Abdurahmonov Suhrobjon
Yaponiya Taika islohati
Yaponiyada Taika islohoti Ushbu davlat to‘ntarishi natijasida yuzaga kelgan bir qator siyosiy islohotlar Taika islohoti deb ataladi. Xo‘sh, nega yangi islohotlarni amalga oshirishga urinish kerak edi? Ichki omil sifatida, 6-asrdan beri olib borilgan islohotlar qabila tartibini to‘liq bartaraf eta olmadi. Ayniqsa Soga klanining suvereniteti davrida hozirgi vaziyat ancha barqaror edi va imperatorga qaratilgan islohot yo‘nalishi o‘zgardi. MilliyMilliy kuchni yanada oshirish uchun mavjud vaziyatni buzish ishlari janob Soganing yo‘q qilinishi va keyinchalik Sui va Tang sulolasi tizimini qabul qilish va joriy etishga urinishdan boshlanishi kerak edi.Bunga birinchi navbatda markazlashtirishni ta’minlash uchun erishish kerak edi. Bundan tashqari, tashqi omil sifatida 618 yilda boshlangan Tangning tezkor kengayish siyosatiga e’tibor qaratish lozim.Tangning ikkinchi imperatori Taizong Goguryoni bo‘ysundirishni davom ettiradi. 644 yilda u Goguryoni o‘zi mag‘lubiyatga uchratdi va keyingi yil Liaodong qal'asini quvib o‘tdi. Goguryo kechirim so‘rashdan bosh tortdi va 647 yilda uni yana boʻy sundiradi
di.Taika islohoti loyihasi davomida, 650-yillarning oxiridan 660- yillarning boshlariga qadar (Saymei / Tenji sulolasi) Tang Silla bilan bog‘lanib, Baekje-ni qisib qo‘ydi. Yaponiya-Baekje ittifoqdosh kuchlari Baekgang tomonidan mag‘lubiyatga uchradi. 663 yilda Baekje shahrini egallab oldi. ammo besh yildan so‘ng u Goguryoni ham yo‘q qildi.Natijada Sharqiy Osiyodagi vaziyat Yaponiya uchun juda keskin bo‘lib qoldi. Yaponiya Tan sulolasi oldida turgan qudratli dushmanga qarshi kurashish uchun Tang sulolasining milliy tuzumiga taqlid qilishi kerak edi. Baribir, milliy tizimni isloh qilish 645 yildagi davlat to‘ntarishidan keyin birin-ketin amalga oshirilgan turli xil siyosatlarning to‘planishi bilan asta-sekin va barqaror rivojlanib bordi. O‘sha paytda eng diqqatga sazovor narsa - Yaponiyada Ritsuryo tizimini o‘rnatish jarayoni edi. Masalan, agar biz Ritsuryoning rasmiy pozitsiyalaridan birini egallasak, bu g‘oya Taika islohoti davrida paydo bo‘lgan edi. Ammo chorak asrdan keyin Tenchi sulolasi uni shakllantirdi. 672- dan keyin Tenchi sulolasi (672-685) va 701 yilda Taika islohoti tomonidan yakunlandi. Bu yarim asrdan ko‘proq vaqt va kuch sarflashni talab qiladigan yakuniy bosqichga yetib keldi.Yaxshiyamki, VI asrdan buyon milliy tizimning o‘zgarishi Koreyaning Uch qirolligidan kelib chiqqan holda tuzilgan. Ammo uning orqasida Xitoyning Shimoliy va Janubiy sulolalari turgan bo‘lib, ular Sui va Tang milliy tizimlari bilan ham chambarchas bog‘liq edi. Ukengayishdan oldin va keyin milliy tizimda tub bo‘shliqni yaratmadi.
Foydalanilgan adabiyot:5Рубель В. А. Японская цивилизация: традиционное общество и государственность. — Киев: «Аквилон-Пресс», 1997. — 256с.