Marjona Shodiyeva

Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi (OʻzSSR) Oliy Kengashi (Oliy Sovet) — OʻzSSRning eng yuqori davlat hokimiyat organi boʻlib, respublikada qonun chiqaruvchi vazifasini bajargan. Oliy Kengashning tashkil etilishi va faoliyati sobiq Sovet Ittifoqi davrida amalga oshirilgan davlat boshqaruv tizimining bir qismi sifatida amalga oshirilgan. Mana, OʻzSSR Oliy Kengashi haqida asosiy ma’lumotlar:

1. Tashkil topishi

OʻzSSR Oliy Kengashi 1938-yilda tashkil etilgan. Bu organ avval Oʻzbekiston SSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi deb atalgan boʻlib, keyinchalik Oliy Kengash nomi bilan atalgan. Oliy Kengash tashkil topishi Sovet Ittifoqining butun mamlakat boʻylab siyosiy tizimi bilan bogʻliq boʻlib, barcha ittifoqdosh respublikalarda shunga oʻxshash tuzilmalar tashkil etilgan edi.

2. Vazifalari va funksiyalari

OʻzSSR Oliy Kengashi respublikadagi barcha asosiy qonunlarni qabul qilish va tasdiqlash bilan shugʻullangan. Oliy Kengash qonun chiqaruvchi organning yuqori palatasi sifatida:

• OʻzSSR Konstitutsiyasi va qonunlarini qabul qilish.

• Hukumatni shakllantirish va nazorat qilish.

• Davlat byudjetini tasdiqlash.

• Tashqi va ichki siyosat masalalarini koʻrib chiqish.

3. Saylovlar va deputatlar

Oliy Kengash deputatlari umumxalq saylovlari orqali saylangan. Deputatlar bir necha muddat davomida xizmat qilgan va ular orasida sanoat, qishloq xoʻjaligi, ta’lim va boshqa sohalarning vakillari boʻlgan. Deputatlar aholini va mehnatkashlar sinfini ifodalaydigan, Sovet Ittifoqining kommunistik maqsadlariga mos keladigan shaxslar sifatida tanlangan.

4. Boshqaruv tartibi

Oliy Kengash o’z faoliyatini sessiyalar shaklida olib borgan. Sessiyalar o’rtasida Kengashning ishini Oliy Kengash Prezidiumi tashkil qilgan. Bu organ kundalik boshqaruv ishlari bilan shugʻullangan va qonunchilik jarayonini davom ettirishda katta rol oʻynagan. Oliy Kengash raisi respublikaning yuqori amaldorlaridan biri bo‘lib, davlatni idora qilishda muhim rol o‘ynagan.

5. Oliy Kengashning tugatilishi

Sovet Ittifoqi parchalanishi bilan birga OʻzSSR Oliy Kengashi ham o‘z faoliyatini tugatdi. 1991-yil 31-avgustda Oʻzbekiston Mustaqilligi e’lon qilinishi bilan bu organ o‘rnini Oʻzbekiston Respublikasining yangi parlament tuzilmalari egalladi. Oliy Kengashning huquqiy vorisi sifatida Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Majlisi shakllantirildi.

6. OʻzSSR Oliy Kengashi raislari

OʻzSSR Oliy Kengashiga turli davrlarda mashhur siyosatchilar rahbarlik qilgan. Ular orasida Sharof Rashidov, Islom Karimov kabi yetakchi shaxslar boʻlib, respublikaning siyosiy hayotida muhim rol oʻynagan.

OʻzSSR Oliy Kengashi sobiq sovet respublikasining huquqiy va siyosiy tizimida katta ahamiyatga ega boʻlgan tuzilma hisoblanadi. Sovet davri tugagach, bu tizim oʻz oʻrnini yangi demokratik davlat tuzilmalariga boʻshatib berdi.