Vikipediya

Colorado Springs (Colorado)

(Colorado Springs, Coloradodan yoʻnaltirildi)

Colorado Springs AQShning Colorado shtatidagi El Paso okrugida joylashgan uy boshqaruvidagi munitsipalitetdir. Bu El-Paso okrugidagi eng yirik shahar boʻlib, 2020-yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlari aholini roʻyxatga olishda 478,961 kishini tashkil etadi, bu 2010-yildan beri 15,02 % ga koʻp[1]. Colorado Springs Colorado shtatidagi ikkinchi eng gavjum shahar va eng keng shahar hamda Qoʻshma Shtatlardagi aholi soni boʻyicha 40-chi shahardir[2]. Shahar Coloradoning sharqiy-markazida, Fountain Creekda, 70 milya (113 km) Denverdan janubda .

Colorado Springs, Colorado
Uy boshqaruvi munitsipaliteti
Skyline of Colorado Springs, Colorado
Colorado Springs, Colorado
Bayroq
38°51′48″N 104°47′31″W / 38.86333°N 104.79194°W / 38.86333; -104.79194
Mamlakat AQSh
{{{mintaqa_turi}}} El-Paso okrugi
Hukumat
Asos solingan John Suthers
Qachondan beri uy boshqaruvi munitsipaliteti 1886-yil 19-iyun
Maydon 507,019 km2 (195,761 kv mi)
Aholisi
 (2020)
 478,961
Zichligi auto kishi/km2
Vaqt mintaqasi UTC−07:00 (MST)
Pochta indeks(lar)i 80901-80951, 80960, 80962, 80970, 80977, 80995, 80997
GNIS 0204797
Colorado Springs, Colorado xaritada
Colorado Springs, Colorado
Colorado Springs, Colorado

Tarixi

tahrir
 
Sharqiy tekislikdan Colorado Springs va Pikes choʻqqisining koʻrinishi

Ute, Arapaxo va Cheyenne xalqlari Colorado Springsga aylanadigan hududda birinchi boʻlib yashagan[3]. Qoʻshma Shtatlarning 1803-yilda Luiziana sotib olishiga kiritilgan hududning bir qismi, hozirgi shahar hududi 1854-yilda Kanzas hududining bir qismi sifatida belgilangan. 1859-yilda, birinchi mahalliy aholi punkti tashkil etilgandan soʻng, u 24-oktyabrda Jefferson hududi va 28-noyabrda El Paso okrugi tarkibiga kirdi. Shahar 1861-yil 5-noyabrdan 1862-yil 14-avgustgacha, poytaxt Golden shahriga koʻchirilgunga qadar, Colorado hududining poytaxti boʻlib xizmat qildi[4]. 1870-yillarning boshlarida Angliyadan kelgan koʻplab muhojirlar Colorado Springsga joylashdilar, shuning uchun Colorado Springs mahalliy „Kichik London“ deb ataldi[5]. 1871-yilda Colorado Springs kompaniyasi Colorado shahrining yuqori va quyi oqimidagi La Font (keyinchalik Manitou Springs deb ataladi) va Fountain koloniyasi shaharchalarini qurdi[6]. Bir yil ichida Fountain koloniyasi Colorado Springs deb oʻzgartirildi va rasman birlashtirildi[7]. El-Paso okrugi oʻrni 1873-yilda Colorado shahridan Colorado Springs shahriga koʻchirildi. 1880-yil 1-dekabrda Colorado Springs ikkita anneksiya bilan shimolga qarab kengaydi.

Geografiyasi

tahrir

Shahar yarim qurgʻoqchil choʻl iqlimi hududida joylashgan gʻarbda Janubiy Rokki togʻlari[8], shimolda Palmer boʻlimi, sharqda baland tekisliklar, janubda esa Fountain, Puebloga yaqinlashganda baland choʻl yerlari joylashgan[9]. Colorado Springs 69 milya (111 km) yoki Denverdan mashinada bir soat-u besh daqiqalik yoʻl masofasida joylashgan[10].

Colorado Springs Coloradodagi har qanday munitsipalitetning eng katta umumiy maydoniga ega. 2020-yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlari aholini roʻyxatga olishda shaharning umumiy maydoni 125,287 akr (507.019 km2) ekanligini maʼlum qilgan. Shu jumladan 232 akr (0.937 km2) maydon suvdan iborat.

 
Nikola Tesla Colorado Springs eksperimental stantsiyasida millionlab volt ishlab chiqaradigan „Magnifying transmitter“ qurilmasini sinovdan oʻtkazmoqda

Metropolitain hududi

tahrir

Colorado Springsda parklar, velosiped yoʻllari va ochiq joylar kabi zamonaviy shahar hududining koʻplab xususiyatlari mavjud. Biroq, odatda shaharlarda katta oʻsishni boshdan kechirayotgan muammolar, masalan, gavjum yoʻllar va avtomagistrallar, jinoyatchilik, tarqalish va davlat byudjeti muammolaridan mustasno emas. Koʻpgina muammolar bilvosita yoki toʻgʻridan-toʻgʻri shaharning 1997-yildan beri boshdan kechirgan aholi sonining katta oʻsishiga dosh berishdagi qiyinchiliklari va 175 000 boʻlajak aholining keyingi aholi oʻsishini taʼminlash uchun Banning Lewis Ranch hududining anneksiya qilinishi bilan bogʻliq[11].

Iqlimi

tahrir
 
2022-yil 1-iyulda bulutlar orasidagi shahar ko‘rinishi, shimoldan chapga yo‘naltirilgan holda Xalqaro kosmik stansiyadan olingan.

Colorado Springs sovuqroq, quruq qishi yarim qurgʻoqchil iqlimga ega (Köppen BSk) va uning Rokki togʻlaridan sharqda joylashganligi qishda chinuk shamollari havoni tez isishini taʼminlaydi, lekin ayni paytda uni kundan-kunga keskin oʻzgaruvchanlikka olib keladi[12]. Shaharda yil davomida quyosh boʻladi, yiliga oʻrtacha 243 quyoshli kun va taxminan yillik yogʻin miqdori 16.5 inches (419 mm)[13][14]. 1999-yilda suv toshqinidan keyin bir necha yil davomida gʻayrioddiy kam yogʻingarchilik tufayli, Colorado Springs 2002-yilda maysazorda suv cheklovlarini kiritdi. Ular 2005-yilda bekor qilindi[9], lekin 2019-yil dekabrida butunlay tiklandi[15].

Colorado Springs Qoʻshma Shtatlardagi eng faol chaqmoq zonalaridan biridir[8]. Ushbu tabiiy hodisa Nikola Teslani oʻz laboratoriyasini qurish va elektr energiyasini oʻrganish uchun Colorado Springsni tanlashga olib keldi[16].

Mavsumiy iqlim

tahrir

Qor yogʻishi odatda moʻtadil boʻlib, toʻgʻridan-toʻgʻri quyosh nuri taʼsirida qisqa vaqt davomida yerda qoladi. Yoz issiq, iyul, eng issiq oy, oʻrtacha 90 °F (32 °C). Balandlik va qurgʻoqchilik tufayli tunlar odatda nisbatan salqin va kamdan-kam hollarda 70 °F (21 °C) darajadan past boʻladi. Odatda quruq ob-havo hukm suradi, lekin kunduzi qisqa momaqaldiroqlar tez-tez uchraydi, ayniqsa iyul va avgust oylarida Shimoliy Amerika mussoni tufayli shahar yillik yogʻingarchilikning koʻp qismini oladi[17].

 
Colorado Springs markazining panoramik koʻrinishi

Birinchi kuzgi muzlash va bahordagi oxirgi muzlash oʻrtacha 2-oktyabr va 6-mayda sodir boʻladi; oʻlchanadigan qor yogʻishi uchun oʻrtacha (≥ 0.1 in or 0.25 cm) 21-oktyabrdan 25-aprelgacha. Maksima harorat 101 °F (38 °C)2012-yil 26-iyun, maksimal sovuq esa −27 °F (−33 °C) 1951-yil 1-fevralda sodir boʻlgan[18].

Iqlim maʼlumotlari

tahrir
Colorado Springs iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 23 25 27 31 34 38 38 37 37 31 26 25 31
Mutlaq minimal, °C −32 −33 −27 −19 −9 −3 3 1 −7 −21 −24 −33 −33
Yogʻingarchilik meʼyori, mm 7 8 20 37 51 58 79 75 34 20 9 6 404

Demografiyasi

tahrir
Aholi o‘sish tarixi
Yil Aholi %±
18804 226—
189011 1401 636%
190021 085893%
191029 078379%
192030 10535%
193033 237104%
194036 789107%
195045 472236%
196070 194544%
1970135 517931%
1980215 105587%
1990281 140307%
2000360 890284%
2010416 427154%
2020478 961150%
AQSh aholisini ro'yxatga olish
 
Colorado Springsdagi irqiy taqsimot xaritasi, 2010-yil AQSh aholini roʻyxatga olish. Har bir nuqta 25 kishidan iborat:⬤ oq tanli

Amerika Qoʻshma Shtatlarining 2020-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Colorado Springs shahri aholisi 478,961 kishini (AQShning eng gavjum shahri 40-oʻrinda), Colorado Springs Metropolitan statistik hududining aholisi 755,105 kishini (aholi soni boʻyicha 79-oʻrinda) va Front aholisini tashkil etdi.

2010-yil aprel oyidagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra[19], shahar aholisining 78,8 % oq tanlilar edi (ispan boʻlmagan oqlar aholining 70,7 % ni tashkil etdi[20], 1970-yilda 86,6 % [21]), 16,1 % ispan yoki har qanday irqning latinolari (1970-yildagi 7,4 % bilan solishtirganda), 6,3 % qora tanli yoki afro-amerikalik, 3,0 % osiyolik, 1,0 % Amerikaning tub aholisidan, 0,3 % mahalliy Gavayi va boshqa Tinch okeani orollaridan kelib chiqqan, 55 % boshqalar. Shahardagi oʻrtacha yosh 35 yoshni tashkil etadi[22].

Iqtisodiyoti

tahrir

Colorado Springs iqtisodiyoti asosan harbiy, yuqori texnologiyali sanoat va turizm tomonidan boshqariladi. Shaharda xizmat koʻrsatish sohalarida oʻsish kuzatilmoqda. 2022-yil iyun oyidagi ishsizlik darajasi 3,5 foizni tashkil etdi, bu 2021-yil iyun oyidagi 6,5 foizdan pasaydi. 2019-yil iyun oyida, COVID-19 pandemiyasidan oldin, ishsizlik darajasi 3,3 % boʻlgan[23]. Shtatdagi ishsizlik darajasi 2022-yil iyun oyida 3,4 % ni tashkil etdi[24][25].

Harbiy

tahrir
 
Amerika Qoʻshma Shtatlari kosmik kuchlari - Peterson kosmik kuchlari bazasi 1-binosi 


Colorado Springsda Peterson kosmik kuchlari bazasi, Shriever kosmik kuchlari bazasi, Cheyenne togʻli kosmik kuchlar stantsiyasi, AQSh kosmik qoʻmondonligi va kosmik operatsiyalar qoʻmondonligi — kosmik xizmat harbiy inshootlarining eng katta kontingenti joylashgan. Ular razvedka maʼlumotlarini yigʻish, kosmik operatsiyalar va kibermissiyalar uchun javobgardir[26].

Peterson kosmik kuchlari bazasi Shimoliy Amerika Aerokosmik Mudofaa Qoʻmondonligi (NORAD) va Amerika Qoʻshma Shtatlari Shimoliy Qoʻmondonligi (USNORTHCOM) shtab-kvartirasi[27], Kosmik Operatsiyalar Qoʻmondonligi va Kosmik Deltalar 2, 3 va 7 uchun javobgardir[26]. Petersonda joylashgan havo kuchlarining 302-havo koʻtarish qanoti, yoʻlovchilar va yuklarni tashiydigan va oʻrmon yongʻinlariga qarshi kurashuvchi havo kuchlari zaxirasi boʻlimi mavjud[26].

Schriever kosmik kuchlari bazasi qoʻshma ishchi kuchlari-kosmik mudofaa va kosmik deltalar 6, 8 va 9 uchun javobgardir[26]. NORAD va USNORTHCOM muqobil qoʻmondonlik markazi Cheyenne togʻ majmuasida joylashgan[27]. Togʻ majmuasi ichida Cheyenne togʻ kosmik kuchlari stansiyasi Kosmik operatsiyalar qoʻmondonligi tomonidan boshqariladi[27]. 2021-yil 13-yanvarda Harbiy havo kuchlari Kosmik qo‘mondonlik uchun yangi doimiy joyni eʼlon qildi va uni 2026-yilda Colorado Springsdan Alabama shtatining Xantsvill shahriga ko‘chirdi, ammo bu qaror Kongress tomonidan bekor qilinishi mumkin[28][29].

 
Prezident Richard Nixon Colorado Springsdagi Havo kuchlari akademiyasida 1969-yil 4-iyun.

Sport

tahrir

Olimpiya sport turlari

tahrir
 
Amerika Qoʻshma Shtatlari Olimpiya qoʻmitasi shtab-kvartirasi va mashgʻulot bazasi

AQShning Olympic City deb nomlangan Colorado Springsda Qoʻshma Shtatlar Olimpiya oʻquv markazi va Qoʻshma Shtatlar Olimpiya qoʻmitasi hamda Qoʻshma Shtatlar antidoping agentligining shtab-kvartirasi joylashgan[30].

Bundan tashqari, Colorado Springsdagi 50 dan ortiq milliy sport tashkilotlari (olimpiya boʻlmagan) shtab-kvartirasi mavjud. Bularga Milliy Kuch va Konditsionerlik Assotsiatsiyasi, Sport inkubatori, turli xil Olimpiya boʻlmagan sport turlari (masalan, USA Ultimate) va boshqalar kiradi[31].

Mahalliy professional jamoalar

tahrir
Nomi Sport Tashkil etilgan Liga Joy Manba
Colorado Springs Switchbacks FC Futbol 2015-yil USL chempionati Vaydner maydoni [32]
Rokki tog 'toʻlqinlari Beysbol 2019-yil Pionerlar ligasi UCHHealth Park [33]

Hukumati

tahrir
 
Colorado Springs shahar hokimiyati, 2008-yil

2010-yil 2-noyabrda Colorado Springs saylovchilari kengash kuchli hokimiyat shaklini qabul qildilar. Colorado Springs shahri 2011-yilda yangi boshqaruv tizimiga oʻtdi. Kengash kuchli mer boshqaruv tizimida mer bosh ijroiya hokimiyati va shahar kengashi qonun chiqaruvchi hokimiyatdir. Shahar hokimi kengash aʼzosi emas, to‘la vaqtli saylangan lavozim hisoblanadi. Kengash toʻqqiz aʼzodan iborat boʻlib, ulardan oltitasi har biri teng aholi yashaydigan oltita tumandan birini ifodalaydi. Qolgan uchta aʼzo umumiy yigʻilishda saylanadi[34].

Colorado Springs shahar hokimiyati 1902-yildan 1904-yilgacha WS Stratton tomonidan sovgʻa qilingan yerda qurilgan[35].

Taʼlim

tahrir

Colorado Springsda bakalavr va magistratura dasturlarini taklif etuvchi davlat muassasalariga Colorado Springs universiteti (UCCS) 12000 dan ortiq talabalar[36] va asosan ikki yillik aspirantura darajasini taklif qiluvchi Pikes Peak State kolleji kiradi[37]. Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari akademiyasi ofitser nomzodlari uchun bakalavr darajasini taklif qiluvchi federal muassasadir[38].

Xususiy notijorat institutlariga 1874-yilda tashkil etilgan Colorado kolleji kiradi, ularda 2000 ga yaqin bakalavr talabalari bor[39]. Colorado xristian universiteti shaharda Colorado Springs markazida joylashgan[40].

Xususiy notijorat muassasalar qatoriga asosiy kampusi Colorado Springsda joylashgan Colorado Texnik Universiteti va IntelliTec kolleji texnik taʼlim maktabi kiradi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „2020 Population and Housing State Data“. United States Census Bureau. Qaraldi: 2021-yil 22-avgust.
  2. ↑ „Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places of 50,000 or More, Ranked by July 1, 2018 Population: April 1, 2010 to July 1, 2018“. United States Census Bureau, Population Division. 2020-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 23-may.
  3. ↑ „Colorado Springs History and Heritage“. Visit Colorado Springs. Qaraldi: 2013-yil 24-may.
  4. ↑ Smiley, Jerome Constant. Semi-centennial History of the State of Colorado (en). Brookhaven Press, 1913 — 367–369-bet. ISBN 978-1-4035-0045-8. 
  5. ↑ The Rocky Mountain Region edited by Rick Newby pg. 108
  6. ↑ Harrison, Deborah. Manitou Springs. Arcadia Publishing, 2012. ISBN 9780738595962. Qaraldi: 2014-yil 27-fevral. 
  7. ↑ „Downtown Historic Survey“. City of Colorado Springs. 2015-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 27-fevral.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Colorado Springs – SKYbrary Aviation Safety“.
  9. ↑ 9,0 9,1 „City of Colorado Springs – Drought“ (2010-yil 3-noyabr). 2010-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 3-noyabr.
  10. ↑ „Distance between Denver, CO and Colorado Springs, CO“. www.distance-cities.com. Qaraldi: 2020-yil 1-fevral.
  11. ↑ „Another strange twist in Banning Lewis Ranch bankruptcy“. Colorado Springs Gazette. 2017-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
  12. ↑ „Colorado Climate Center – Climate of Colorado“. Climate.colostate.edu. 2012-yil 3-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-iyul.
  13. ↑ „Colorado sunshine is more myth than science“. The Denver Post (2012-yil 3-yanvar). 2015-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 28-oktyabr.
  14. ↑ „Colorado Springs, Colorado Climate“. BestPlaces. Qaraldi: 2015-yil 28-oktyabr.
  15. ↑ „New "water-wise" rules now in effect“ (en). Colorado Springs (2020-yil 22-yanvar). 2021-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 13-iyul.
  16. ↑ „Tesla, Life and Legacy“. pbs.org. Qaraldi: 2014-yil 10-aprel.
  17. ↑ „Evolution of the North American Monsoon“. DRI Desert Research Institute. 2017-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
  18. ↑ climateSpy.com. „Colorado Springs, CO climate in February“. climatespy.com. 2017-yil 27-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 27-fevral.
  19. ↑ Bureau. „American FactFinder – Results“. factfinder2.census.gov. 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-aprel.
  20. ↑ „Colorado Springs (city), Colorado“. State & County QuickFacts. U.S. Census Bureau. 2012-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  21. ↑ „Race and Hispanic Origin for Selected Cities and Other Places: Earliest Census to 1990“. U.S. Census Bureau. 2012-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  22. ↑ „Detailed tables“. U.S. Census Bureau. Qaraldi: 2010-yil 15-sentyabr.
  23. ↑ „Databases, Tables & Calculators by Subject - Colorado Springs, CO Metropolitan Statistical Area“. Bureau of Labor Statistics Data (2022-yil 5-sentyabr). 2022-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-sentyabr.
  24. ↑ in%20March%20and%20April%202020. „Press Release: Colorado Employment Situation – June 2022 | Department of Labor & Employment“. cdle.colorado.gov. Qaraldi: 2022-yil 5-sentyabr.
  25. ↑ geosolinc.com. „U.S. Bureau of Labor Statistics“. U.S. Gov (2022-yil 5-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-sentyabr.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 Bitton, David. „New missions equal new names for Peterson, Schriever and Cheyenne Mountain military installations“ (en). The Gazette (2021-yil 27-avgust). Qaraldi: 2022-yil 1-aprel.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 „North American Aerospace Defense Command > About NORAD > Cheyenne Mountain Air Force Station“. North American Aerospace Defense Command. Qaraldi: 2022-yil 1-aprel.
  28. ↑ Roeder, Tom. „Colorado Springs at 150 years | The militaryʼs impact on growth and development“ (en). The Gazette (2021-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 1-aprel.
  29. ↑ „US Space Command site to be located in Huntsville, Alabama“ (2021-yil 13-yanvar).
  30. ↑ „Olympic City USA | Colorado Springs“. coloradosprings.gov. 2017-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-oktyabr.
  31. ↑ „Colorado Springs Sports Industry Competitive Advantages“. Colorado Springs Business Alliance. 2015-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 6-sentyabr.
  32. ↑ „City of Colorado Springs Parks Department Unanimously Approves Sand Creek Stadium Renaming to Switchbacks Stadium“ (2016-yil 7-mart). 2016-yil 3-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-avgust.
  33. ↑ „New Name on Tap for Colorado Springs Pioneer League Team“. Ballpark Digest (2018-yil 13-iyun). Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
  34. ↑ „Mayor-Council Form of Government“. 2015-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  35. ↑ „1904 – Colorado Springs City Hall – Colorado Springs, CO – Dated Buildings and Cornerstones on“. Waymarking.com (2009-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2013-yil 8-may.
  36. ↑ „Home | UCCS“. www.uccs.edu. Qaraldi: 2022-yil 16-sentyabr.
  37. ↑ „About | Pikes Peak State College“. www.pikespeak.edu. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr.
  38. ↑ „About“. United States Air Force Academy. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr.
  39. ↑ „Colorado College“. US News & World Report. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr.
  40. ↑ „Colorado Springs Center“ (en). www.ccu.edu. Qaraldi: 2022-yil 17-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Colorado_Springs_(Colorado)&oldid=3754952" dan olindi