Brabejum

Brabejum-Proteaceae oilasidagi Brabejum stellatifolium, odatda yovvoyi bodom, achchiq bodom yoki ghoeboontjie deb ataladigan yirik tekis daraxtlarning bir turi. Yovvoyi tabiatda u Janubiy Afrikaning Gʻarbiy Keyp atrofidagi daryolar boʻyidagi chakalakzorlarda oʻsadi. Oʻsimlik fauna dunyosida katta qiziqish uygʻotadi, chunki bu oʻsimlik katta greviloid kichik oilasining Afrikadagi yagona aʼzosi hisoblangan. Bu yer sathida keng shoxlarga va juda koʻp kuchli poyalarga ega boʻlgan daraxtdir. Barglari 6sm boʻlib (15sm) uzun, tor va toʻmtoq tishli, novdalar boʻylab oraliqda asosan 6 donadan aylanalar hosil qilib joylashadi. Yozda oʻsimlik barglar qoʻltiqlarida zanglagan kurtaklar hamda boshoqlarda zich joylashgan oq gullar hosil boʻladi. Ularni mevalari asosan kuzda pishib yetiladi mevasining uzunligi 2sm gacha (5sm) uzun, qizil rangdan qizgʻish jigarrang, bodomga oʻxshash boʻladi. Yongʻoqlari yeyish uchun juda achchiq;ammo avvalgi davrlarda uni qaynatib, qovurib "qahva" ichimligini tayyorlash uchun maydalab foydalanilgan.

Ushbu daraxt Keyptaun avlodidan alohida ahamiyatga ega, chunki u Van Riebekning toʻsiqlarini-Keypning birinchi rasmiy chegarasini yaratish uchun ishlatilgan. Ushbu asl toʻsiqning qismlari hali ham Kirstenboschʼda oʻsib borayotganini koʻrish mumkin.

Daraxtning nomining kelib chiqishi nomaʼlum, ammo uning turlari nomi "stellatifolium" („yulduz bargli“ yoki „ yulduzsimon bargli“ degan maʼnoni anglatadi) barglari yulduz shaklidagi burmalarga ishora beradi. Bu daraxt turlari orasida juda gʻayrioddiy boʻlib, uning oʻralgan filotaksisi daraxt keng tarqalgan hududlarda Brabejum stellatifoliumning eng yaxshi xususiyati hisoblanadi.

Tashqi ko'rinish

Brabejum-keng tarqalgan, koʻp poyali, yaxshi shaklli doimiy yashil daraxt. U 15 metrgacha oʻsadi ammo shoxlari juda ham keng tarmoqlanadi. Yumshoq poʻstlogʻi och kulrang-jigarrang va jozibali rangga ega hisoblanadi. Yashil barglari tishli va nayza shaklida. Ular novdalar boʻylab oraliqda, taxminan oltita boʻlib, yulduz kabi shoxlangan boʻlib koʻrinadi. Yosh barglar yumshoq, baxmal va oltin rangga ega hisoblanadi. Kichkina, oq, xushboʻy hidli, biseksual gullar yozda, zich poʻstloqlarda paydo boʻladi.

Yongʻoq mevalari bodomga oʻxshaydi va shoxlarning uchlarida toʻda boʻlib oʻsadi. Ular shokolad-jigarrang baxmal rangli. Yosh mevalar jozibali toʻq qizil yoki nilufar-binafsha rangga ega boʻlib, yozning oxirida jigarranggacha yetadi. Mevalari qisqa muddatli, tez unib chiqadi va koʻpincha daryo suvlari orqali tarqaladi.

Brabejum barglari koʻpincha kichik pufakchakar bilan qoplanadi. Bu pufakchalar mayda simbiotiklarni yashash joyi hisoblanadi. Ular daraxtga zarar yetkazmaydi, ammo novdalarni zararlasa ularni olib tashlanishi mumkin.

Tarqalishi

Ushbu daraxtlarning tabiiy zonalari Janubiy Afrikadagi Keypning fynbos biomi bilan chegaralangan. Bu yerda ular koʻpincha mahalliy Afro-togʻ oʻrmonlarining tarkibiy qismi hisoblanadi.

Ular nam joylarni afzal koʻradilar va odatda himoyalangan daralar va pastki togʻ yonbagʻirlarida daryolar yaqinida keng tarqalgan. Keyptaunda ular hali ham Stol togʻining sharqiy yon bagʻirlarida koʻp, garchi bir vaqtning oʻzida bu hududdaqaragʻay savdosi rivojlangan va bu savdo uchun koʻp qaragʻaylar kesib yuborilgan. Biroq, cheklangan doirasiga qaramay, bu tur hozirda xavf ostida boʻlganlar roʻyxatiga hali xam kiritilmagan.

Ushbu daraxtlarning Janubiy Afrikadagi tabiiy uchrashi biologlar uchun juda ham katta qiziqish uygʻogan. Buning sababi shundaki Brabejumning Afrikada yaqin avlodlari yoʻq-ulkan Protea oilasida uning eng yaqin avlodi Avstraliya va Yangi Kaledoniyadagi Makadamiya daraxti hisoblanadi. Uning boshqa uzoqroq qarindoshlari ham faqat Avstraliya va Janubiy Amerikada mavjud. Darhaqiqat, bu tur nafaqat Brabejum vakili, balki Afrikadagi Grevilleoideae kenja oilasining yagona aʼzosi (Janubiy Afrikada uni oʻrab turgan daraxtlar nisbatan uzoq qarindoshlar) hisoblanadi.

Koʻrinishidan qadimgi va ajoyib koʻringan Protea oilasi yuz millionlab yillar oldin Gondvanalandda paydo boʻlgan. Turli xil turlar asta-sekin plitalar tektoniği bilan ajralib turadi va ularning avlodlari hali ham minglab milya okean bilan ajratilgan quruqlik qismlarida uchraydi. Brabejum-Gondvanalendning afrikalik qoldiqlaridagi oila boʻlimidan omon qolgan yolgʻiz vakili hisoblanadi.

Brabejum

Bu nisbatan tez oʻsadigan daraxt va kichik bogʻ uchun mos kelmaydi. Yon tomonga tarqalish xususiyatiga ega va u oʻtib boʻlmaydigan toʻsiq hosil qilishi mumkin. Toʻg'ri kesilgan boʻlsa, u yaxshi shaklli daraxt hosil qilib rivojlanadi. Yon novdalar qayerdan kesilsa, kesma ostidan koʻproq novdalar oʻsadi, shuning uchun u osongina shaklga kiradi. Qadimgi daraxtlar ulkan chigal novdalar va keng novdalardan iborat ulkan oʻrmonni hosil qiladi va bu daraxtlar odamlar orasida mashxur hisoblanadi.

Brabejum eng yaxshi yangi urugʻ bilan oʻsib chiqadi. Yongʻoqlarni shunchaki yerga tasodifiy tushib unib chiqadi agar ular qattiq, nam tuproqli joyda boʻlsa unib chiqadilar. Biroq, urugʻlar unib chiqa olmasa yoki qurib qolsa, uzoq vaqt yashamaydi. Koʻchatlar dastlabki bir necha yil ichida yetarli miqdorda suv olishiga ishonch hosil qilish kerak, yaxshisi ularni daryo qirgʻogʻi kabi nam va soyali joyga ekish foydali hisoblanadi.

Manbalar

• Lord, Toni (2003) Flora: Bogʻbonning Injili: Dunyo boʻylab 20 000 dan ortiq bog 'oʻsimliklari. London: Kassel.ISBN 0-304-36435-5ISBN 0-304-36435-5
• Botanica Sistematica

Havolalar

• Brabejum stellatifolium PlantZAfrica.com saytida