Foydalanuvchi:Oqmirzayev Qodirbek/O'rta asrlarda Ispaniyada musulmonlar

O'RTA ASRLARDA ISPANIYADA MUSULMONLAR

  Islomiy Ispaniya (711-1492)
  Islomiy Ispaniya uchta buyuk monoestik dinlar: musulmonlar, nasroniylar va yahudiylar dinlarining aralashmasi edi.Garchi nasroniylar va yahudiylar cheklovlar ostida yashagan bo'lsalar ham, ko'p vaqt davomida uch guruh birga bo'lishga va ma'lum darajada bir-birining mavjudligidan foyda olishga muvaffaq bo'lishdi. Bu Rim imperiyasi va Italiya uyg'onish davri cho'qqilariga mos keladigan sivilizatsiya darajasiga olib keldi.711-yil musulmon qo'shinlari Ispaniyaga bostirib kirdi va yetti yil ichida Pireney yarim orolini bosib oldi. U buyuk musulmon sivilizatsiyalaridan biriga aylandi; X asrda Kordovadagi Umayyadlar xalifaligi o'zining cho'qqisiga erishadi.Shundan keyin musulmonlar hukmronligi pasayib ketdi va 1492-yilda Granadaning zabt etilishi bilan tugadi. Musulmonlar hukmronligining markazi Janubiy Ispaniya yoki Andalusiya edi.
  
  DAVRLAR
  
  Musulmonlar Ispaniyasi turli davrlar ketma-ketligida:
  Qaramlik(711-756)
  Mustaqil davr(756-929)
  Xalifalik davr(929-1031)
  Moslashish davri(1130-1492)
   
   ZABT ETISH
   
   Bu shundan iboratki, 711-yilda mazlum nasroniy boshliq Julian Ispaniyaning zolim Visgot hukmdori Roderikka qarshi yordam so'rab, Shimoly Afrika gubernatori Muso ibn Nusayrni huzuriga boradi.Muso bunga javoban yosh general Toriq ibn Ziyodni 7000 kishilik qo'shin bilan jo'natadi. Gibraltar nomi " Jabal at-Tariq" so'zidan kelib chiqqan bo'lib, arabcha " Tariq qoyasi" musulmon qo'shinlari qo'ngan joy nomi bilan atalgan.Yordam so'rab murojaat qilish haqidagi hikoya hamma tomonidan qabul qilinmaydi.Tariqning Ispaniyaga bostirib kirganiga shubha yo'q, lekin buning sababi ko'proq musulmonlarning o'z hududini kengaytirishga intilishi bilan bog'liq bo'lishi mumkin.Musulmon qo'shinlari Vesgot qo'shinini osonlikcha mag'lub etdi va Roderik jangda halok bo'ldi.Birinchi g'alabadan so'ng musulmonlar Ispaniya va Portugaliyaning ko'p qismini ozgina qiyinchilik bilan aslida esa ozgina qarshilik bilan zabt etishadi. 720-yilga kelib Ispaniya asosan musulmonlar (yoki mavriylar) nazorati ostida edi.
   
   SABABLARI
   
   Musulmonlarning tez muvaffaqiyatga erishishining sabablaridan biri, ular xalqqa taklif qilgan saxovatli taslim bo'lish shartlari edi, bu avvalgi Vestgot hukmdorlari tomonidan qo'yilgan og'ir sharoitlarga zid edi.Hukmron islomiy kuchlar turli millatlardan tashkil topgan va ko‘pchilik kuchlar noaniq motivlar bilan o‘z dinini qabul qilganlar edi, shuning uchun ham izchil musulmon davlatini barpo etish oson kechmadi.
    ANDALUSIYA
    
    Musulmonlar hukmronligining markazi Janubiy Ispaniya yoki Andalusiya edi.  Andalusiya nomi arablar tomonidan qoʻllanilgan “Al-Andalus” atamasidan kelib chiqqan boʻlib, mintaqada istiqomat qilgan vandallarga tegishli.
    
    OLTIN DAVRI
    
    Musulmon Ispaniyada barqarorlik 756 yildan 1031 yilgacha davom etgan Andalusiya Umaviylar sulolasining barpo etilishi bilan yuzaga keldi.

Kordova amirligiga asos solgan va Ispaniyani zabt etgan turli xil musulmon guruhlarini uni boshqarishda birlashtirishga muvaffaq bo'lgan Amir Abdurrahmonga imkoniyat  beradi.Ispaniyadagi musulmonlar davri ko'pincha kutubxonalar, kollejlar, jamoat hammomlari tashkil etilgan, adabiyot, she'riyat va me'morchilik gullab-yashnagan bilim olishning "oltin davri" deb ta'riflanadi.  Musulmonlar ham, musulmon bo'lmaganlar ham madaniyatning bu gullashiga katta hissa qo'shdilar.
   FOYDALANILGAN MANBA 
   Based on information from the BBC website