yogʻlar, kompyuterlar, televizorlar, radiolar, telekommunikatsiya uskunalari va elektron integral mikrosxemalar, mebellar, matraslar va yostiqlar, shuningdek, mashinalar va transport uskunalari[17].

  •  
    1988 yildan beri Malayziyaga Avstraliya tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari ).
  •  
    1988 yildan beri Avstraliyaga Malayziya tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari).

Taʼlim munosabatlari

tahrir

Avstraliya Malayziyada uchta universitet kampusini yaratgan. Ikkita kampus Sharqiy Malayziyaning Saravak shahrida joylashgan: Kertin universiteti va Svinbern universiteti; uchinchisi: Gʻarbiy Malayziyaning Selangor shahrida joylashgan Monash universiteti. Ushbu kampuslar orqali 23 000 dan ortiq malayziyaliklar Avstraliya institutlariga oʻqishga kirishgan[18]. 300 000 dan ortiq malayziyalik talaba Avstraliyada tahsil olgan[18].

Rasmiy tashriflar

tahrir
 
Avstraliya tashqi ishlar vaziri Bob Karr (oʻngda) Malayziya tashqi ishlar vaziri Anifah Aman (chapda) bilan 2012 yil 4 noyabrda Karrning Malayziyaga tashrifi chogʻida qoʻl berib koʻrishdi.

2005-yil aprel oyida Malayziya Bosh vaziri Abdulla Ahmad Badaviy Avstraliyaga rasmiy tashrif bilan keldi. Oʻsha yili Malayziyaning boshqa vazirlari alohida ikki tomonlama tashriflarni amalga oshirdilar, jumladan, Inson resurslari vaziri — Fong Chan Onn, Oliy taʼlim vaziri — Shafie Salleh, Atrof-muhit va tabiiy resurslar vaziri — Adenan Satem va Transport vaziri — Chan Kong ChoyManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Keyingi yili Qishloq xoʻjaligi va agrosanoat vaziri Muhyiddin Yasin 2006-yil mart oyida Avstraliyaga tashrif buyurdi va avstraliyalik hamkasbi Piter MakGauran bilan qishloq xoʻjaligi sohasida hamkorlik boʻyicha oʻzaro kelishuv memorandumini imzolash bilan Malayziyaga halol mol goʻshti eksporti savdosidagi toʻsiqlarni bartaraf etdi. Malayziya Tashqi ishlar vaziri Sayid Hamid Albar 2006-yil 1-8-iyun kunlari va Xalqaro savdo va sanoat vaziri Rafidah Aziz 2006-yil 31-iyul — 8-avgust kunlari Avstraliya-Malayziya qoʻshma savdo qoʻmitasining 13-yigʻilishida ishtirok etish va qator hamkorlikni oʻtkazish maqsadida Avstraliyaga tashrif buyurdilar. Malayziya savdosini rivojlantirish boʻyicha seminarlar tashkil etildi. Avstraliya tomonidan Avstraliya Bosh prokurori Filipp Raddok, faxriylar ishlari boʻyicha vazir De-Ann Kelli, Qishloq, baliqchilik va oʻrmon xoʻjaligi vaziri Uorren Truss hamda Fan va taʼlim vaziri Brendan Nelson 2005-yilda Malayziyaga alohida ikki tomonlama tashriflarni amalga oshirdi. 2005-yil avgust oyida Bosh vazir oʻrinbosari va savdo vaziri Mark Veyl mamlakatga tashrif buyurgan. 2008-yil iyul oyida Avstraliya Bosh vaziri Kevin Rudd Malayziya Bosh vaziri Abdulla Ahmad Badaviy taklifi bilan Malayziyaga bordi[19]. 2012-yil 4-noyabrda Avstraliya tashqi ishlar vaziri Bob Karrning tashrifidan soʻng, ikki mamlakat avstraliyaliklar va malayziyaliklar uchun bir-birlarining mamlakatlariga sayohat qilishlari va bir-birlarining madaniyati haqida kuchliroq tushunchani rivojlantirishlari uchun Avstraliya-Malayziya qoʻshma madaniy almashinuv dasturiga kelishib oldilar[20]. 2022-yil iyun oyida asli Malayziyada tugʻilgan Avstraliya tashqi ishlar vaziri Penni Vong Malayziyaga tashrif buyurdi[21].

Xavfsizlik munosabatlari

tahrir

Avstraliya va Malayziya oʻrtasida harbiy hamkorlikning mustahkam anʼanalari mavjud boʻlib, avstraliyalik qoʻshinlar Malayziya tashkil topganidan beri uning mudofaasiga katta hissa qoʻshgan[22]. Beshta mudofaasi kelishuviga koʻra ittifoqning bir qismi sifatida Avstraliya ishtirok etayotgan davlatlar oʻrtasida tez-tez oʻtkaziladigan harbiy mashqlarda asosiy rol oʻynaydi[23][24][25]. Avstraliya Qirollik havo kuchlari (RAAF) ilgari Malayziyadagi RMAF Battervort bazasini 1970-yilda aviabaza huquqi Malayziya Qirollik havo kuchlariga (RMAF) oʻtkazilgunga qadar boshqargan[26][27]. RAAF hozirgacha ushbu bazada mavjud[28].

Avstraliya tashqi ishlar vaziri Penni Vongning Malayziyaga tashrifi chogʻida Avstraliya, Buyuk Britaniya va AQSh oʻrtasidagi AUKUS xavfsizlik paktidan xavotirda ekanligini bildirdi. Malayziya Tashqi ishlar vaziri Sayfuddin Abdulla jurnalistlarga Malayziyaning AUKUS mintaqaviy qurollanish poygasini ragʻbatlantirayotganidan „doimiy tashvish“ini bildirganini aytdi[29].

Hodisalar

tahrir

Lynasning Malayziyadagi faoliyati va atrof-muhitning ifloslanishi bilan bogʻliq muammolar

tahrir

2011-yilda Avstraliyaning noyob konlarini qazib oluvchi Lynas kompaniyasi Malayziyaning Pahang shahrida zavod qurish niyatini eʼlon qildi[30]. Ushbu qarorga stansiya uchun tavsiya etilgan maydon yaqinida yashovchi mahalliy aholi, ekologlar va Malayziya muxolif partiyalari radioaktiv ifloslanishdan norozilik bildirishgan[31][32][33]. Himpunan Hijau (Yashil Assambleya) keyin 2011-yil mart oyida Malayziyadagi Lynas yer loyihasiga norozilik bildirish uchun tuzilgan. Eʼtirozlarga qaramay, zavod qurilishi davom etdi va unga Malayziya hukumati tomonidan vaqtinchalik litsenziya berildi. Zavod dekabr oyidan nodir tuproq oksidlarini joʻnatish uchun oʻz faoliyatini boshladi[30][31]. Malayziya vazirlar mahkamasining toʻrt nafar aʼzosi (deputatlar) (savdo, fan, tabiiy resurslar va sogʻliqni saqlash) qoʻshma bayonot chiqarib, Lynasga berilgan litsenziya vaqtinchalik ekani zavoddan „barcha qismlarni“ mamlakatdan olib tashlashni talab qilishini aytdi[32]. Lynas operatsiyasiga doimiy qarshilik koʻrsatilishi bilan Kuala-Lumpurda va mamlakatning 10 ta boshqa shaharlarida, shuningdek, 34 ta boshqa mamlakatlarda, shu jumladan 2012-yilda Bersih 3.0 mitingi paytida bir nechta namoyishlar boʻlib oʻtdi[34][35]. 2016-yilda kompaniya litsenziyasi Malayziya Atom energiyasini litsenziyalash kengashi (AELB) tomonidan ehtiyotkorlik bilan koʻrib chiqilib, yana uch yilga uzaytirildi[36].

Qochqinlarni almashtirish shartnomasi

tahrir

2011-yil iyul oyida Malayziya Avstraliya bilan qochqinlarni almashish shartnomasini imzolagan edi, ular Malayziyaga 800 muhojirni yuboradi va evaziga Malayziyadan 4000 ta tasdiqlangan qochqinlarni qabul qiladi[37]. Boshpana izlovchilarning aksariyati Afgʻoniston, Eron, Iroq va Shri-Lankadan boʻlib, odatda Malayziya yoki Indoneziya orqali Avstraliyaga borgan[38]. Biroq keyingi oy Avstraliya Oliy sudi tomonidan kelishuv rad etildi va noqonuniy deb eʼlon qilindi, chunki Malayziya boshpana izlovchilarning huquqlarini himoya qilish uchun qonuniy kafolat bermadi, ayniqsa mamlakat Qochqinlar maqomi toʻgʻrisidagi konvensiyani imzolamaslik, koʻplab dalillar bilan mamlakatda 93,600 boshpana izlovchiga nisbatan yomon munosabatda boʻlganini, shu jumladan, asosan Myanma, Shri-Lanka, Somali, Iroq va Afgʻonistondan kelgan qochqinlarga haqorat qilish va asosiy huquqlardan mahrum etishni koʻrsatdi[39].

Malayziya ommaviy axborot vositalari tomonidan Ksenofont nutqini notoʻgʻri talqin qilish va keyinchalik Malayziyaga kirishni rad etish

tahrir

2012-yilda avstraliyalik senator Nik Ksenofont Kuala-Lumpurda hukumatga qarshi namoyishlarda qoʻlga tushganida Malayziyada faktlarni oʻrganish missiyasi tarkibida ediManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Keyinchalik, 2012-yil 2-mayda New Straits Times gazetasi jurnalist Roy Si Vey Chji tomonidan yozilgan maqolani „Kuzatuvchi nazorat ostida“ sarlavhasi bilan chop etdi. Hisobot Ksenofontning 2009-yildagi nutqidagi soʻzlarni almashtirdi va uni Islomga hujumga aylantirdi, goʻyoki Malayziya muxolifati yetakchisi Anvar Ibrohimning hamkori boʻlgan senatorga qarshi malay-musulmon fikrini uygʻotish qabilida boʻlishi kerak edi[40]. Aslida, nutq sayentologiyaga hujum edi, uning asl nutqi Avstraliya Senatining Hansardida qayd etilgan[41]. Ksenofont gazetani tuhmat uchun sudga berish bilan tahdid qildi va natijada haqoratomuz maqola tezda saytdan olib tashlandi[42]. Bu gap Malayziyada ham, Avstraliyada ham ommaviy axborot vositalarining noroziligiga sabab boʻldi, bu esa ommaviy axborot vositalari Malayziyaning hukmron Barisan Nasional hukumati uchun barcha siyosiy raqiblariga qarshi tashviqot vositasi sifatida xizmat qiladi, degan fikrni kuchaytirdi[41].

Keyingi yili 2013-yil 16-fevralda Ksenofont Kuala-Lumpur xalqaro aeroportida hibsga olindi va Malayziya immigratsiya idoralari unga kirishni rad etdiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name[43]. U ertasi kuni birinchi parvoz bilan Avstraliyaga deportatsiya qilindi. Avstraliya parlamentining boshqa aʼzolari Malayziyaga borish rejalarini masala hal boʻlgan paytda bekor qilishdi[44]. Malayziya Bosh vazir departamenti Ksenofont parlament ishlari vaziri Nazri Aziz bilan uchrashishi rejalashtirilgan Avstraliya delegatsiyasi tarkibiga kirmaganligini tasdiqladi va muxolifat yetakchisi Anvar Ibrohimning yordamchisi Ksenofontga ataylab kirishga rad javobini berdi[45].

Avstraliyalik jurnalistlarning Malayziyada hibsga olinishi

tahrir

Avstraliya radioeshittirish korporatsiyasining (ABC) ikki jurnalisti 2016-yil 13-mart kuni Malayziya bosh vaziri Najib Razakni unga nisbatan korrupsiya ayblovlari, xususan, 1Malaysia Development Berhad (1MDB) mojarosi yuzasidan soʻroq qilishga uringandan soʻng hibsga olingan[46].

Galereya

tahrir

Adabiyotlar

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Diplomatic List and List of Representatives of International Organisations“. Department of Foreign Affairs and Trade (Australia) (2011-yil sentabr). 2011-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-avgust 2011-yil.
  2. ↑ „Official Website of High Commission of Malaysia, Canberra“. Ministry of Foreign Affairs, Malaysia. Qaraldi: 29-avgust 2011-yil.
  3. ↑ Kate Boswood. „Engaging our interests: the Five Power Defence Arrangement and its contribution to regional security“. Department of Defence (Australia) (8-avgust 2008-yil). 2011-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  4. ↑ M. Rajendran. Mahathir Mohamad: Prime Minister of Malaysia. IBS Buku Sdn. Bhd., 1993. ISBN 978-967-950-288-6. 
  5. ↑ Jan Melissen. Consular Affairs and Diplomacy. Martinus Nijhoff Publishers, 7 February 2011 — 48–-bet. ISBN 978-90-04-18876-1. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 John Funston. „Australia-Malaysia relations“. New Mandala (24-iyun 2013-yil). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  7. ↑ Kate Duff. „[Submission No 11 Inquiry into Australia's Relationship with Malaysia“]. Department of Foreign Affairs and Trade (Australia). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  8. ↑ „The Marches“. Government of Australia. Australia's War 1939–1945. 2017-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-may 2016-yil.
  9. ↑ Nial Wheate. „Borneo 1945 - An Amphibious Success Story“. Royal Australian Navy. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  10. ↑ „The Australian Experience of Joint and Combined Operations: Borneo 1945“. International Journal of Naval History (26-may 2016-yil). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  11. ↑ „Borneo Oboe campaign – Second World War [Historical Backgrounder“]. Government of Australia. Department of Veterans' Affairs (Australia). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  12. ↑ „Malayan Emergency, 1950–60“. Australian War Memorial. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  13. ↑ „Security of British Borneo [The fight against Communist terror in Sarawak“]. The Age (20-sentabr 1952-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  14. ↑ John E. Jessup. An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945-1996. Greenwood Publishing Group, 1998 — 450–-bet. ISBN 978-0-313-28112-9. 
  15. ↑ „Indonesian Confrontation, 1963–66“. Australian War Memorial. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Malaysia-Australia Free Trade Agreement“. Department of Foreign Affairs and Trade (Australia). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Trade Services-Australia's Trade with Malaysia [Australia's Trade with Malaysia 2008/2009“]. Australian High Commission in Malaysia. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Education ties with Malaysia strengthened“. Australian High Commission in Malaysia. 2018-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  19. ↑ Lyndal Curtis. „Rudd meets with Malaysian PM“. Australian Broadcasting Corporation (10-iyul 2008-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  20. ↑ „Australia-Malaysia cultural exchange“. Minister for Foreign Affairs (Australia) (4-noyabr 2012-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  21. ↑ Reuters. „Australia part of Asia, minister says on visit to Malaysian birthplace“ (inglizcha). Reuters (30-iyun 2022-yil). Qaraldi: 30-iyun 2022-yil.
  22. ↑ „History of the Australia – Malaysia Defence Relationship“. Australian High Commission in Malaysia. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  23. ↑ „Defence“. Department of Defence (Australia). Australian High Commission in Malaysia. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  24. ↑ „FPDA members to share intelligence to fight terrorist threats“. The Star (2-iyun 2017-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  25. ↑ Prashanth Parameswaran. „Australia's Big Asia Military Deployment Moves to Malaysia“. The Diplomat (4-oktabr 2017-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil. (subscription required)
  26. ↑ Opalyn Mok. „How the Royal Australian Air Force transformed Butterworth through music“. The Malay Mail (23-may 2015-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  27. ↑ „Royal Malaysian Air Force Base [Butterworth, Malaysia – Australian Defence Force Facilities Rationalisation“]. Department of Defence (Australia). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  28. ↑ „RMAF Base Butterworth“. Royal Australian Air Force. 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  29. ↑ Murphy, Katharine. „Malaysian foreign minister says concerns remain about Aukus pact after meeting with Penny Wong“. The Guardian (28-iyun 2022-yil). Qaraldi: 30-iyun 2022-yil.
  30. ↑ 30,0 30,1 Keith Bradsher. „Taking a Risk for Rare Earths“. The New York Times (8-mart 2011-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Malaysians protest against rare earth refinery“. The Guardian (26-fevral 2012-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  32. ↑ 32,0 32,1 „Malaysia orders Lynas to ship out waste“. Australian Broadcasting Corporation (11-dekabr 2012-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  33. ↑ „Malaysia: Concerns over health & environmental impacts of Lynas rare earths mining & refinery“. Business and Human Rights Resource Centre. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  34. ↑ 千華數位文化. 21世紀聯合國與全球治理. 千華數位文化, 29 October 2014 — 295–-bet. ISBN 978-986-144-113-9. 
  35. ↑ „Malaysia convoy protests Lynas rare earths plant“. Australian Broadcasting Corporation (1-yanvar 2013-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  36. ↑ Ong Han Sean. „Lynas' operating licence renewed for three years“. The Star (3-sentabr 2016-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  37. ↑ Jeremy Thompson. „Australia, Malaysia sign refugee deal“. Australian Broadcasting Corporation (25-iyul 2011-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  38. ↑ Liz Gooch. „Australia and Malaysia Sign a Refugee Swap Deal“. The New York Times (25-iyul 2011-yil). Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  39. ↑ Ed Davies. „Australia's High Court rejects Malaysian asylum-seeker deal“. Reuters (31-avgust 2011-yil). 2020-yil 7-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2018-yil.
  40. ↑ Roy See Wei Zhi. „Observer under scrutiny“. New Straits Times (2-may 2012-yil). 2012-yil 2-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  41. ↑ 41,0 41,1 Daniel Flitton. „Xenophon verballed in Malaysia“. The Age (3-may 2012-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  42. ↑ Daniel Flitton. „Xenophon may sue Malaysian newspaper“. The Sydney Morning Herald (3-may 2012-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  43. ↑ Sean Yoong. „Malaysia denies entry to Australian senator“. The San Diego Union-Tribune (16-fevral 2013-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  44. ↑ „Xenophon detained at Malaysian airport“. Australian Broadcasting Corporation (16-fevral 2013-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  45. ↑ Natalie O'Brien. „Nick Xenophon detained in Malaysia“. The Sydney Morning Herald (16-fevral 2013-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.
  46. ↑ „ABC journalists leave Malaysia after no charges brought“. Australian Associated Press. The Guardian (15-mart 2016-yil). Qaraldi: 15-mart 2016-yil.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliya_—_Malayziya_munosabatlari&oldid=5244247" dan olindi