Fiji Qirolligi
Fiji Qirolligi yoki Viti Qirolligi — Fiji orollarida 1871-yildan 1874-yilgacha mavjud bo‘lgan tarixiy davlat. Fiji Qirolligi Fijining birinchi birlashgan davlati boʻlib, u Rotoma orolidan tashqari hozirgi Fijining hammasini qamrab olgan.
| Fiji Qirolligi Viti Tugatilgan | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Madhiya "Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui" "Xudodan qo‘rqing va Shohni hurmat qiling" | |||||||||
.svg)
| |||||||||
| Poytaxti | Levuka | ||||||||
| Til(lar)i | Inglizcha va Fijicha | ||||||||
| Pul birligi | Fiji funti | ||||||||
| Maydoni | 18,274 km² | ||||||||
| Boshqaruv shakli | Konstitutsiyaviy monarxiya | ||||||||
| Qirol | |||||||||
| - 1871—1874-yillar | Seru Epenisa Kakobau | ||||||||
| Bosh vazir | |||||||||
| - 1871—1872-yillar (birinchi) | Sidney Charlz Bert | ||||||||
| - 1872—1974-yillar (oxirgisi) | Jorj Ostin Vuds | ||||||||
| Tarix | |||||||||
| - Tashkil topishi | 1871-yil 5-iyun | ||||||||
| - Birlashgan Qirollik tomonidan anneksiya qilingan | 1874-yil 6-oktyabr | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
.svg)
Davlat tarixidan oldingi davr
tahrir1865-yilda Britaniya konsuli Jons va missionerlar tashabbusi bilan mahalliy rahbarlar boshchiligida Fiji davlatlari konfederatsiyasi tuzildi, bu arxipelagda mahalliy darajada oʻzini oʻzi boshqarishni saqlab qolgan holda markazlashgan hukumatni joriy etishga urinish edi. Nominal ravishda Takombau yangi davlat shakllanishining boshida edi. Biroq Fiji orollarining barcha orollarini konfederatsiya shaklida birlashtirish tajribasi muvaffaqiyatsiz tugadi va Takombauning moliyaviy ahvoli “Amerika qarzi” tufayli yildan-yilga qaltislashib borardi. Shu munosabat bilan, 1867-yilda Takombau "Polineziya kompaniyasi" bilan shartnoma tuzishga bordi. Unga ko‘ra, kompaniya AQShning Fiji oldidagi qarzini to‘lagan va buning evaziga Fiji kompaniyaga arxipelagdagi 200 ming gektar yer ajratdi. Oradan ko‘p o‘tmay, orollarga yevropaliklarning oqimi ko‘paydi[1].
Tarixi
tahrir1871-yilda arxipelagda yashovchi 3 mingga yaqin yevropaliklar Takombauni barcha Fiji orollari qiroli deb tan oldilar. Natijada yana yangi hukumat tuzildi, unda yevropalik ko‘chmanchilar vakillari asosiy o‘rinlarni egalladi. Qonunchilik kengashi ham tuzildi. Ammo mamlakatdagi siyosiy vaziyat yaxshilanmadi: Fiji orollari bankrot bo‘lish arafasida edi, mamlakat chet ellik ishchilar sonining o‘sishi bilan yuzaga kelgan ko‘plab irqiy mojarolar bilan larzaga keldi. Takombauning qirol deb eʼlon qilinishi boshqa boshliqlar tomonidan qarshilikka uchradi, ular uni eng yaxshi holatda tengdoshlar orasida birinchi bo‘lib hisobladilar. Biroq, 1871-yil iyun oyida Buyuk Britaniyaning faxriy konsuli Jon Beyts Tyurston Fiji boshliqlarini konstitutsiyaviy monarxiyani qabul qilishga ko‘ndirdi. Siyosiy beqarorlik fonida Takombau va boshliqlar kengashi Britaniya hukumatidan yordam so‘rashga qaror qildilar. 1873-yil iyun oyida Britaniya Jamoatlar palatasi Fiji orollarini egallab olish yoki ular ustidan protektorat o‘rnatish tashabbusi bilan chiqdi. Keyinchalik Tinch okeanidagi uzoq orollardagi siyosiy vaziyat to‘g‘risida hisobot tayyorlashi kerak bo‘lgan arxipelagga Britaniya komissarlari yuborildi. Hisobot 1874-yil iyun oyida Britaniya parlamentiga taqdim etildi. Unda Fijini qirollik koloniyasiga aylantirish zarurligi haqida gapirildi[1]. Benjamin Dizraeli hukumatidagi koloniyalarning yangi vaziri Genri Gerbert Karnarvon ingliz komissarlarining xulosasini qo‘llab-quvvatladi. 1874-yil sentyabr oyida Yangi Janubiy Uels gubernatori Fiji orollariga sessiyaning yakuniy shartlarini muhokama qilish uchun yuborildi. 1874-yil 10-oktyabrda qirol Takombau va boshqa o‘n bir boshliqlar, shu jumladan Enele Maafu, arxipelagni tayinlash to‘gprisidagi sessiyani imzoladilar. Muvaqqat hukumati tuzildi, uning mas'uliyatiga gubernator Fijiga kelguniga qadar orollarni boshqarish va koloniya tashkil etilganligini rasman e’lon qilish kirdi[2].
Izohlar
tahrir
Izoh
- ↑ 1,0 1,1 Stephanie Lawson. The failure of democratic politics in Fiji. — Oxford University Press, 1991. — P. 54. — ISBN 9780198273226.
- ↑ „Фиджи: Вилка людоеда и другие особенности. История и география страны“ (ru). www.portalostranah.ru. 2018-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-iyul.