Draugr
Draug, draugr (qadimgi Norse tilidan draugr, pl. draugar, norv.: draug) — Skandinaviya mifologiyasida vampirlarga yaqin tirilgan oʻliklar [1].
Folklorda tahrir
Draugning tanasi juda katta hajmgacha shishib, sezilarli darajada ogʻirlashadi[1] , baʼzida uzoq yillar davomida parchalanmagan holda qoladi. Bu drauglarni vampirlarning folklor qiyofasiga yaqinlashtiradi[1][3] . Baʼzan ruh saqlanib qoladi. Draugning paydo boʻlishi ularning oʻlim turiga bogʻliq: choʻkib ketgan jangchidan suv doimo oqadi va yiqilgan jangchining tanasida qon oqadigan yaralar paydo boʻladi. Teri oʻlik oqdan to koʻk ranggacha oʻzgarishi mumkin. „Qumli qirgʻoqdagi odamlar toʻgʻrisida“ dostonidagi Torolf „haligacha parchalanmagan va eng daxshatli koʻrinishga ega edi; u Xel kabi qora va buqadek ulkan edi“[4] deb taʼrif beradi.
Drauglar hayvonlarga va otxonada tunab qolgan sayohatchilarga hujum qilishi mumkin, lekin uy-joylarga ham hujum qilishi mumkin boʻlgan. Islandiyada bu eʼtiqod bilan bogʻliq holda tunda uch marta taqillatish odati paydo boʻldi (arvoh bitta bilan cheklangan deb ishonilgan)[1].
Drauglar koʻpincha xazina tepaliklarining qoʻriqchilari deb ataladi[3]. Shu bilan birga tunda qabrlarini tashlab, uylarning tomlariga sakrash uchun odamlarda qoʻrquv uygʻotadigan drauglar haqida afsonalar mavjud. Oʻrta asrlardagi Skandinaviya va Islandiyada tirik oʻliklardan qoʻrqish juda katta edi, bu oʻsha davrdagi tumorlarga runlarda yozilgan koʻplab himoya fitnalaridan dalolat beradi. Shuningdek, qabr toshlarida marhumni qabrida saqlashi kerak boʻlgan yozuvlarni topishingiz mumkin. Bundan tashqari Islandiya sagalarida mavzuning mashhurligi drauglardan qoʻrqishdan dalolat beradi. „Torsteyn Frost-on-the-Skin“ dostonida drauglarga butparastlarning eʼtiqodi iblis haqidagi xristian gʻoyasi bilan aralashib ketgan [5].
Drauglar gʻayritabiiy kuch va sehrli qobiliyatlarga ega: kelajakni, ob-havoni bashorat qilish. Maxsus afsunni biladigan har bir kishi ularni boʻysundira oladi. Dostonlarda ular turli hayvonlarga aylana olishi[1], lekin shu bilan birga oʻzlarining „inson“ qiyofasida boʻlgan inson koʻzlari va aql-idrokini saqlab qolishlari ham qayd etilgan. Baʼzan ular yerdan oʻtishi mumkin[4].
Sanʼatda tahrir
- Jonas Li 1902-yilgi „Ilyas va Draug“ mistik romanida bu jonzotni dengizga chiqqan kambagʻal baliqchiga shafqatsizlarcha munosabatda boʻlgan dahshatli dengiz yirtqich hayvoni sifatida tasvirlaydi.
- „Draugen“ — norvegiyalik rassom Teodor Kittelsenning eng mashhur rasmlaridan biri.
- Draug bolalar yozuvchisi Anne-Katarina Uestlining asarlari mavzusidir.
- Drauglar fantastik janrdagi baʼzi zamonaviy asarlarda (kitoblar, kompyuter oʻyinlari) uchraydi.
- The Elder Scrolls V: Skyrim videooʻyinida draugrlar qadimgi Nordik qabrlari va tepaliklarining oʻlmagan qoʻriqchilaridir.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 James Houran. From Shaman to Scientist: Essays on Humanity's Search for Spirits. Scarecrow Press, 2004 — 103—107 bet. ISBN 9780810850545.
- ↑ Stephen A. Mitchell. Witchcraft and Magic in the Nordic Middle Ages. University of Pennsylvania Press, 2011 — 22–23 bet. ISBN 0812203712.
- ↑ 3,0 3,1 Ходячие мертвецы: драуг и аптганг в древнескандинавской литературе // Сотканный мир / пер. Анна Блейз. Архивировано 2 aprel 2015 года.
- ↑ 4,0 4,1 Tim Stridmann. „Сага о Людях с Песчаного Берега — Саги об исландцах — Тексты — Северная Слава“ (ru). norroen.info. Qaraldi: 2018-yil 25-oktyabr.
- ↑ „А. Я. Гуревич. «Эдда» и сага — Norroen Dyrd“. norroen.info. Qaraldi: 2018-yil 25-oktyabr.
Havolalar tahrir
- Tirik oʻlik. Undead tasnifi — Fantaziya olami #23; 2005 yil iyul
- Amerikadagi Norvegiya xalq hikoyasi (Wayback Machine saytida 2013-01-24 sanasida arxivlangan) Arxivnaya kopiya Norvegiya-Amerika tadqiqotlarida arxivlangan
- Qadimgi Nors adabiyotida Draugr va Aptrgangr *
- Draugrs yoki draugs?