Eugenia Charles
Dame Mary Eugenia Charlz (1919-yil 15-may — 2005-yil 6-sentabr) — dominikanlik siyosatchi, 1980-yil 21-iyuldan 1995-yil 14-iyungacha Dominika Respublikasining Bosh vaziri. Dominikadagi birinchi ayol advokat. U Dominikaning birinchi va hozirgi kungacha boʻlgan birinchi ayol bosh vaziri. Eugenia Niderlandiya hukmronligi ostidagi Antil orollari vakili Lusina da Kostadan keyin Karib dengizi hududidagi ikkinchi ayol bosh vazir boʻldi. U Amerika qitʼasida mustaqil ravishda hukumat boshligʻi etib saylangan birinchi ayol edi. E.Charles har qanday Dominikan bosh vazirining ikkinchi eng uzoq muddat davomida xizmat qilgan va Shri Lankadan Sirimavo Bandaranaike va Hindistonlik Indira Gandidan keyin dunyodagi uchinchi eng uzoq xizmat qilgan ayol Bosh vazir boʻlgan[1]. U har qanday ayol Bosh vazirning eng uzoq muddatli xizmati boʻyicha rekord oʻrnatdi.
| Dame Eugenia Charles | |
|---|---|
 Eugenia Charles BMT minbarida nutq so'zlamoqda. 1985-yil. Nyu York | |
| Dominika bosh vaziri | |
|
Mansab davri 1980-yil 21-iyul – 1995-yil 14-iyun | |
| Prezident |
Aurelius Marie Clarence Seignoret Crispin Sorhaindo |
| Oʻtmishdoshi | Oliver Seraphin |
| Vorisi | Edison James |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1919-yil 15-may Pointe Michel, Dominika |
| Vafoti |
2005-yil 6-sentabr Fort-de-France |
| Oʻlim sababi | Oʻpka emboliyasi |
| Fuqaroligi | Fransiya |
Shuningdek, E.Charles „Karib dengizining temir xonimi“ sifatida tasvirlangan[2][3].
Shaxsiy hayot tahrir
Eugenia Charles 1919-yil 15-mayda Dominikaning Sent-Lyuka sohilidagi Point-Mishel baliqchi qishlogʻida tugʻilgan. U Jon Baptiste Charles va Jozefina Charlesning qizi, (née qiz), toʻrt farzandning eng kichigi[4][5]. Uning oilasi mulat odamlarning avlodlari hisoblangan. Uning otasi mason boʻlib, keyinchalik boy yer egasiga aylangan va eksport-importda oʻzining shaxsiy biznesiga ega edi.
Eugenia oʻsha paytda orolning yagona qizlar oʻrta maktabi boʻlgan Dominikadagi Rouza shahridagi monastir oʻrta maktabida va Grenadadagi Avliyo Jozef monastirida oʻqigan. Keyinchalik Charles mustamlaka sudida ishlayotgan paytda huquqqa qiziqa boshladi. U koʻp yillar davomida Alastair Forbes’da yordamchi boʻlib ishlagan[6]. Charles 1947-yilda Kanadadagi Toronto universitetida oʻqidi va magistrlik darajasini oldi. Keyin u London iqtisodiyot maktabida oʻqish uchun Buyuk Britaniyaga koʻchib oʻtdi. 1949-yilda U Sigma Gamma Rho sorority aʼzosi edi[7][8]. Shuningdek, advokat sifatida oʻqigan va 1947-yilda Londonda shu soha boʻyicha ishga chaqirilgan.
Keyinchalik u Londondan Dominikaga qaytib keldi va u yerda orolning birinchi ayol advokatiga aylandi. E.Charles mamlakatda mulk huquqi boʻyicha ixtisoslashgan amaliyotni yoʻlga qoʻydi. U, shuningdek, otasi tomonidan tashkil etilgan Dominikan kooperativ bankining direktori boʻlib ishlagan va mamlakatdagi birinchi talabalar krediti sxemasini yaratgan.
Charles hech qachon turmushga chiqmagan va farzand koʻrmagan. 1991-yilda u Britaniya imperiyasi ordenining Dame qoʻmondoni etib tayinlandi.
Siyosiy karyera tahrir
Charles 1960-yillarda matbuot erkinligini cheklashga qarshi siyosat kompaniyasini boshlagan[9]. U The Herald va The Star gazetalarida Dominika Leyboristlar partiyasi hukumatini tanqid qilgan anonim gazeta maqolalarini yozgan. 1967-yilda u „Ozodlik kurashchilari“ advokatlik guruhiga qoʻshildi. Mamlakatdagi gʻalayonli va istalmagan nashrlar toʻgʻrisidagi qonunga qarshi chiqdi. 1968-yil oktabr oyida guruh Dominika Milliy Demokratik Harakati bilan birlashib, Dominika Ozodlik partiyasiga (DFP) aylandi. Partiya oʻzining birinchi qurultoyini 1969-yil iyun oyida oʻtkazdi va Charles uning rahbari etib tayinlandi, u bu lavozimni 1995-yilgacha egallaydi.
Charles 1970-yildagi umumiy saylovda Rouzo shimolidagi joy uchun kurashgan, ammo Patrik Jonga yutqazgan. U 1975-yildagi umumiy saylovda Rouzo Markaziy saylov okrugidan vakillik qilib, Assambleya palatasiga saylangan va muxolifat yetakchisiga aylangan. Charles 1977-yilda Londondagi Marlboro uyida boʻlib oʻtgan konstitutsiyaviy konferensiyada delegat boʻlgan va 1978-yilda Dominikaning Britaniya hukmronligidan toʻliq mustaqillikka erishishini faol qoʻllab-quvvatlagan. 1979-yilda u Patrik Jon isteʼfoga chiqqanidan keyin muvaqqat hukumat tuzgan Milliy najot qoʻmitasining aʼzosi edi.
Charles DFP 1980-yilgi umumiy saylovda gʻalaba qozonganida Bosh vazir boʻldi. Bu partiyaning birinchi saylovdagi gʻalabasi boʻlgan. U faqat bir yil oldin, ommaviy norozilik namoyishlari mamlakatning birinchi bosh vaziri Patrik Jonni lavozimidan ketishga majbur qilganida, oʻz lavozimini egallab olgan Oliver Serafinning oʻrnini egalladi. E.Charlesning birinchi muddati 1979-yil 29-avgustda Dominikaga „ Devid“ toʻfoni sabab boʻlganligi tufayli infratuzilmani tiklash va tabiiy ofatlarni boshqarishga qaratilgan edi. U qoʻshimcha ravishda 1980-yildan 1990-yilgacha Dominika tashqi ishlar vaziri, 1980-yildan 1995-yilgacha moliya vaziri va Sharqiy Karib dengizi davlatlari tashkiloti (OECS) raisi sifatida ishlagan[10].
1981-yilda u ikki marta davlat toʻntarishiga urinishlarga duch keldi. Oʻsha yili Dominika armiyasi qoʻmondoni Frederik Nyuton Roseau shahridagi politsiya shtab-kvartirasiga hujum uyushtirdi, natijada bir necha politsiyachi halok boʻldi. Nyuton va yana besh askar hujumda aybdor deb topildi va 1983-yilda oʻlimga hukm qilindi. Beshta sherikning jazosi keyinchalik umrbod qamoq jazosiga almashtirildi, biroq Nyuton 1986-yilda qatl etildi.
1981-yilda asosan oq tanlilar va Ku Klux Klan guruhlariga aloqador boʻlgan Kanada va Amerika yollanma askarlari sobiq bosh vazir Patrik Jonni hokimiyatga qaytarish uchun davlat toʻntarishini rejalashtirdilar. Fitnachilar „Red dog“ operatsiyasi kod nomini olgan urinish Luiziana shtatining Nyu Orlean shahrida Amerika federal agentlari tomonidan toʻxtatildi. Koʻp oʻtmay, u Kubada yillar oldin muvaffaqiyatsiz boʻlgan „Bayou of pigs“bosqiniga ishora qilib, „Bay of pigs invasion“ deb nomlandi[11].
Charles 1983-yil 25-oktabrda Amerika Qoʻshma Shtatlarining Grenadaga bostirib kirishi oldidan oʻzining roli tufayli tashqi dunyoga kengroq tanildi. Grenada Bosh vaziri Moris Bishopning hibsga olinishi va qatl etilishidan soʻng, oʻsha paytda OECS raisi boʻlib ishlagan Charles AQSh, Yamayka va Barbadosga aralashish uchun murojaat qildi. U AQSh prezidenti Ronald Reygan bilan muloqotda boʻlib, bosqinni qoʻllab-quvvatladi. Jurnalist Bob Vudvordning xabar berishicha, AQSh Dominika hukumatiga millionlab dollar toʻlagan, buning bir qismi Markaziy razvedka boshqarmasi Charlesning aralashuvni qoʻllab-quvvatlagani uchun „toʻlov“ deb hisoblangan.
U 1985-yilgi umumiy saylovlarda va 1990-yilgi umumiy saylovlarda qayta saylangan. Charles va uning partiyasi Karib dengizi standartlariga koʻra konservativ hisoblangan. Biroq, amerikalik kuzatuvchilar uning koʻpgina siyosatlarini markazchi yoki hatto soʻlchilik deb hisoblashgan. Masalan, u baʼzi ijtimoiy taʼminot dasturlarini qoʻllab-quvvatlagan. Uning uchun muhim boʻlgan boshqa masalalar korrupsiyaga qarshi qonunlar va shaxsiy erkinlik edi. Bu va boshqa masalalarda murosasiz pozitsiyasi uchun u „Karib dengizining temir xonimi“ nomi bilan mashhur boʻldi (asl „Temir xonim“-Margaret Tetcherdan keyin)[12].
Keyingi yillar va vafoti tahrir
Uchinchi muddatda mashhurligi pasayib ketganligi sababli, Charles 1995-yilda nafaqaga chiqdi. DFP keyinchalik 1995-yilgi umumiy saylovda magʻlub boʻldi. Nafaqaga chiqqanidan soʻng, Charles Qoʻshma Shtatlarda va xorijda nutq soʻzladi. U AQShning sobiq prezidenti Jimmi Karterning inson huquqlarini targʻib qiluvchi va adolatni ragʻbatlantirish uchun saylovlarni kuzatuvchi Karter markazida ishtirok etdi.
2005-yil 30-avgustda Charlz sogʻligʻi yomonlashgani uchun Fort-de-Frans shahridagi kasalxonada davolandi. U 6-sentabrda 86 yoshida oʻpka emboliyasidan vafot etdi. Eugenia Charles 14-sentabr kuni Pointe Mishelda dafn qilindi.
Manbalar tahrir
- ↑ „Eugenia Charles“. University of London. 2020-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-iyul.
- ↑ Edition 2005. „Eugenia Charles – prime minister of Dominica“. Britannica (2003).
- ↑ „Eugenia Charles, 86, Is Dead; Ex-Premier of Dominica, Called 'Iron Lady'“. The New York Times. Associated Press (9-sentabr 2005-yil).
- ↑ The International Who's Who 2004. Psychology Press, 2003 — 302 bet. ISBN 978-1-85743-217-6.
- ↑ Andoza:Cite ODNB
- ↑ „Sir Alastair Forbes“ (en-GB). The Telegraph (11-avgust 2001-yil). Qaraldi: 19-yanvar 2021-yil.
- ↑ „Hon Dame Eugenia Charles (LLM, 1949)“ (en-GB). London School of Economics and Political Science. Qaraldi: 19-yanvar 2021-yil.
- ↑ Gomes, Sonia „Eugenia Charles – DBE, Iron Lady and Mamo“. LSE History (21-mart 2018-yil). Qaraldi: 19-yanvar 2021-yil.
- ↑ Goldman, Lawrence. Oxford Dictionary of National Biography 2005–2008 (en). Oxford University Press, 2013 — 210 bet. ISBN 978-0-19-967154-0.
- ↑ „Dame Mary Eugenia Charles“. Caribbean Community (CARICOM) Secretariat (10-iyun 2007-yil). 2007-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-avgust 2021-yil.
- ↑ Crask, Paul. Dominica (en). Bradt Travel Guides, 1-yanvar 2011-yil — 15 bet. ISBN 978-1-84162-356-6.
- ↑ „Eugenia Charles, Pioneering Dominica Leader Known As 'Iron Lady', Succumbs At 86“. Jet (inglizcha). Johnson Publishing Company. 10–oktabr 2005–yil. 17-bet.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
Adabiyotlar tahrir
- Gabriel J. Christian, Mamo! The Life & Times of Dame Mary Eugenia Charles (Wayback Machine saytida 2019-01-30 sanasida arxivlangan), Pont Casse Press, 2010.
- „Memorial Mass for Dame Eugenia“, The Chronicle, 11 September 2009.
- Torild Skard (2014), „Eugenia Charles“, Women of power — half a century of female presidents and prime ministers worldwide, Bristol: Policy Press, ISBN 978-1-44731-578-0
- Alan Gregor Cobley and Eudine Barriteau (2006), Enjoying Power: Eugenia Charles and Political Leadership in the Commonwealth Caribbean, University of the West Indies Press, ISBN 9789766401917
- Janet Higbie (1993), Eugenia: The Caribbeanʼs Iron Lady, Macmillan Caribbean, ISBN 9780333572351