Dendrariy

Dendrariy (yun. dendron — daraxt), dendrologiya bogʻi, arboretum — daraxtlar, butalar, yarim butalar, chirmashuvchilar kolleksiyasi ekilgan ochiq maydon. D. mustaqil yoki botanika bogʻi tarkibiga kiradi. D. bir necha gektardan yuzlab gektargacha maydonni egallaydi. D. ilmiy, uquv, madaniy-maʼrifiy, tajriba, i.ch. ahamiyatiga ega; ularda har xil turdagi daraxt oʻsimliklarini namoyish qilish, tajriba va tadqiqot ishlari olib borish uchun baza boʻlib xizmat qiladi. D.da oʻsimliklar ustida muntazam ravishda kuzatuv ishlari olib boriladi, daraxt va butalarning fenologiyasi, oʻsish va koʻpayish xususiyatlari oʻrganiladi. Shu jumladan xoʻjalik va biologik xususiyatlariga qiyosiy baho beriladi va ulardan foydalanish va rayonlashtirish boʻyicha tavsiyalar ishlab chiqiladi, seleksiya ishlari olib boriladi. D.ning asosiy vazifalaridan biri — har xil oʻsimliklarning introduksiyasm boʻlib, oʻrmon xoʻjaligi, oʻrmon ihotazorlari, koʻkalamzorlashtirish uchun foydalanishda eng chidamli va hosildor shakllar ajratib oli-nadi. D.larda oʻstiriladigan va oʻrganilgan qimmatli tur va shakllarning urugʻ va koʻchatlarini tarqatish ishlari katta ahamiyatga ega. D.ning majburiy qismi — introduksiyali va reproduksiyali koʻchatzorlardir. Birinchi koʻchatzorda ekspozitsiya uchun urugʻkoʻchat va koʻchatlar yetishtiriladi, ikkinchisida esa koʻchatlar parvarish qilinib boshqa D.lar va i.ch. ehtiyojlari uchun yetkazib beriladi.

Oʻzbekistonda Janubiy Oʻzbekistan seleksiya stansiyasi (Denov)ning subtropik va efir moyli butalar D.si, Oʻzbekiston oʻrmonchilik xoʻjaligi ilmiy tadqiqot institutining teraklar D.si (Toshkent sh. yaqinidagi "Dendropark"), oʻrmon daraxtlari va butalari D.si (Toshkent viloyati Soʻqoq qishlogʻidagi Chatqol togʻoʻrmon melioratsiya st-yasi), Oʻzbekiston FA Botanika bogʻidagi daraxtlar (qayin, qaragʻay va b.) va butalar D.si va b. bor (yana q. Dendrologiya).

Abduxalil Qayimov, Mirza Sobirov.

Adabiyot

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil