Bakl, Genri Tomas
Genri Tomas Bakl (inglizcha: Henry Thomas Buckle ( 1821- yil 24-noyabr - 1862- yil 29-may ) - ingliz tarixchisi .Angliyada sivilizatsiya tarixi muallifi. Shaxmatchi sifatida ham tanilgan, u 1849 yilda Britaniyaning birinchi shaxmat turnirida g'olib chiqqan. [1]
BiografiyaTahrirlash
Genri Tomas Bakl 1821- yil 24-noyabrda Li ( Kent ) [2] shahrida badavlat londonlik savdogar oilasida tug‘ilgan.
Bakl o'zining ma'naviy rivojlanishi va tarbiyasi uchun onasiga qarzdor: u juda dindor ayol edi, lekin u o'z e'tiqodini hech kimga yuklamadi; yigit onasini Injilni o'qishni tinglashni juda yaxshi ko'rardi. Taraqqiyotga, haqiqatga ishonch va she’riyatga muhabbat onasi tomonidan Bakl singdirilgan. Unda “Ming bir kecha” asari bilan tanishgandan so‘ng o‘qishga mehr tug‘ilgan. Uning sevimli mashg'uloti Uilyam Shekspirni ovoz chiqarib o'qish edi. Otasidan Bakl siyosatga muhabbat va yorqin xotirani meros qilib oldi .
Bakl sog'lig'i yaxshimasligi tufayli va shuning uchun maktabda uzoq vaqt qololmadi. U Kenglish-Tondagi maktabga erta yuborilgan va u erda katta muvaffaqiyatlarga erishgan. 14 yoshida u matematika bo'yicha birinchi mukofotni olganida, otasi o'g'li qanday mukofotni xohlayotganini so'radi; bola maktabni tark etish va o'zi o'qish bilan shug'ullanish uchun ruxsat so'radi. Ota rozi bo'ldi .
U butun umri davomida o'z mamlakatida va undan tashqarida aqliy rivojlanish tarixi haqida "Angliyadagi sivilizatsiya tarixi" monumental asarini yozdi. Avvaliga u insoniyat sivilizatsiyasining to'liq tarixini yozmoqchi bo'ldi va faqat keyinroq bunday rejani mavjud materiallar bilan amalga oshirish mumkin emasligini ko'rib, o'zini Britaniya bilan chekladi .
1840 yilda otasi vafot etdi va Bakl onasi bilan qoldi. Unga bo'lgan hurmat uning kitobining birinchi va ikkinchi jildining bag'ishlanishidan dalolat beradi: birinchi jildi unga, ikkinchisi - uning xotirasiga bag'ishlangan. Otasining o'limi Baklni katta boylik egasiga aylantirdi, u asosan kitob sotib olishga sarflagan va o'zini katta kutubxonaga aylantirgan. 25 yoshida u 19 tilni bilgan, ularni ravon o'qigan. Kitoblar bilan o'ralgan Bakl o'z tarixini tayyorladi va hayotining asosiy asari nashr etilgunga qadar hech narsa chop etmaslikka so'z berdi .
1858 yilda uning onasi vafot etdi va ruhiy salomatligini yaxshilash uchun tarixchi muqaddas joylarga sayohatga chiqdi, lekin yo'lda u Damashqda tifdan kasalanib, vafot etdi. O'lim to'shagida u tinmay takrorlardi: “ Kitob! mening kitobim! Men kitobimni hech qachon tugatmayman! » .
Uning qabrida, marmar yodgorlikda qadimiy arabcha misralar o‘yilgan:
- « Yozilgan so'z uni yozgan odamdan ko'ra uzoq umr ko'radi ;
- Yozuvchi yer tubida dam oladi, lekin yozganlari yashashda davom etadi” .
QarashlarTahrirlash
Rivojlanayotgan sotsiologiya, pozitivizm, geografik determinizm g'oyalari bilan o'rtoqlashdi.
Yozuv ijodiTahrirlash
- rus tilidagi nashrlar
- Бокль Г. Т. Влияние женщины на успехи знания : [Речь, произнесенная в Королевск. ин-те в пятницу 19-го марта 1858 г.] / Пер. с англ. С. Буйницкого. — Andoza:СПб.: А. Буйницкий, 1864. — 54 с.
- / Пер. Г. Думшина. — Andoza:СПб.: тип. Н. Тиблена и К°, 1864. — 32 с.
- / Пер. с англ. М. А. Лазаревой. — 2-е изд. — M.: типо-лит. т-ва И. Н. Кушнерев и К°, 1890. — 49 с.
- / Пер. с англ. М. А. Лазаревой. — 3-е изд. — Andoza:СПб.: В. И. Губинский, 1896. — 56 с.
- Бокль Г. Т. Женщина и её влияние на мужчин = The influence of women on the progress of knowledge / Пер. Вортеп. — Andoza:СПб.: А. Ф. Сухова, 1901. — 32 с.
- . — 2-е изд. — Andoza:СПб.: электропеч. Я. Левенштейн, 1903. — 40 с.
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии / Пер. А. Н. Буйницкого и Ф. Н. Ненарокомова. — Andoza:СПб.: Лермантов и К° : тип. Ю. А. Бокрама, 1862—1864. — Т. 1 (Ч. 1, 2), 2. — 575+122+52 с.
- переиздания в 1866 и 1874—1875 гг.
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии / Пер. А. Н. Буйницкого. — Andoza:СПб.: Ф. Павленков, 1895. — Т. 1, 2. — 528 с.
- переиздания в 1896 и 1906 гг.
- Бокль Г. Т. История цивилизаций. История цивилизации в Англии. — M.: Мысль, 2000—2002. — Т. 1, 2. — 461+509 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-244-00770-X
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии / Пер. К. Бестужева-Рюмина. — Andoza:СПб.: Н. Тиблен, 1863—1864. — Т. 1 (Ч. 1, Ч. 2), Т. 2. — 694+510 с.
- . — 2-е изд., испр. — Andoza:СПб.: Тиблен и Пантелеев, 1864—1865. — 700+536 с.
- . — 3-е изд. — СПб.; М.: М. О. Вольф, 1873.
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии / В попул. изложении О. К. Нотовича. — Andoza:СПб.: Рус. худож. тип. И. Гольдберга, 1876. — 196 с.
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии / В попул. изложении О. К. Нотовича. Второе издание - СПб.: Тип. газ. "Новости", 1895. - 196 с.
- Бокль Г. Т. История цивилизации в Англии. — 16-е изд. — Andoza:СПб.: тип. газ. «Новости», 1899. — 196 с.
- Бокль Г. Т. Этюды : С биогр. и фотогр. изящным портр. авт. / Пер. с англ. под ред. П. Н. Ткачева. — Andoza:СПб.: Ю. Луканин и К°, 1867. — 239 с. — (Содерж.: 1. Генри Томас Бокль. (Биогр. очерк). 2. Милль о свободе. 3. Письмо к издателю «Traser's Magazine». 4. Письмо к одному джентльмену по поводу дела Пулэ. 5. Влияние женщин на успехи знания. 6. Примечание П. Н. Ткачева к статье «Влияние женщин на успехи знания»).
ManbalarTahrirlash
AdabiyotTahrirlash
- Словарь шахматиста / составители: М. С. Коган [и др.] ; под общей редакцией проф. А. А. Смирнова. — Andoza:Л.: Шахматный листок, 1929. — С. 55. — 518 с.
- Шахматный словарь / гл. ред. Л. Я. Абрамов; сост. Г. М. Гейлер. — М.: Физкультура и спорт, 1964. — С. 202. — 120 000 экз.
- И. В. Борисова. Бокль // Новая философская энциклопедия : в 4 т. / пред. науч.-ред. совета В. С. Стёпин. — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Мысль, 2010. — 2816 с.
- Говоров И. Генри Томас Бокль. — [СПб.]: тип. Имп. Акад. наук, 1865. — 22 с. — (Из № 306 «Спб. вед.» 1854 г.).
- Гусев А. Ф. Нравственность как условие истинной цивилизации и специальный предмет науки : Разбор теории Бокля. — M.: Унив. тип., 1874. — 157 с. — (Отт. из «Православ. обозрение». — 1874).
- Соловьёв Е. А. Г. Т. Бокль, его жизнь и научная деятельность : Биографический очерк. — Andoza:СПб.: тип. т-ва «Обществ. польза», 1895. — 80 с. — (Жизнь замечательных людей. Биографическая библиотека Флорентия Павленкова).
HavolalarTahrirlash
- Бокль, Генри-Томас // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Бокль Генри Томас // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- „Цитаты и афоризмы Генри Бокля“. Цитаты и афоризмы. 19-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-oktabr 2013-yil.