Daryo o'zanlari

"Daryo o'zanlari" ( xitoy trad. xitoy sodd.水浒传 pinyin: Shui hu chjuan ) — 14-asrda yozilgan xitoy klassik romani boʻlib, sakkizinchi imperator Song hukmronligi davridagi Liangshanbo togʻidagi ( Shandun provinsiyasi) Song Tszyan lageridan boʻlgan isyonchilarning 108 nafar “olijanob qaroqchilar”ning jasorati va sarguzashtlari haqidagi xalq ertaklariga asoslangan. Song sulolasining sakkizinchi imperatori - Huizong (1124-1127). Daryo o'zanlari tarixdagi birinchi wuxia romanidir. To'rt klassik Xitoy romanlaridan biridir. Zamondoshlar asarni kanonik Konfutsiy yozuvlariga qarshi bo'lgan, oddiy nasrning past, xalq janri bo'lgan xiaoshuo bilan bog'lashgan. Vaqt o'tishi bilan kitobning nufuzi oshdi. Tadqiqotchilar uni sarguzasht va tarixiy deb tavsiflaydilar, uning ajoyib adabiy xususiyatlarini qayd etadilar .

"Daryo o'zanlari" mavzusidagi rasmli chinni likopcha ( Kangsi hukmronligi , 18-asr)

Daryo o'zanlari
水滸傳
Asosiy maʼlumotlar
Janr	Roman
Muallif	Shi Nai-an, Guo Xun, Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya
Orginal tili	Xitoy
Yozilgan sana	14-asr
Nashrlar soni	1585 yildan kechiktirmay
Daryo o'zanlari

Romanning muallifligi hali ham bahs mavzusi bo'lib kelmoqda. Shunday qilib, 70 bobdan iborat versiya Shi Nai-anga tegishli ( xitoycha: 施耐庵 ; shu bilan birga, taxallusning orqasida kim yashiringanligi ma'lum emas, ehtimol Luo Guan-zhong ); Guo Xun tomonidan 100-bob versiyasi; Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya 120 bobdan iborat versiyasiyasining mualliflari hisoblanadi. Boshqa bir versiyaga ko'ra, Shi Nai-an haqiqatan ham mavjud bo'lgan va aksincha, Lo Guanzhongning salafi va o'qituvchisi bo'lgan .

Asarning syujeti

Roman Longxushanning Daoistlar markazida lashkarboshi Xong Xin tosh toshbaqa ostidan 108 yulduz turkumi ruhini qanday ozod qilgani tasviri bilan boshlanadi. Keyingi bobda hikoyaning asosiy antagonisti Gao Qiu laqabli Gao-erning yuksalishi tasvirlangan. U imperator Huizongning sherigi va saroy qo'riqchilarining boshlig'i bo'ladi. Kelajakda Gao Qiu o'z lavozimidan foydalanib, qilichbozlik o'qituvchisi Van Jinni poytaxtdan haydab chiqaradi. Vang Jin Yan'anga qochib, yo'lda Shi Jin bilan uchrashadi va u uning shogirdi bo'ladi. Keyingi bir necha boblar Yan'andagi chegara qo'shinlari boshlig'i Lu Da ismli odamning jinoyat sodir etganligi va yashirinishga majbur bo'lganligi haqida hikoya qiladi. Rohib bo'lganidan keyin u Lu Zhishen ismini oladi. Keyinchalik hikoya uning qasam ichgan ukasi Lin Chongga o'tadi, u Gao Qiu tomonidan adolatsiz ravishda Kanchjouga surgun qilingan bo'ladi, ammo u keyinchalik o'zini ozod qilishga muvaffaq bo'ladi. Keyin Lin Chong Lyanshanbo hududidagi tog'da yashovchi qaroqchilarga qo'shiladi. Keyingi hikoya Dongqiqun qishlog'i boshlig'i Chao Gay va uning etti do'sti tomonidan taniqli Kai Jinning tug'ilgan kuniga sovg'alarni o'g'irlashi haqida hikoya qiladi. Keyin ularning qilgan ishlari fosh qilinadi va ular ham Liangshanboga qochishga majbur bo'lishadi, u yerda Chao Gay qaroqchilarning boshlig'i etib saylanadi. Kelajakda ularning to'dalariga ko'proq yangi a'zolar kelib qo'shiladi. Ularning hikoyalari asta-sekin bitta hikoyaga birlashadi. Keyinroq Chao Gay jarohatidan vafot etadi va uning o'rnini Yunchenglik sobiq xizmatchi Song Jiang egallaydi.

Keyingi boblarda qaroqchilarning Song hukumatining rasmiylari bilan to'qnashuvlari, so'ngra ularning ustidan qozongan g'alabasi haqida hikoya qilinadi. Shundan so'ng, imperator Huizong qaroqchilarni kechiradi. Ular unga Liao davlatiga qarshi kurashda yordam berishadi.

Asarning tarixi

"Daryoning orqa suvlari" romani uchun rasm. Tsukioka Yoshitoshi tomonidan o'yma. 1868 yil

Romanda Song sulolasi davrida yuz bergan 1120-yillarda Song Szyan boshchiligidagi qoʻzgʻolon bilan bogʻliq baʼzi tarixiy faktlar aks ettirilgan. Uning hayoti haqidagi ma'lumotlar juda ziddiyatli. “Song tarixi” da imperator qoʻshinlari Song Jiang qaroqchilariga qarshilik koʻrsata olmaganligi va ularga amnistiya berish va Fan La boshchiligidagi Chjejiang va Anxuy provinsiyalarida harakat qilayotgan qoʻzgʻolonchilarga qarshi yuborishga qaror qilinganligi taʼkidlanadi . Liangshanbolik zodagon qaroqchilarning nohaq bo'lgan hukmdorlardan yashirinib, ular bilan xalq manfaati uchun kurashayotgani haqidagi hikoyalar xalq orasida keng tarqalgan va, uzoq vaqt davomida og‘zaki ravishda yetib kelgan. Biroq, Yuan sulolasi davriga kelib, bunday hikoyalar faqat og'zaki shakllar doirasidan tashqariga chiqdi - masalan, zaju pyesalari ular asosida sahnalashtirilgan. Ming sulolasi hukmronligi davrida roman formatida hikoyalar yozish ham sodir bo'lgan - ammo asl nusxasi hozirgi kungacha saqlanib qolmaganligi sababli, uning qanday ko'rinishini aytib berish mumkin emas.

Bizgacha yetib kelgan eng qadimgi nashr Guo Xun (XVI asr) nashri hisoblanadi, u 100 bobni o‘z ichiga olgan, ammo muhim she’riy qismi yo‘q bo'lgan. 1585 yilda Li Chji romanni qayta nashr etadi va unga sharh beradi, qo'lga kiritilgan misralarni tiklaydi va muallifning so'zboshini yozadi. 1614 yilda Yang Ding-jian va Yuan Vu-ya 120 bobdan iborat nashrni nashr etdilar, unda o'sha paytda ma'lum bo'lgan Liangshanbo qahramonlari haqidagi barcha hikoyalar, jumladan , Tyan Xu va Van Qingga qarshi yurishlar ham mavjud bo'lib, bu romanning eng to'liq versiyasidir. Biroq, eng mashhuri 1641 yilgi nashr bo'lib, u atigi 70 bobdan iborat edi, chunki u taniqli adabiyot nazariyotchisi va tarixchi Jin Sheng-tan (1608-1661) tomonidan tahrirlangan. Aynan u "Daryo o'zanlari" Ming va Qing sulolalari davrida qabul qilingan sakkiz qismli imtihon inshosi ya'ni bagu shaklida yozilgan degan fikrni ma'qullagan. Aynan u: "Liangshanbo qaroqchilari o'zlarining individual harakatlaridan hayratga tushishgani - lekin umuman olganda ular sarguzashtchilar, yolg'onchilar va jinoyatchilardir" degan fikrni tasdiqladi.

4 may harakatidan keyin va “ommaviy adabiyot”ga qiziqish kuchaygach, romanni ilmiy tahlil qilish boshlandi. 1920 yilda professor Xu Shix Wang Yuan-fang muharrirligi ostida tahrirlangan romanning Shanxay versiyasini qayta nashr etildi va "Daryo o'zanlari" ko'rinishini butunlay qayta ko'rib chiqdi. Zaju tahlili asosida, Yuan sulolasi davrida Liangshanbo qahramonlari haqidagi hikoyalar hali bitta asarga to'planmaganligi va shuning uchun uni bagu deb hisoblash noto'g'ri ekanligi aniqlandi. Shuningdek, Jin Sheng-tanning 70 bobdan iborat versiyasi allaqachon mavjud matnni ijodiy qayta ishlash ekanligi aniqlandi. Biroq, romanning 70 boshli versiyasi muallifining kimligi aniq aniqlanmagan - "Shi Nai-an" taxallusi ortida kim yashiringanligi hali ham noma'lum. 100 boshli versiyaning muallifligi Luo Guan-chungga tegishli (u "Uch qirollik" romanining muallifi ham hisoblanadi). Koreys va yapon sarguzasht romanlari bilan taqqoslash asosida “Orqaga suv” bu mamlakatlarga Ming davrida zaju pyesalari shaklida kirib kelgani aniqlandi.

SSSRda roman (70 bob) birinchi marta 1955 yilda A. Rogachev tahriri ostida tarjima qilingan va keyinchalik uch marta - 1959 (Moskvada), 1998 (Rigada) va 2008 (Moskvada) yillarda qayta nashr etilgan. 1968 yilda roman Leningradda bolalar o'qishi uchun qisqartirilgan versiyada nashr etilgan, E. A. Serebryakov va B. L. Lisitsa tomonidan tarjima qilingan. 100 va 120 boblarning versiyalari rus tiliga tarjima qilinmagan.

Liangshanboning 108 ta jasur qahramonlari

Hikoyaning oxiriga kelib, Liangshanbo lageridagi toshga isyonchilarning rahbarlarining ismlari o'yib yozilgan. Ularning qatoriga o'sha paytda jarohatdan vafot etgan, "Samoviy shahzoda" laqabli Chao Gay kiritilmagan. Toshning old tomonda "O'ttiz oltita qudratli va jasur samoviy yulduzlar" nomi o'yilgan. Toshning teskari tomonida yer yuzidagi yetmish ikkita qo'rqinchli yulduzlarning nomi berilgan. Hammasi bo'lib, bu taqdirning 108 yulduzini tashkil qiladi.

Taqdirning 108ta yulduzi

Ismi	Taxallusi	Birinchi bor paydo bo'lishi	Yulduzi
36 samoviy yulduz
Song Jiang	adolat posboni	17-bob	Uy
Lu Junyi	Nefritli Qilin	59-bob	Katta Ayiq
Wu Yun	dono	13-bob	Donolik
Gongsun Seng	bulutlarda uchayotgan ajdaho	14-bob	Bekorchilik
Guan Sheng	katta qilich	62-bob	Jasorat
Lin Chong	leopard boshli	8-bob	Jasorat
Qin Ming	Momaqaldiroq	33-bob	Hujum
Huyan Chjuo	Ikki qamchi bilan	53-bob	Buyuklik
Hua Rong	Kichkina Li Guang	21-bob	qahramonlik
Chai Jin	kichik bo'ron	8-bob	zodagonlik
Li Ying	Bulutlar tomon uchayotgan burgut	46-bob	boylik
Chju Tong	soqolli odam	12-bob	mo'l-ko'llik
Lu Zhishen	Tatuirovkali rohib	2-bob	yolg'iz
Wu Sun	Hoji	21-bob	Yaralangan
Dong Ping	Ikki belkurakli komandir	68-bob	harakatsiz
Chjan Qing	Tuklarsiz o'q	69-bob	Tez
Yang Chji	qora yuzli hayvon	10-bob	zulmat
Xu Ning	oltin nayza	69-bob	Xavfsizlik
So Chao	oldinga intiluvchi	12-bob	bo'shliqlar
Dai Zong	Sehrli Uoker	35-bob	Tez
Liu Tang	qizil sochli shayton	13-bob	favqulodda
Li Kui	qora girdob	37-bob	halokat
Shi Jin	to'qqiz ajdaho	1-bob	Kichik
Mu Hong	Hech qanday to'siqni bilmaydigan	36-bob	hamma narsani qamrab oluvchi
Ley Heng	qanotli yo'lbars	12-bob	chekinish
Li Jun	Daryolarni qo'zg'atuvchi ajdaho	35-bob	Uzoq umr ko'rish
Yuan Syao-er	Ruhlar va jinlarning boshlig'i	14-bob	qilich
Chjan Xen	Qayiqchi	36-bob	tekis
Yuan Syao-vu	qisqa muddatli	14-bob	Jinoyatli
Chjan Shun	suvdagi oq lenta	37-bob	nuqsonli
Yuan Xiao-chi	Tirik qirol Yama	14-bob	Mag'lub bo'ldi
Yang Xiong	Yovuz Guan So	43-bob	Qamoqxonalar
Shi Xu	Umidsiz	43-bob	Aql
Xie Zhen	ikki boshli ilon	48-bob	Shafqatsizlik
Xie Bao	ikki dumli chayon	48-bob	Ko'z yosh
Yan Qing	Isrofgar	60-bob	Chaqqonlik
72 Yer yulduzi
Chju Vu	Daho qo'mondon	1-bob	uy
Huang Xin	Uchta tog'ni zabt etuvchi	32-bob	dahshatli
Sun Li	Yovuz Yuichi	48-bob	Ja
Xuan Zan	Xunuk kuyov	62-bob	Zodagonlik
Hao Siwen	Qo'riqchi Xudo	62-bob	qahramonlik
Han Tao	Yengilmas	54-bob	buyuklik
Peng Ji	Osmonning ko'zi	54-bob	Jasorat
Shan Tinggui	Suvning sehrli sarkardasi	66-bob	Ajoyib
Vei Dingo	Olovning sehrli sardori	66-bob	Vahshiy
Syao Chjan	Sehrli yozuvchi	38-bob	Stipendiya
Pei xuan	Adolatli sudya	43-bob	Adolta
Ou Peng	Bulutlarda uchayotgan oltin qanotli burgut	40-bob	Koinot
Dan Fei	Olov ko'zli sher	43-bob	Yopilish
Yan Shun	Dog'li Yo'lbars	31-bob	Kuch
Yang Lin	Brokar leopard	43-bob	Tushkunlik
Ling Zheng	Ajoyib Jannat	54-bob	Yerning o'qi
Jiang Ching	Sehrli hisoblagich	40-bob	Uchrashuv
Lu Fang	Kichkina Ven-xou	34-bob	Yordam
Guo Sheng	Ren Guining raqibi	34-bob	Himoya qilish
An Daoquan	Sehrli shifokor	64-bob	aqldan ozgan
Huang-fu Duan	Qizil soqol	69-bob	Vahshiyliy
Vang Ying	Kalta oyoqli yo'lbars	31-bob	Chit
Xu Sannian	Bir zhangli yashil (ilon).	46-bob	Aql
Bao Xu	O'lim ruhi	66-bob	Shafqatsizlik
Fan Rui	Dunyoni bezovta qiladigan iblislar shohi	58-bob	Sukunat
Kong Ming	Jingalak	21-bob	yovvoyilik
Kong Liang	Yolg'iz bo'ri	21-bob	Ehtirosli
Xiang Chun	Sakkiz qurollik Neja	58-bob	Uchar
Li Gun	Osmonga ko'tarilga buyuk solih odam	58-bob	Yurish
Jin Dajian	Ajoyib o'ymakor	38-bob	Chaqqonlik
Ma Lin	Sehrli temir nay	40-bob	Aniqlik
Tong Vey	Go'rdan chiqqan ajdaho	35-bob	Aktsiyalar
Tong Meng	Daryolarni orqaga qaytaruvchi toshbaqa	35-bob	so'nish
Meyn Kang	Nefritli ustuni	43-bob	To'liq
Xou Jian	Maymun qo'l	40-bob	Qoniqish
Chen Da	Yo'lbars tez oqimlardan sakrab o'tmoqda	1-bob	Mukammal
Yang Chun	Dog'li ilon	1-bob	Yashirin
Zheng Tyanshou	Oq yuzli janob	31-bob	G'ayrioddiy
Tao Zongvang	To'qqiz dumli toshbaqa	40-bob	Oddiy
Song Ching	Temir Yelpig'ich	17-bob	Zodagonlik
Yao He	Temir Hushtak	48-bob	Musiqa
Gong Vang	Bo'ynida dog'li yo'lbars	69-bob	Tezkor
Ding Desun	O'qdan yaralanga yo'lbars	69-bob	Tezlik
Mu Chun	To'xtatib bo'lmaydigan kichkina	36-bob	Bostirish
Cao Zheng	Pichoqli shayton	16-bob	Jabduqlar
Song Wan	Bulutlarda qo'riqchi xudo	10-bob	Iblis
Du Qian	Osmonga erishuvchi	10-bob	Sehrgarlik
Syu Yong	Yovuz yo'lbars	35-bob	Tumali
Shi En	Oltin ko'zli yo'lbars	27-bob	yashirinuvchi
Li Chung	Yo'lbarslarni o'ldiradigan qo'mondon	2-bob	Tanho
Chjou Tong	Kichkina Lord	4-bob	Bo'sh
Tan Long	Dog'li leopard	53-bob	Yolg'iz
Du Xing	Shayton yuzli	46-bob	Tugallangan
Zou Yuan	O'rmondan chiqqan ajdaho	48-bob	Qisqa
Zou Jun	Bir shohli ajdaho	48-bob	Ko'mirli
Chju Gui	Quruqlik hayvoni	10-bob	Jinoyatchi
Chju Fu	Kulayotgan yo'lbars	42-bob	Yashirin
Cai Fu	Temir qo'llar	61-bob	Sokin
Cai Qing	Yolg'iz gul	61-bob	Jarohatli
Li Li	O'lim hukmdori	35-bob	Hizmatkor
Li Yun	Qora ko'zli yo'lbars	42-bob	Tadqiqot
Jiao Ting	Yuzsiz	66-bob	Shafqatsiz
Shi Yun	Tosh qo'mondon	34-bob	Xunuk
Sun Xin	Kichkina Yuchi	48-bob	Taqdirlar
Gu xola	Yo'lbars	48-bob	Qorong'u
Chjan Qing	Bog'bon	16-bob	Jazolangan
Sun Er-niang	Kannibal	16-bob	Jasorat
Vang Dingliu	Chaqmoqning onasi	64-bob	Past
Yu Baosi	Daffn qilish ruhi	67-bob	Sog'lik
Bai Sheng	Kun kalamushi	15-bob	Kalamush
Shi Qian	Baraban ustidagi burgalar	45-bob	O'g'ri
Duan Jingzhu	Qizil it	59-bob	Kuchuk

Nashrlar

Rus tilida

• Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogachev, tahrir. V. S. Kolokolova. - M .: Davlat badiiy adabiyot nashriyoti, 1955. - 500 b., 624 b.
• Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogachev, tahrir. V. S. Kolokolova. Ed. 2. - M .: Davlat badiiy adabiyot nashriyoti, 1959 yil.
• Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari / Abbr. boshiga. kit bilan. yoki T. qayta ishlangan B. Lisitsy va E. Serebryakova. - L .: "Bolalar adabiyoti", 1968. - 320 b.
• Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari. 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva; Muqaddima L. N. Menshikov. - Riga: "Polaris", 1992. - 500 p., 624 p. - Xitoy adabiyotining yangi kutubxonasi seriyasi. - ISBN 5-88132-004-2 .
• Shi Nai An. Daryoning orqa suvlari. 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva. - M .: "Enneagon Press", 2008. - 548 b., 688 b. - Xitoy klassik adabiyoti turkumi. - ISBN 978-5-91051-026-9, ISBN 978-5-91051-025-2 .
• Shi Nai An. Daryo suvlari: 2 jildlik roman / Per. A. P. Rogacheva; Muqaddima Pan Ying, T. A. Pan. - Sankt-Peterburg: Nauka, 2014. - 607 b., 727 b. — “Xitoy adabiyoti kutubxonasi” turkumi. — ISBN 978-5-02-038384-5 .

Ekran moslamalari

• " Daryoning orqa suvlari " (1972) - Gonkong filmi
• Daryoning orqa suvlari (Yaponiya, 1973, teleserial)
• Hamma odamlar birodarlardir (Gongkong, 1975, film), 1972 yilgi filmning davomi
• Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 1983, teleserial)
• Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 1998, teleserial)
• Qahramon: 108 (Xitoy, 2010, animatsion serial)
• Daryoning orqa suvlari (Xitoy, 2011, teleserial)

Ta'sir qilish

Britaniyalik tarixchi E. Xobsbaumning yozishicha, xitoylik inqilobchi Mao Tszedun 1917 yilda o‘z kursdoshlarini “Daryo o'zanlari” romani qahramonlariga taqlid qilishga undagan .

Adabiyot

• Алексеев В. М.. Труды по китайской литературе. Книга 1, Классики отечественного востоковедения. М.: Восточная литература, 2002. 
• Аникина Г. П., Воробьёва И. Ю.. Китайская классическая литература: Учебно-методическое пособие. Хабаровск: Дальневосточный государственный гуманитарный университет, 2008. 
• Палат, А.. Историко-филологические исследования. Сборник статей к семидесятипятилетию академика Н. И. Конрада. М.: Наука, 1967. 

Havolalar

• Utagava Kuniyoshi gravyurasidagi "Mashhur Suikoden romanining 108 qahramoni" (Wayback Machine saytida 2020-09-26 sanasida arxivlangan)