Vikipediya

Avstraliya — Norvegiya munosabatlari

Avstraliya Hamdoʻstligi va Norvegiya Qirolligi oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1970-yilda oʻrnatilgan.

Avstraliya — Norvegiya mamlakatlari. Sariq rangda Norvegiya, yashil rangda Avstraliya aks etgan.

Avstraliya va Norvegiya Antarktida bilan bogʻliq masalalarni boshqarishda hamkorlik qiladi. Ikkala davlat ham Antarktidada hududiy daʼvolarga ega va ular 45 daraja Sharqiy uzunlikda oʻzaro chegaradosh[1]. Mamlakatlar qitʼada bir-birlarining hududiy daʼvolarini ham toʻliq qabul qiladilarManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya va Norvegiya inson huquqlari, xalqaro tinchlik va tartib, barqarorlik va ochiq savdo kabi koʻplab masalalarda oʻxshash qarashlarga egaManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Biroq, kit ovlash masalalari boʻyicha ikki davlatning pozitsiyasi bir-biriga oʻxshamaydi.

2001-yilda MV Tampa ishi boʻyicha kelishmovchiliklar Avstraliya va Norvegiya hukumatlari oʻrtasida qizgʻin ommaviy munozaralarga olib keldiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya va Norvegiya oʻrtasidagi ikki tomonlama savdo asta-sekin oʻsib bormoqda. Ikki davlat oʻrtasida savdo shartnomalari va boshqa aloqalar ham tuzilgan.

Hozirda Avstraliyaning Norvegiyada konsulligi yoʻq, aksincha Daniyadagi elchixonasi tomonidan aloqa qiladi[2]. Norvegiyaning Kanberrada elchixonasi bor.

Antarktika masalalari boʻyicha

tahrir
 
Antarktidadagi hududiy daʼvolarni koʻrsatadigan xarita

Avstraliya va Norvegiya, Yangi Zelandiya, Fransiya va Buyuk Britaniya bilan birgalikda bir-birining Antarktidadagi hududiy daʼvolari ustidan suverenitetni tan olgan yagona davlatlardirManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name[3][4].

Antarktika shartnomasiga koʻra, Norvegiya singari Avstraliya ham mintaqada ikkita alohida hududga egaManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Ularning hududlaridan Norvegiyaning Dronning Maud yerlari va Avstraliyaning Antarktika hududi Norvegiya hududining sharqida va Avstraliya hududining gʻarbida 45 gradus Sharqiy uzunlikda chegaradosh.

Ikki davlat hududlari oʻrtasidagi chegara toʻgʻrisidagi kelishuv norvegiyalik kapitan Halmar Riiser-Larsen va Britaniya Avstraliya va Yangi Zelandiya Antarktika tadqiqot ekspeditsiyasiga (BANZARE) rahbarlik qilgan ser Duglas Mouson oʻrtasida 1930-yil yanvar oyida kelishuv natijasidirManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya Antarktika hududini Norvegiya tomonidan anneksiya qilinishini rasman tan olishi  1939-yil 15-yanvarda Norvegiya Britaniyaga Avstraliya Antarktika hududi chegaralari qabul qilinganligi haqida xabar berganida olinganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Kit ovlashdagi kelishmovchiliklar

tahrir

Avstraliya va Norvegiya Xalqaro kit ovlash komissiyasining (IWC) aʼzolaridir[5][6]. Biroq, ularning IWC faoliyati haqidagi qarashlari boshqacha. Norvegiya kit ovlash tarafdori. Mamlakatlarning taʼkidlashicha, IWC missiyasi kit ovini tartibga solish va boshqarish orqali kit zaxiralarining barqarorligiga erishishmoqchi. Avstraliya kit ovlashga qarshi boʻlgan davlatlar qatoriga kiradi. Ular kitlar populyatsiyasini himoya qilish va saqlash IWC ning asosiy maqsadi deb hisoblaydilar.

IWC uchun asos yaratgan kit ovini tartibga solish boʻyicha xalqaro konvensiyaga (ICRW) koʻra, IWC aʼzolariga eʼtiroz bildirish huquqini beruvchi qoida mavjud, bunda eʼtiroz bildiruvchilar bir tomonlama ravishda kit ovlash uchun oʻz kvotalarini belgilashlari mumkin[7]Manba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Norvegiya kit ovlash taqiqlanishiga qarshi pozitsiyani egallab, tijorat kit ovini qayta boshlash tarafdori. Norvegiya ICRW doirasida koʻrsatilgan moddadan foydalangan[8]. Mamlakat 1992-yilda moratoriyga eʼtiroz bildirgan va 1994-yilda tijorat maqsadlarida kitlarni ovlashni qayta boshlagan. Bugungi kunda Norvegiya hali ham oʻz-oʻzidan belgilangan kvotalar bilan oddiy minke va fin kitlarini tijorat ovini davom ettirmoqda, asosan Shimoliy Atlantikada va IWCning hech qanday qoidalari yoki taqiqlariga rioya qilish majburiyati yoʻqManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Boshqa tomondan, Avstraliya kitlar populyatsiyasining holatiga yoki ICRW maqsadiga qaramasdan kit ovining har qanday shakliga (tijorat yoki tadqiqot maqsadi) norozilik bildiradi va eʼtiroz ostida „ilmiy“ kit ovlash va kit ovlashga zudlik bilan chek qoʻyish kerak degan pozitsiyani saqlab qoladiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad nameManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Avstraliya, shuningdek, IWC aʼzolariga IWC qoidalari bilan qonuniy chegaralanib qolmaslik imkonini beruvchi qoidani yoʻq qilish uchun ICRWni yoshartirish zarur, degan fikrda.

MV Tampa yuk tashuvchisi boʻyicha nizo

tahrir

Norvegiya Avstraliya hukumati qutqarilgan afgʻonlar uchun javobgarlikni Avstraliya oʻz zimmasiga olishi kerakligini bildirdiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Bunga javoban, Avstraliya qutqarilgan odamlarning kirishiga ruxsat berish majburiyatini rad etdi. Avstraliya qochqinlarning keyingi manzilini, ular qayerga ketishi yoki MV Tampaning rejalashtirilgan manziligacha davom etishini Norvegiya hukumati belgilashini kutgan edi.

Avstraliya va Norvegiya oʻrtasida har ikki davlatning mas’uliyatni davom ettirishdan bosh tortishi natijasida „oʻtkir“ ommaviy munozaralar amalga oshirildiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Norvegiyaning taʼkidlashicha, Tampadagi qochqinlarning ahvoli ogʻir va hayotdan mahrum boʻlish ehtimoli yuqori va shuning uchun Tampa MV Christmas orolining Avstraliya hududiga kirishi kerak ediManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Biroq Avstraliya vaziyat hech qanday evakuatsiyaga muhtoj emasligini aytdi. Avstraliya bosh vaziri oʻsha paytda kapitan tomonidan Tampa yuk tashuvchisidagi tibbiy holat boʻrttirilgan deb ayblangan edi. Bosh vazir, shuningdek, kemada hech kim shoshilinch tibbiy yordamga muhtoj emasligini aytdi.

Norvegiya jamoat radiosida Norvegiya tashqi ishlar vazirining taʼkidlashicha, agar kema kapitan tomonidan suzish xavfli deb hisoblangan boʻlsa, hech bir davlat bu kemani xalqaro suvlarga chiqishga majburlashga ruxsat berilmaganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. U, shuningdek, Avstraliyaning munosabatini „qabul qilib boʻlmaydigan va gʻayriinsoniy“ deb tanqid qildi va Avstraliyaning harakati xalqaro huquqni buzayotganini daʼvo qildi. Norvegiya hukumati Avstraliyaning xatti-harakati haqida Xalqaro dengiz tashkiloti bilan bogʻlanishi kerakligini e;lon qildi. Norvegiyaning javobi Avstraliya Bosh vazirining tanqidiga uchradi. Uning taʼkidlashicha, Norvegiya hukumatining munosabati, kema, uning kapitani va shirkati hammasi norvegiyalik boʻlsa ham, voqea uchun barcha javobgarlikni inkor etishdir.

Norvegiya oʻzining rasmiy nuqtai nazarini saqlab qoldi, qidiruv-qutqaruv ishlariga UNCLOSning 98-moddasiga muvofiq Avstraliya boshchilik qilgan va Tampa MV shunchaki ishtirokchi boʻlganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya Tampaning Christmas oroli portiga yetib borishiga yoʻl qoʻymaslik kerakligi haqidagi pozitsiyasini himoya qildi. Norvegiya hukumati kapitanning qaroriga Avstraliya tomonidan eʼtiroz bildira olmasligini taʼkidlab javob berdi, chunki bu Avstraliya hukumatining huquqlariga kirmaydiTibbiy favqulodda vaziyat noaniq boʻlsa ham, Norvegiyaning taʼkidlashicha, kemada maksimal yuk 40 kishi boʻlgan paytda 438 kishi boʻlgani vaziyatni ayanchli deb aniqlash uchun yetarli. Ushbu dalilga qarshi turish uchun Avstraliya xavfsizlik standartlariga rioya etilishini taʼminlash Norvegiyaning ishi, chunki MV Tampa Norvegiya bayrogʻi ostida ekanini taʼkidladi. Avstraliya, shuning uchun Norvegiya MV Tampa Christmas oroliga qoʻyilgandan soʻng, barcha xavfsizlik talablariga javob bermasdan portni tark etmasligi kafolati uchun javobgardir, degan xulosaga keldi.

Avstraliya muhojirlarni qabul qilish majburiyatini rad etib, qutqaruvga olib keladigan jiddiy sharoitlar toʻxtatilib qutqarilgan odamlarni Avstraliyaga kirishiga ruxsat berish Avstraliyaning immigratsiya qonunlariga mos kelmasligini aytdiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Bunga javoban Norvegiya hukumati oʻsha paytdagi vaziyatni hisobga olgan holda Avstraliyaning qutqaruv mas’uliyati saqlanib qolganligini taʼkidladi. Qutqarilganlarni eng yaqin portga, yaʼni u holda Christmas oroli boʻlgan portga tushirishga ruxsat berish Avstraliyaning majburiyatlaridan biri boʻlgan. Bu majburiyatlar ham keng eʼtirof etilgan xalqaro gumanitar standartlarga mos edi.

Ikki tomonlama savdo va investitsiyalar

tahrir

Savdo aloqalari

tahrir
 
1988-yildan beri Avstraliyaga Norvegiya tovarlari eksportining oylik qiymati (million Avstraliya dollari)

2015-yildan 2019-yilgacha boʻlgan davrda oʻrtacha hisobda Avstraliya har yili Norvegiyaga mahsulot eksportini 10 foizdan koʻproqqa oshirdiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya va Norvegiya oʻrtasidagi savdo, shuningdek, Norvegiya aʼzosi boʻlgan Yevropa iqtisodiy hududi (EEA) bilan Avstraliya shartnomasi va Jahon Savdo Tashkiloti (JST) doirasidagi kelishuvlar amalga oshiriladi[9][10]. Ushbu shartnomalar ikki davlat oʻrtasida tovar va xizmatlar savdosi uchun barcha shart-sharoitlarni, import soliqlari va yigʻimlarini taqdim etadi[10].

 
Avstraliya xabariga koʻra, 2015-2019-yillar davomida Avstraliya va Norvegiya oʻrtasida import qilingan va eksport qilingan tovarlar qiymati. OECD statistik maʼlumotlari[11].

Norvegiya maʼlumotlariga koʻra, 2019-yilda Avstraliyadan import qilingan va eksport qilingan AQSh dollaridagi jami tovarlar mos ravishda 253,685,000 va 191,090,000 dollarni tashkil qiladi[12].

Avstraliya maʼlumotlariga koʻra, 2019-yilda Norvegiyadan import qilingan va eksport qilingan AQSh dollaridagi jami tovarlar mos ravishda 347,321,000 va 157,026,000 dollarni tashkil qiladi[12].

 
1988-yildan beri Norvegiyaga Avstraliya tovarlari eksportining oylik qiymati (million dollar)

Har qanday ikki davlat tomonidan bildirilgan oʻzaro savdodagi import va eksport qiymatlari oʻrtasidagi farq („assimetriya“) bir necha sabablarga koʻra yuzaga keladi[13]. Birinchidan, import va eksport boʻyicha statistik maʼlumotlarni yigʻishda hamkor atributining turli mezonlari qoʻllanadi[13]. Ikkinchidan, import statistikasida CIF tipidagi qiymatlar qoʻllanadi; shu bilan birga, eksport statistikasida FOB -tipli qiymatlar qoʻllanilad[13]. Va nihoyat, maʼlumotlarni yigʻishda turli xil savdo tizimlaridan foydalanish mumkin[13].

Avstraliyaning Norvegiyadan import qilinadigan eng yaxshi uchta mahsulot toifasi: qayiqlar, kemalar va suzuvchi transportlar; suyuqlik nasoslari va uning qismlari; oʻlchash va tahlil qilish uchun asboblarManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Avstraliya tomonidan Norvegiyaga eksport qilinadigan tovarlarning eng yaxshi uchta turiga quyidagilar kiradi: alyuminiy rudalari; farmatsevtika mahsulotlari; oʻlchash va tahlil qilish uchun asboblar.

2018-yilda Avstraliya umumiy import hamkori ulushining 0,25 foizi bilan Norvegiyaning eng yirik import sheriklari orasida 42-oʻrinni egalladi, eksport hamkorlarining umumiy ulushining 0,24 foizi bilan Norvegiyaning eng yirik eksport yoʻnalishi 30-oʻrinni egalladi[14][15]. Xuddi shu davrda Norvegiyaning Avstraliyaning import manbai va eksporti sifatidagi reytingi 52-oʻrinni (import hamkorlarining umumiy ulushining 0,15 %) va 52-oʻrinni (umumiy eksport hamkorlari ulushining 0,05 %) egalladi[16][17].

Investitsiyalar

tahrir

2019-yilda bir mamlakatdan ikkinchisiga kiritilgan sarmoyalarning umumiy hajmi 35,5 milliard Avstraliya dollarini tashkil etdi, shundan Avstraliya Norvegiyaga 10,2 milliard dollar va Norvegiya Avstraliyaga 25,3 milliard dollar sarmoya kiritganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Avstraliya va Norvegiya oʻrtasidagi kelishuvlar va kelishuvlar

tahrir

Avstraliya va Norvegiya ushbu maxsus kelishuvlarga erishdilar:

  • 2007-yil: Ijtimoiy taʼminot toʻgʻrisidagi bitim
  • 2007-yil: Ikki tomonlama soliqqa tortish boʻyicha kelishuv
  • 2004-yil: Vaqtinchalik tashrif buyuruvchilar uchun tibbiy davolanish toʻgʻrisida kelishuv"Manba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name

Boshqa aloqalar

tahrir

Ikki davlat Soyabon guruhining bir qismi sifatida yaqindan hamkorlik qiladiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Umbrella guruhining shakllanishi Kioto protokoli tasdiqlangandan soʻng amalga oshdi.

1997-yilda Kioto protokoli imzolanganda, Avstraliya va Norvegiya Protokolning B ilovasiga qoʻshilgan uchta davlatdan ikkitasi hisoblanadiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Ushbu ilovadagi mamlakatlar 2008—2012 yillar uchun ruxsat etilgan qoʻshimcha majburiyatning eng erta davrini muzokaralar yoʻli bilan olishni maqsad qilgan. Avstraliya va Norvegiya 1990-yil indeksidan mos ravishda sakkiz va bir foizga majburiyatlarni oshirish boʻyicha muzokaralar olib bordi. Bir muncha vaqt kechiktirgandan soʻng, Norvegiya Avstraliyaga Kioto protokolining keyingi majburiyat muddatiga rioya qilish boʻyicha kelishuvga qoʻshildi. Ikki davlat, shuningdek, Protokolning moslashuvchan mexanizmlarini maʼqulladi.

Davlat tashriflari

tahrir
  • 2017-yil fevral-mart: Norvegiya tashqi ishlar vazirining sobiq oʻrinbosari Tone Skogen Avstraliyaga tashrif buyurdiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.
  • 2015-yil 23-27-fevral: Norvegiya qiroli Harald V va qirolicha Sonja Kanberra, Sidney va Pertga tashrif buyurishdi. Tashrif davomida qirol va qirolichaga yuqori darajali siyosatchilar va biznes rahbarlari hamrohlik qildi[18].

Avstraliyaning Norvegiyadagi diplomatik vakili

tahrir

Avstraliyaning Norvegiyadagi elchisi Avstraliya hukumatining Norvegiyadagi eng yirik diplomatik vakili hisoblanadi. Elchi Daniyaning Kopengagen shahrida istiqomat qiladi[19].  

Avstraliyaning Shvetsiyada yashovchi Norvegiyadagi elchilari

tahrir
  • Roy Pichi (1970—1972)[20]
  • Jon Piterbrij (1972—1975)[21]
  • Lens Barnard (1975—1978)[22]
  • Brayan Xill (1978—1980)[23]
  • Kevin Flanagan (1980—1983)[24]
  • Judit P. Pead (1997—1999)
  • Stiven Bredi (1999—2003)[25]

Avstraliyaning Daniyada yashovchi Norvegiyadagi elchilari

tahrir
  • Metyu Pik (2003—2006)[26]
  • Sharyn Minaxon (2006—2010)[27]
  • Jeyms Choi (2010—2013)
  • Damien Miller (2013-)[28]

Avstraliya — Norvegiya statistikasi

tahrir
  • Norvegiyada yashovchi avstraliyaliklar: 1665 kishi[29]
  • Avstraliyadagi norvegiyalik muhojirlar: 4190 kishi[30]

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Barrett, Noel D. (2009). „Norway and the 'winning' of Australian Antarctica“. Polar Record (inglizcha). 45-jild, № 4. 360–367-bet. doi:10.1017/S0032247409008328. ISSN 0032-2474.
  2. ↑ „Australian Consulate in Oslo, Norway - Department of Foreign Affairs and Trade“. dfat.gov.au. 2015-yil 10-martda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ Newell, Matthew (2012). „The laws of whaling : Humane Society International Inc v Kyodo Senpaku Kaisha Ltd (2008) FCA 3 (15 January 2008)“. Southern Cross University Law Review. 15-jild, № 15. 87–97-bet.
  4. ↑ „An honorable way out of the whaling debacle“ (inglizcha). The Sydney Morning Herald (19-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 26-may 2021-yil.
  5. ↑ International Whaling Commission. „Membership and Contracting Governments“. International Whaling Commission (2021). 2013-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ Depledge, Joanna (2005). „IWC/57th AM - Continuing stalemate“. Environmental Policy and Law. 35-jild. 166-bet.
  7. ↑ International Whaling Commission. „IWC Key Documents“. International Whaling Commission (2021). 2013-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  8. ↑ Kolmaš, Michal (4-mart 2021-yil). „International pressure and Japanese withdrawal from the International Whaling Commission: when shaming fails“. Australian Journal of International Affairs (inglizcha). 75-jild, № 2. 197–216-bet. doi:10.1080/10357718.2020.1799936. ISSN 1035-7718.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  9. ↑ Government Digital Service. „Countries in the EU and EEA“. GOV.UK. 2014-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ 10,0 10,1 Australian Trade and Investment Commission. „Export markets - Norway“. Australian Trade and Investment Commission (2021). 2015-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ OECD.Stat. „BTDIxE Bilateral Trade in Goods by Industry and End-use, ISIC Rev.4“. OECD.Stat (2021). 2014-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  12. ↑ 12,0 12,1 Organisation for Economic Co-operation and Development. „Bilateral Trade in Goods by Industry and End-use“. OECD Statistics. 2014-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 United Nations. „Bilateral asymmetries“. United Nations International Trade Statistics Knowledgebase. 2016-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  14. ↑ World Bank. „Norway Import Partner Share by country in percentage 2018-2018“. World Bank: World Integrated Trade Solution (2018). 2021-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ World Bank. „Norway Export Partner Share by country in percentage 2018-2018“. World Bank: World Integrated Trade Solution (2018). 2021-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  16. ↑ World Bank. „Australia Import Partner Share by country in percentage 2018-2018“. World Bank: World Integrated Trade Solution (2018). 2021-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ World Bank. „Australia Export Partner Share by country in percentage 2018-2018“. World Bank: World integrated Trade Solution (2018). 2021-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  18. ↑ Belot, Henry. „Norwegian royalty touch down in Canberra“. The Sydney Morning Herald (22-fevral 2015-yil).
  19. ↑ Department of Foreign Affairs. „Norway country brief“. Australian Government. 8-dekabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ „Posts in Denmark, Norway“. The Canberra Times (9-noyabr 1970-yil), s. 9.
  21. ↑ „Ambassador“. The Canberra Times (2-avgust 1975-yil), s. 8.
  22. ↑ „Appointment of Ambassador to Sweden, Finland and Norway“. Press-reliz.
  23. ↑ „Holy See envoy“. The Canberra Times (7-fevral 1979-yil), s. 22.
  24. ↑ „Diplomatic postings“. The Canberra Times (14-noyabr 1979-yil), s. 8.
  25. ↑ „Diplomatic Appointment: Ambassador to Sweden“. Press-reliz.
  26. ↑ „Diplomatic Appointment – Ambassador To Denmark“. Press-reliz.
  27. ↑ „Diplomatic Appointment - Ambassador to Denmark“. Press-reliz.
  28. ↑ „Ambassador to Denmark“. Press-reliz.
  29. ↑ Statistics Norway. „05196: Population, by citizenship, contents and year“. Statistics Norway (2021).
  30. ↑ Australian Bureau of Statistics. „Migration, Australia“. Australian Bureau of Statistics (2021). 2020-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliya_—_Norvegiya_munosabatlari&oldid=5231534" dan olindi