Bayot

Bayot — 1) Oʻn ikki maqom tizimidagi muayyan shoʻʼbalar nomi (mas, Navroʻzi Bayot, Bayoti Ajam); 2) Shashmaqomda Navo, Xorazm maqomlarida Navo va Dugoh maqomlari tarkibidagi shoʻʼbalar. Asosiy pardalar tovush qatori re ioniy - fa ioniyga toʻgʻri keladi. Shashmaqomning Navo maqomi tarkibida Talqini B. (taronasi bilan), Nasri B. (taronalari bilan) va Ufori B. shoʻʼbalaridan tashqari cholgʻu qismlardan Muhammasi B. mavjud. B. kuyi asosida yaratilgan namud esa bir necha koʻrinishlarga ega boʻlib, Navo maqomi tarkibidagi shoʻʼbalarning avjlarida keng qoʻllaniladi; 3) Toshkent-Fargʻona maqom yoʻllarida besh qismli yirik ashula turkumi. Ularning parda tuzilishi Shashmaqomdagi B. shoʻʼbalarining aynan oʻzidir. B. qismlari bir-biridan, asosan usul jihatdan farqpanadi va mustaqil nomlarga ega emas. B. I — Sa-raxbor, B. II — Tarona, B. III — Savt, B. IV — Talqincha, B. V— Soqiynoma (yoki Qashqarcha) usullarida ijro etiladi. Ular shoʻʼba shaklida tuzilgan boʻlib, avjlarida Navo va B. namudlaridan unumli foydalanilgan. B.ning oʻziga xos yoʻli hisoblangan Hofiz Sheroziy gʻazali bilan aytiladigan B.i Sheroziy ham besh qismdan iborat turkumli asardir. Bastakorlar B. asosida koʻplab kuy, qoʻshiq va ashulalar yaratgan (Oʻyin B.i, Dutor B.i, Chapandozi B. va h.k.). Yu. Rajabiy ("Layli va Majnun", "Muqanna" musiqali dramalari), V. Uspenskiy, G. Mushel ("Farhod va Shirin" musiqali dramasi), M. Ashrafiy ("Dilorom" operasi) va boshqa ijodida B. yoʻllaridan foydalangan.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil