Vikipediya

Bulbophyllum

Bulbophyllum — orxideyalar oilasiga mansub turkum. Bu orxideya oilasining eng katta turkumi boʻlib 2000 dan ortiq turga ega. Turkumga tegishli turlar Afrika, janubiy Osiyo, Lotin Amerikasi, Gʻarbiy Hindiston va Hind va Tinch okeanidagi turli orollar kabi dunyoning issiq qismlarida oʻsadi[2]. Bu turkumga mansub orxideyalar daraxtlar yoki toshlar yuzasida oʻrmalovchi shoxlarga osilgan ipga oʻxshash tolali ildizlarga ega. Poyasi ildizpoya va psevdobulbga boʻlinadi, bu xususiyat tutkumni dendrobiumdan ajratib turadi. Odatda psevdobulbning tepasida faqat bitta barg boʻladi. Bulbophyllumni kichikroq avlodlarga ajratishga bir necha bor urinishlar qilingan, biroq ularning koʻpchiligi Tanlangan oʻsimlik oilalarining Butunjahon nazorat roʻyxati tomonidan qabul qilinmagan.

Bulbophyllum
Bulbophyllum echinolabium
Ilmiy tasniflash
Oʻsimliklar
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Bir urugʻpallalilar
Asparagales
Orchidaceae
Epidendroideae
Dendrobieae
Bulbophyllum

Thouars, 1822[1]
Bulbophyllum nutans

Turlar

See List of Bulbophyllum species

Sinonimlar
  • Acrochaene Lindl.
  • Adelopetalum Fitzg.
  • Anisopetalon Hook.
  • Blepharochilum M.A.Clem. & D.L.Jones
  • Bolbophyllaria Rchb.f.
  • Bolbophyllopsis Rchb.f.
  • Bolbophyllum Spreng.
  • Bulbophyllaria S.Moore
  • Canacorchis Guillaumin
  • Carparomorchis M.A.Clem. & D.L.Jones
  • Chaseella Summerh.
  • Cirrhopetalum Lindl.
  • × Cirrhophyllum Anon.
  • Cochlia Blume
  • Codonosiphon Schltr.
  • Dactylorhynchus Schltr.
  • Didactyle Lindl.
  • Diphyes Blume
  • Drymoda Lindl.
  • Ephippium Blume
  • Epicranthes Blume
  • Epicrianthes Blume
  • Ferruminaria Garay, Hamer & Siegerist
  • Fruticicola (Schltr.) M.A.Clem. & D.L.Jones
  • Genyorchis Schltr.
  • Hamularia Aver. & Averyanova
  • Hapalochilus (Schltr.) Senghas
  • Henosis Hook.f.
  • Hippoglossum Breda
  • Hordeanthos Szlach.
  • Hyalosema Rolfe
  • Ichthyostomum D.L.Jones, M.A.Clem. & Molloy
  • Ione Lindl.
  • Jejosephia A.N.Rao & Mani
  • Katherinea A.D.Hawkes
  • Kaurorchis D.L.Jones & M.A.Clem.
  • Lepanthanthe (Schltr.) Szlach.
  • Lyraea Lindl.
  • Macrolepis A.Rich.
  • Malachadenia Lindl.
  • Mastigion Garay, Hamer & Siegerist
  • Megaclinium Lindl.
  • Monomeria Lindl.
  • Monosepalum Schltr.
  • Odontostylis Blume
  • Odontostylis Breda
  • Oncophyllum D.L.Jones & M.A.Clem.
  • Osyricera Blume
  • Oxysepala Wight
  • Pachyrhachis A.Rich.
  • Papulipetalum (Schltr.) M.A.Clem. & D.L.Jones
  • Pedilochilus Schltr.
  • Pelma Finet
  • Peltopus (Schltr.) Szlach. & Marg.
  • Phyllorkis Thouars
  • Rhytionanthos Garay, Hamer & Siegerist
  • Saccoglossum Schltr.
  • Sarcobodium Beer
  • Sarcopodium Lindl. & Paxton
  • Serpenticaulis M.A.Clem. & D.L.Jones
  • Sestochilos Breda
  • Spilorchis D.L.Jones & M.A.Clem.
  • Sunipia Lindl.
  • Synarmosepalum Garay, Hamer & Siegerist
  • Tapeinoglossum Schltr.
  • Taurostalix Rchb.f.
  • Trachyrhachis (Schltr.) Szlach.
  • Trias Lindl.
  • Tribrachia Lindl.
  • Tripudianthes (Seidenf.) Szlach. & Kras
  • Vesicisepalum (J.J.Sm.) Garay, Hamer & Siegerist
  • Xiphizusa Rchb.f.
  • Zygoglossum Reinw.

Tavsif tahrir

Bulbophyllum turkumiga kiruvchi oʻsimliklar oʻsadigan sirti ustida oʻrmalab oʻtuvchi ipsimon yoki tolasimon ildizlarga ega epifit yoki litofit simpodial oʻtlardir. Poyasi ildizpoya va psevdobulbdan iborat. Gullar psevdobulbda, odatda, uning tagidan chiqadigan shoxlanmagan novdada joylashgan. Gulbarglari qoʻshilmagan[1][3][4][5].

Taksonomiya va nomlash tahrir

Bulbophyllum turkumi birinchi marta 1822-yilda Louis-Marie Aubert du Petit-Thouars tomonidan Histoire particulière des plantes orchidées recueillies sur les trois Iles Australes d’Afrique, de France, de Bourbon et de Madagascarte kitobida tasvirlangan boʻlib, unda u turkumga mansub oʻn turni tasvirlab bergan[1][6].

Hozirda bu tur haqida 2800 dan ortiq yozuvlar mavjud. Ushbu koʻp son va uning shakllarining xilma-xilligi turkumni taksonomlar uchun katta qiyinchilik tugʻdiradi: 120 ta boʻlim va kichik avlodlar roʻyxatga olingan[7].

Turkum nomi (Bulbophyllum) yunoncha bolbos soʻzlaridan kelib chiqqan boʻlib, „bulbs“ va phyllon — „barg“ degan maʼnoni anglatadi, bu esa barg oʻsadigan psevdobulbalarga ishora qiladi[8][9].

2014-yilda Alek Pridgeon va boshqalar Drymoda turkumini Bulbophyllum bilan birlashtirishni taklif qilishdi va oʻzgarish World Online Plants of Plants of World Online va Tanlangan oʻsimlik oilalarining Butunjahon nazorat roʻyxati tomonidan qabul qilindi[10][11][12]. Drymodaning oldingi turlariga D. digitata (hozirgi B. digitatum)[13], D. gymnopus (hozirgi B. gymnopus)[14], D. latisepala (hozirgi B. capillipes)[15], D. picta (turi turlari Drymoda, hozir B. drymoda)[16] D. siamensis (hozirgi B. ayuthayense)[17].

Boʻlimlar tahrir

 
Bulbophyllum vaginatum
 
Bulbophyllum corolliferum
 
Bulbophyllum phalaenopsis
Rasm Boʻlim Tur turlari
Acrochane Bulbophyllum kingii
  Aeschynanthoides Bulbophyllum dryas
  Biflorae Bulbophyllum biflorum
Bulbofilyaria Bulbophyllum bracteolatum
  Brachyantha Bulbophyllum umbellatum
Braxypus Bulbophyllum maxillarioides
  Cirrhopetaloides Bulbophyllum longissimum
  Cirrhopetalum Bulbophyllum longiflorum
  Didactyle Bulbophyllum exaltatum
  Ephippium Bulbophyllum lepidum
Furvescens Bulbophyllum nagelii
  Hoplandra Bulbophyllum restrepia
  Hyalosema Bulbophyllum grandiflorum
  Lepidorhiza Bulbophyllum amplebracteatum
  Megaclinium Bulbophyllum falcatum
  Micranthae Bulbophyllum micranthum
  Minutissima Bulbophyllum minutissimum
Napelli Bulbophyllum napelli
  Plumata Bulbophyllum plumatum
  Racemosae Bulbophyllum careyanum
  Trias Bulbophyllum oblongum
Xiphizusa Bulbophyllum chloropterum

Tarqalishi va oʻsish joyi tahrir

Bu turning xilma-xillik markazi Papua-Yangi Gvineyaning togʻli oʻrmonlarida (600 dan ortiq tur) joylashgan[18]. 200 tur Borneoda, Hindistonda, Madagaskarda (135 turi bilan, baʼzilari endemik), Afrikada, markaziy va Janubiy Amerika tropik oʻrmonlarda oʻsadi[19].

Tik va osilgan toʻpgullar psevdobulbning tagidan lateral tarzda paydo boʻladi. Gul shakli bu turni aniqlashga xizmat qiluvchi asosiy tuzilish rejasiga ega. Ammo bu shakl juda xilma-xil boʻlishi mumkin : qoʻshma yoki yakka, bir necha gulli, resupinat gullari spiral yoki ikki vertikal qatorda joylashgan. Ular koʻpincha tukli yoki qoʻpol boʻladi. Ikki-toʻrtta qattiq va mumsimon polliniyalar mavjud. Mevalari koʻsak shaklda[20].

Ekologiya tahrir

Changlanish tahrir

Koʻpgina Bulbophyllum turlari chirigan goʻsht hidiga ega. Hid chivinlarni jalb qiladi[21] Shunga qaramay, baʼzi turlar yumshoq va yoqimli gulli hidga ega boʻlgan baʼzi turlar meva pashshalarini jalb qiladi[22][23][24][25][26].

Bogʻdorchilikda foydalanish tahrir

Oʻsimliklar yaxshi havo harakati bilan birgalikda yuqori namlikni talab qiladi va ularning aksariyati yil davomida uzluksiz gullaydi. Ular oʻrtacha yorugʻlik darajasida yaxshi oʻsadi, lekin chuqur soyada oʻsmaydi. Ularni yetishtirish qiyin hisoblanadi va maʼlum darajada muvaffaqiyatga erishish uchun nazorat ostidagi muhitni talab qiladi. Ular odatda uy oʻsimliklari sifatida oʻstirish uchun mos kelmaydi va koʻplari yetarli havo harakatini qabul qilmasa rivojlana olmaydi.

Bu turning baʼzi turlari juda katta boʻlishi mumkin, lekin koʻpchilik issiq, nam, nam tropik oʻrmonlardan kichik va oʻrta oʻlchamdagi epifitlardir. Ular qisqa muddatlarda quruqlikka chidashlari mumkin, ammo ular doimo nam sharoitlarni talab qiladigan nozik ildiz tizimiga ega[27].

Kichikroq turlarning baʼzilari kichik diametrli poʻstloq substratli qozonlarda yaxshi oʻsadi. Oʻsimliklar odatda juda nozik ildiz hosil qiladi va ildizlar osongina shikastlanadi. Ushbu turlarning koʻpchiligi sovuq haroratga yoki muzlashga toqat qila olmaydi[28].

Gullar shira, siydik, qon, goʻng, oʻlik goʻshtga oʻxshash turli xil hidlarni hosil qiladi. Koʻpchilik turlari pashshalar orqali changlanadi va pashshalar toʻdalarini oʻziga tortadi. Bulbophyllum beccarii gullari oʻlik fillar podasiga oʻxshash hid chiqaradi[29].

Turlar tahrir

Baʼzi turlar oʻzlarining vegetativ va gulli shakllari bilan mashhur:

  • Bulbophyllum beccarii
  • Bulbophyllum barbigerum
  • Bulbophyllum falcatum
  • Bulbophyllum santosii
  • Bulbophyllum macphersonii
  • Bulbophyllum medusae

Muhofaza qilish holati tahrir

Baʼzi Bulbophyllum turlari yoʻqolib ketish xavfi ostida, Jahon tabiatni muhofaza qilish ittifoqi (IUCN) tomonidan tan olingan xavf ostidagi turlar:

  • Bulbophyllum bifarium (zaif)
  • Bulbophyllum filiforme (yoʻqolib ketish xavfi ostida)
  • Bulbophyllum gravidum (zaif)
  • Bulbophyllum jaapii (zaif)
  • Bulbophyllum kupense (yoʻqolib ketish xavfi ostida)
  • Bulbophyllum modicum (xavf ostida)
  • Bulbophyllum nigericum (zaif)
  • Bulbophyllum pandanetorum (xavf ostida)
  • Bulbophyllum rubrolabellum (yoʻqolib ketish xavfi ostida)
  • Bulbophyllum tokioi (yoʻqolib ketish xavfi ostida)

Galereya tahrir

Manbalar tahrir

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Bulbophyllum“. World Checklist of Selected Plant Families (WCSP). Royal Botanic Gardens, Kew.
  2. ↑ David G. Frodin (2004). „History and concepts of big plant genera“. Taxon. 53-jild, № 3. 753–776-bet. doi:10.2307/4135449. JSTOR 4135449.
  3. ↑ Weston. „Genus Bulbophyllum“. Royal Botanic Garden Sydney. Qaraldi: 5-dekabr 2018-yil.
  4. ↑ „Bulbophyllum“. Australian National Botanic Gardens. 2018-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5-dekabr 2018-yil.
  5. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  6. ↑ Thouars, Louis-Marie. Histoire particulière des plantes orchidées recueillies sur les trois Iles Australes d'Afrique, de France, de Bourbon et de Madagascar, Paris, 1822 — 93–110 bet. DOI:10.5962/bhl.title.492. 2018-yil 5-dekabrda qaraldi. 
  7. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  8. ↑ Quattrocchi, Umberto. CRC world dictionary of plant names : common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton, Florida: CRC Press, 2000 — 372 bet. ISBN 0849326753. 
  9. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  10. ↑ „Drymoda“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  11. ↑ „Drymoda“. World Checklist of Selected Plant Families. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  12. ↑ Chase, Mark W.; Cameron, Kenneth M.; Freudenstein, John V.; Pridgeon, Alec M.; Salazar, Gerardo; van den Berg, Cássio; Schuiteman, André (2015). „An updated classification of Orchidaceae“. Botanical Journal of the Linnean Society. 177-jild, № 2. 151–174-bet. doi:10.1111/boj.12234.
  13. ↑ „Drymoda digitata“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  14. ↑ „Drymoda gymnopus“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  15. ↑ „Drymoda latisepala“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  16. ↑ „Drymoda picta“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  17. ↑ „Drymoda siamensis“. Plants of the World Online. Qaraldi: 18-iyul 2021-yil.
  18. ↑ Emly S. Siegerist. Bulbophyllums and their allies: a grower's guide. Portland (OR): Timber Press, 2001. ISBN 978-0-88192-506-7. 
  19. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  20. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  21. ↑ Dressler, Robert L.. The Orchids, Natural History and Classification, 1990. ISBN 0-674-87526-5. 
  22. ↑ Tan, Keng-Hong; Nishida, Ritsuo (2000). „Mutual reproductive benefits between a wild orchid, Bulbophyllum patens, and Bactrocera fruit flies via a floral synomone“. Journal of Chemical Ecology. 26-jild, № 2. 533–546-bet. doi:10.1023/A:1005477926244.
  23. ↑ Tan, Keng-Hong; Nishida, R (2005-yil mart). „Synomone or kairomone?--Bulbophyllum apertum flower releases raspberry ketone to attract Bactrocera fruit flies“. Journal of Chemical Ecology. 31-jild, № 3. 497–507-bet. doi:10.1007/s10886-005-2023-8. PMID 15898497. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  24. ↑ Tan, Keng Hong; Tan, Lin Tze; Nishida, Ritsuo (3–noyabr 2006–yil). „Floral Phenylpropanoid Cocktail and Architecture of Bulbophyllum vinaceum Orchid in Attracting Fruit Flies for Pollination“. Journal of Chemical Ecology. 32-jild, № 11. 2429–2441-bet. doi:10.1007/s10886-006-9154-4. PMID 17082990.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  25. ↑ Tan, K.H. (2009). „Fruit fly pests as pollinators of wild orchids“. Orchid Digest. 73-jild, № 3. 180–187-bet.
  26. ↑ Nakahira, Masataka; Ono, Hajime; Wee, Suk Ling; Tan, Keng Hong; Nishida, Ritsuo (2018-yil dekabr). „Floral synomone diversification of Bulbophyllum sibling species (Orchidaceae) in attracting fruit fly pollinators“. Biochemical Systematics and Ecology. 81-jild. 86–95-bet. doi:10.1016/j.bse.2018.10.002. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  27. ↑ Illustrated Encyclopedia of Orchids ISBN 0-88192-267-6
  28. ↑ Illustrated Encyclopedia of Orchids ISBN 0-88192-267-6ISBN 0-88192-267-6
  29. ↑ Illustrated Encyclopedia of Orchids ISBN 0-88192-267-6ISBN 0-88192-267-6 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bulbophyllum&oldid=3998374" dan olindi