Janaristurkmenbayev932

Egri chiziqli xarakat

Egri chiziqli traektoriya bo`ylab xarakatlanayotgan moddiy nuqtaning chiziqli tenglanishi va tezligini ko`rib chiqamiz. (a-rasm)

AB egri chiziqli traektoriada xarakatlanayotgan moddiy nuqta holatlari  ${\vec {r}}$ radius vektorning ko`chishi bilan belgilanadi. $t$ vaqt momentida moddiy nuqta  ${\vec {r}}={\vec {r}}(t)$  radius vektorli $M$ xolatda bo`ladi, $\Delta {t}$  vaqt o`tgandan so`ng moddiy nuqta

a-rasm. Moddiy nuqtaning egri chiziqli traektoriya bo`ylab xarakati

${\vec {r}}{\scriptstyle {\text{1}}}={\vec {r}}(t+\Delta t)$ radius-vektorli $M{\scriptstyle {\text{1}}}$ nuqtaga ko`chadi. Rasmdan ko`rinib turibdiki moddiy nuqta AB egri chiziq bo`ylab harakatlanganda ${\vec {r}}(t)$ radius-vektor kattaligi va yo`nalishi o`zgaradi.

O`rtacha tezlik quyidagicha ifodalanadi.

$<{\vec {v}}>={\Delta {\vec {r}} \over \Delta t}={{\vec {r}}(t+\Delta t)-{\vec {r}}(t) \over \Delta t}$

Bu tezlik vekor kattalikdir, uning yo`nalishi $MM{\scriptstyle {\text{1}}}$  xorda yoki $\Delta {\vec {r}}$  kesma yo`nalishi bilan mos tushadi.

O`rtacha tezlikning $\Delta t$ vaqtni no`lga intilishda  olgan chegaravaiy qiymati radius – vektor  ${\vec {r}}$ dan vaqt bo`yicha olingan xosilaga teng bo`ladi:

Bu yerda    moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatdagi oniy tezligidir. Oniy tezlik yo`nalishi harakatlanayotgan moddiy nuqta traektiriyasiga urinma yo`nalishda bo`ladi. Oniy tezlik belgilangan  t vaqtga tegishli  M  nuqtada egri chiziqqa urinma bo`ladi. Tezlanish esa, tezlik vektori   dan vaqt bo`yicha olingan hossasiga teng

  ,

Qo`zg`almas   nuqtaga har xil vaqt momentida harakatlanayotgan nuqtaning tezlik vektorini   joylashtiramiz. Bu holda   - vektorining oxirini tezlanuvchan nuqta A – deb ataymiz.

b – rasm. Moddiy nuqtaning tezlik traektoriyasi

      Tezlanuvchan nuqtalardan iborat geometric holatlarni tezlik traektoriyasi deb ataymiz.

       c – rasmda    tezlik aylanaga urinma bo`lib yo`nalganligining qiymati

c – rasm.Moddiy nuqta radiusining aylana bo`ylab harakati

  ,

ga teng.

  d – rasmda     radiusli vektorning traektoriyasi aylana ko`rinishda tasvir etilgan.

d – rasm. Moddiy nuqta tezlik vektorining aylana bo`ylab harakati

    Moddiy nuqtaning  holatlari 7 – rasmda    tezlanish nuqtalarini belgilaydi.

    Tezlanish qiymatini quyidagi ko`rinishida ifoda qilish mumkin:

,

bu yerda

  ,

Bu markazga intilma tezlanish bo`lib, uni vektor shaklida quyidagicha keltiramiz:

bu yerda   - nuqtaning aylanma harakati traektoriyasiga perpendikulyar bo`lgan va aylanma markaziga yo`nalgan birlik vektordir,    - esa aylanaga urinma yo`nalishda bo`lgan birlik vektordir.