Vikipediya

Franklin Chang-Díaz

Franklin Ramón Chang-Díaz (1950-yil 5-aprelda tugʻilgan)[1] — Kosta-Rikada tugʻilgan amerikalik mexanik muhandis, fizik va sobiq NASA astronavti. U Ad Astra Rocket Company[2] ning yagona asoschisi va bosh direktori, shuningdek, Cummins direktorlar kengashi aʼzosi.[3] U 1977-yilda Amerika fuqaroligini oldi.[4]

Franklin Chang-Díaz
Tavalludi 5-aprel 1950-yil (1950-04-05) (74 yosh)
San José, Costa Rica
Fuqaroligi AQSh va Kosta Rika
Kasbi Fizik, muhandis, tadbirkor
Millati Kosta-Rika va Amerika
Kosmik karyera
Kosmosdagi vaqt
 66 kun 18 soat 16 minut
Tanlash 1980 NASA guruhi
Missiyalar STS-61-C, STS-34, STS-46, STS-60, STS-75, STS-91, STS-111.
Missiya belgisi

U yettita kosmik missiyaning faxriysi va 2021-yilda eng koʻp kosmik parvozlar boʻyicha rekord oʻrnatdi (Jerri L.Ross tomonidan oʻrnatilgan rekord). U uchinchi Lotin Amerikasi edi, lekin kosmosga chiqish uchun tanlangan birinchi Lotin Amerikasi muhojiri NASA astronavti edi. Chang-Díaz NASA astronavtlar shon-sharaf zali aʼzosi ham edi.

Oila va taʼlim tahrir

Franklin Ramon Chang-Díaz 1950-yil 5-aprelda Kosta-Rikaning San-Xose shahrida bokschilar qoʻzgʻoloni paytida Xitoydan qochib ketgan neftchi Ramon Anxel Chang Morales[5] va Mariya Evgeniya Diaz Romerois oilasida tugʻilgan.Olti farzanddan biri, uning singlisi Sonia Rosa (1952-yil dekabrda tugʻilgan) va uning onasi, aka-uka va opa-singillari hali ham Kosta-Rikada yashaydilar.[6][7] U 1984-yil 7-dekabrda AQShda doktor Peggi Marguerit Donkasterga (Stafford, Aleksandriya, Luiziana ismli) turmushga chiqdi. Uning ikki qizi bor, ikkalasi ham Texasning Xyuston shahrida tugʻilgan.[8][9]

U 1967-yilning noyabrida San-Xosedagi Colegio de La Salle maktabini imtiyozli diplom bilan tamomlagan, keyin esa 1969-yilda Konnektikutdagi Hartford shtat oʻrta maktabida oʻrta taʼlimni tamomlash uchun Qoʻshma Shtatlarga koʻchib oʻtgan.[10] U Konnektikut universitetida oʻqishni davom ettirdi, u yerda mashinasozlik boʻyicha bakalavr darajasini oldi va 1973-yilda federal TRIO Student Support Services dasturiga qoʻshildi.[11] Keyin Massachusets Texnologiya Institutida (MIT) oʻqishga kirdi va u yerda doktorlik darajasini oldi. 1977-yilda amaliy plazma fizikasi boʻyicha ilmiy daraja oldi.[11] Chang-Díaz Massachusets Texnologiya Institutida (MIT) bitiruv tadqiqoti uchun termoyadroviy texnologiya va plazma asosidagi raketalarni harakatga keltirish sohasida ishlagan.[12]

NASA faoliyati tahrir

Chang-Díaz 1980-yilda NASA tomonidan astronavt sifatida nomzod qilib koʻrsatilgan va birinchi marta 1986-yilda STS-61-C Space Shuttle missiyasida uchgan. Keyingi missiyalarga STS-34 (1989), STS-46 (1992), STS-60 (1994), STS-75 (1996), STS-91 (1998) va STS-111 (2002) kiradi. STS-111 davomida u Filipp Perrin bilan Xalqaro kosmik stansiya (XKS) qurilishi doirasida uchta ekspeditsiya faoliyatni (EVA) amalga oshirdi. U 1993-yildan 2005-yilgacha Jonson kosmik markazidagi ilgʻor kosmik harakat laboratoriyasining direktori ham boʻlgan. Chang-Díaz 2005-yilda NASAdan nafaqaga chiqqan.[13]

NASAdan keyingi martaba tahrir

 
Doktor Chang talabalar bilan Ad Astra Rocket kompaniyasida „Odyssey 2050“ filmini suratga olish paytida, 2010-yil.

NASAni tark etgach, Chang-Díaz ilgʻor plazma raketalarini uchirish texnologiyasini ishlab chiqishga bagʻishlangan Ad Astra raketa kompaniyasini tuzdi. Koʻp yillik tadqiqot va ishlanmalar natijasida kosmosda foydalanish uchun oʻzgaruvchan maxsus impulsli Magnetoplasma raketasi (VASIMR), elektr bilan boshqariladigan qurilma ishlab chiqildi.[14] Moslashuvchan ish rejimi bilan raketa juda yuqori egzoz tezligiga erisha oladi va etarlicha kuchli quvvat manbai bilan u hatto 39 kun ichida boshqariladigan raketani Marsga olib borish uchun nazariy imkoniyatlarga ega.[15]

Chang-Díaz, shuningdek, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi haqida xabardorlikni oshirishda, xususan, yoshlarni atrof-muhit masalalari boʻyicha motivatsiyaga undaydigan Odyssey 2050 filmidagi rolida faol ishtirok etadi.[16]

Bundan tashqari, Chang-Díaz Rays universitetida fizika va astronomiya boʻyicha yordamchi professordir.[17] U 2009-yil 8-dekabr beri Cummins direktorlar kengashida raislik qiladi.[18]

U, shuningdek, 2022-yilgi Massachusets gubernatorligiga Demokratik partiyadan nomzod Sonia Chang-Diazning otasi oʻz nomzodini qoʻydi.

Mukofot va unvonlar tahrir

1986-yilda Franklin Chang-Díaz „Ozodlik“ medali bilan taqdirlangan oʻn ikki kishidan biri edi. U 2012-yil 5-may[19] Kennedi kosmik markazining tashrif buyuruvchilar majmuasida boʻlib oʻtgan marosimda NASA Astronavtlar Shon-sharaf ordeni sohiblari roʻyhatiga kiritildi. Shuningdek, u Kosta-Rikada martaba va ilmiy yutuqlari uchun bir necha bor mukofotlangan va milliy qonun chiqaruvchi organ tomonidan faxriy fuqaro unvoni bilan taqdirlangan.[10] Kosta-Rika Milliy Yuqori Texnologiyalar Markazi (CeNAT), boshqa muassasalar qatorida, uning nomi bilan atalgan.[20] 2014-yilda Chang-Díaz tadqiqotchilar klubi tomonidan Buzz Aldrin toʻrt yillik kosmik mukofoti bilan taqdirlandi. Mukofotni Chang-Díaz bolalik qahramoni deb atagan Bazz Oldrin topshirdi.[21]

Shuningdek tahrir

  • Osiyolik amerikalik astronavtlar roʻyxati
  • Ispaniyalik kosmonavtlar roʻyxati
  • Kosmosni tadqiq qilish

Manbalar tahrir

  1. ↑ „Chang-Díaz, Franklin“,Current Biography Yearbook 2011. Ipswich, MA: H.W. Wilson, 2011 — 121–124 bet. ISBN 9780824211219. 
  2. ↑ „Board of Directors“. Qaraldi: 23-oktabr 2017-yil.
  3. ↑ „Board of Directors“. Qaraldi: 23-oktabr 2017-yil.
  4. ↑ „Franklin Chang-Diaz: Astronaut and Rocket Scientist“. PBS. 15-noyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-yanvar. , Wired Science, November 14, 2007
  5. ↑ Chang-Díaz, Franklin R.: 1950—: Astronaut, Physicist Encyclopedia.com. Retrieved: 2012-05-05
  6. ↑ „Sonia Chang-Diaz grabs Senate seat - BostonHerald.com“ (2008-yil 5-noyabr). 2012-yil 10-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-noyabr.
  7. ↑ Drake, John C.. „A Senate fixture toppled: Chang-Díaz defeats embattled Wilkerson in primary“. Boston Globe (2008-yil 17-sentyabr). Qaraldi: 2008-yil 8-noyabr.
  8. ↑ Space Shuttle Mission STS-75 Press Kit (Wayback Machine saytida 2021-10-08 sanasida arxivlangan) NASA February 1996
  9. ↑ „Biographical data: FRANKLIN R. CHANG-DÍAZ (PH.D.) NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (2012-yil sentyabr). Qaraldi: 11-yanvar 2021-yil.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Biographical data: FRANKLIN R. CHANG-DÍAZ (PH.D.) NASA ASTRONAUT (FORMER)“. NASA (2012-yil sentyabr). Qaraldi: 11-yanvar 2021-yil. „Biographical data: FRANKLIN R. CHANG-DÍAZ (PH.D.) NASA ASTRONAUT (FORMER)“ (PDF). NASA. September 2012. Retrieved January 11, 2021.
  11. ↑ 11,0 11,1 Spacefacts Biography of Franklin Chang-Diaz Spacefacts Retrieved July 18, 2011
  12. ↑ „Franklin Chang-Diaz: Astronaut and Rocket Scientist“. PBS. 15-noyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-yanvar. , Wired Science, November 14, 2007
  13. ↑ „Franklin Chang-Diaz: Astronaut and Rocket Scientist“. PBS. 15-noyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-yanvar. „Franklin Chang-Diaz: Astronaut and Rocket Scientist“. PBS. Archived from the original on November 15, 2007. Retrieved January 12, 2010.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) , Wired Science, November 14, 2007
  14. ↑ „NASA - Propulsion Systems of the Future“. NASA. 2015-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
  15. ↑ Billings. „Former astronaut Dr. Franklin Chang-Diaz explains how his plasma rocket engine could revolutionize space travel and why we need nuclear power in space“. seedmagazine.com. Seed Media Group (2009-yil 29-sentyabr). 2016-yil 29-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-yanvar.
  16. ↑ Whelan. „Odyssey 2050“. British Embassy Costa Rica. 2014-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-fevral 2012-yil.
  17. ↑ „Franklin Chang-Diaz“. Faculty Information System. Rice University. 2023-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
  18. ↑ „Cummins.com > News Article“ (2009-yil 8-dekabr). 2017-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
  19. ↑ „Collect Space“. Collect Space (2012-yil 6-may). Qaraldi: 2012-yil 25-sentyabr.
  20. ↑ Address: Building Dr. Franklin Chang Diaz, 1.3 km, North American Embajada Pavas, San Jose, Costa Rica (Wayback Machine saytida 2018-10-04 sanasida arxivlangan) Centro Nacional de Alta de Tecnología (CeNAT), 2011
  21. ↑ „Grupo científico mundial premia a Franklin Chang“. La Nacion (18-mart 2014-yil). Qaraldi: 20-mart 2014-yil.

Havolalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Franklin_Chang-Díaz&oldid=3999303" dan olindi