Chirxalyu
Chirxalyu (Chvaxilo) — Dogʻiston Respublikasi Charodin tumani Oysor daryosi yonbagʻrida joylashgan sharshara.
| Chixalyu | |
|---|---|
| Tansifi | |
| Balandligi | Tahminan 50 metr |
| Joylashuvi | |
| 42°18′ с. ш. 46°44′ в. д.HGЯO | |
| Daryo | Oysor |
| Davlat | |
| Viloyat | Dogʻiston |
| Tuman | Charodin tumani |
Chirxalyu sharsharasi baland togʻlarda joylashganligi sababli pulsatsiyalanuvchi sharsharalar turiga kiradi. SHarsharadagi suv oqimi togʻlardagi qorlarning erishiga bogʻliq. Chvaxilo sharsharasi ulkan muzlik oʻrnida paydo boʻlgan. Chvaxilo Oysor daryosi satxidan 18 kilometr, Ritlyab qishlogʻidan ikki kilometr uzoqlikda joylashgan. Sharshara Dogʻistonning tabiiy yodgorligi sifatida tasniflangan va qonun bilan muhofazalangan Charodinskiy buyurtma qoʻriqxonasi hududida joylashgan[1].
Balandligi tahrir
Chvaxiloning sathi masalasi munozarali hisonlanadi. Shunday qilib, „SSSR yer usti suvlari resurslari“ akademik nashrida sharsharaning balandligi 30 metrni tashkil qilgan. Ba'zi manbalar 45 metrni koʻrsatadi, ba'zida esa 59 metr deb tasvirlangan. Biroq, aksariyat mualliflar, xususan, K. K. Gul va M. M. Eldarovlar suvning 50 metr balandlikdan tushishini koʻrsatadilar.
Nomi tahrir
Hozirgi vaqtda ushbu geografik obyektning yagona qonuniylashtirilgan nomi mavjud emas. Ilmiy adabiyot va kartografiyada „Chirhalyu“ nomi koʻpincha ishlatiladi. Mahalliy aholi sharsharani „Chirhalyu“ deb atashadi, bu avar shevasidan tarjima qilinganda „qulayotgan“ yoki „momaqaldiroq“ degan ma'noni anglatadi. Darhaqiqat, sharshara oʻz nomiga mos keladi: suvning shovqini 1-1,5 kilometr masofadan eshitiladi.
Tadqiqot tahrir
Sharshara 19-asr oxirida geograflarning e'tiborini tortdi. Uni birinchi marta 1898-yilda geolog Nikolay Andrusov organib chiqdi, u professor Nikolay Kuznetsov bilan birgalikda ushbu ob'ektni tasvirlab berdi.
1940-yilda professor N.A.Naginskiy sharsharani batafsil koʻrib chiqdi, uning ishining natijalari 1947-yilda „Nature“ jurnalida nashr etildi. 1970-yillarda dogʻistonlik geograf M.M.Eldarov Chirxalyuni oʻrganib, 1979-yilda „Dogʻistonning noyob tabiiy yodgorliklari“ kitobida oʻz kuzatishlarini nashr etdi.
Manbalar tahrir
- ↑ „Постановление Правительства РД от 07.07.2008 № 225“. Республика Дагестан. Региональный портал. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 25-dekabr.
Havolalar tahrir
- „Водопад Чирхалю (Чвахило)“ (ru). www.geomem.ru. Qaraldi: 2020-yil 18-yanvar.
- „Водопады Дагестана“ (ru). dagestan.rgo.ru. Qaraldi: 2020-yil 18-yanvar.
- „Водопад «Чвахило»“. 2015-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.