Gęsiówka konslageri

Gęsiówka (talaffuzi: Gensyuvka) Polshaning Varshava shahridagi Gęsia koʻchasida mavjud boʻlgan va Ikkinchi Jahon urushi paytida Germaniya ishgʻoli ostida fashistlarning konslageriga aylangan qamoqxonaning polyak tilidagi nomi.

1944-yil avgustda lager ozod qilinganidan keyin Gęsiówka yahudiy asirlari va ichki armiyaning „Zośka“ batalonining polshalik qarshilik jangchilari.

1945-56-yillarda Gęsiówka qamoqxona va mehnat lageri boʻlib xizmat qilgan, dastlab Sovet NKVD tomonidan ichki armiyaning polshalik qarshilik jangchilari va Polshaning Stalin rejimiga qarshi kurashgan boshqa jangchilar Polsha kommunistik maxfiy politsiyasi tomonidan qamoqqa tashlangan.

Tarixi

Ikkinchi jahon urushidan oldin Gęsiówka Gęsia koʻchasida (hozirgi Anielewicza koʻchasi), Okopova koʻchasi yahudiy qabristoni bilan kesishgan joyda qad rostlagan Polsha armiyasining harbiy qamoqxonasi edi. 1939-yildan boshlab, Germaniyaning Polshani bosib olishi bilan u nemis xavfsizlik politsiyasining (Arbeitserziehungslager der Sicherheitspolizei Warschau) qayta tarbiyalash lageriga aylandi.

1943-yilda qamoqxona asosan Polshadan tashqari boshqa mamlakatlardan, xususan Gretsiya va Vengriyadan kelgan yahudiy mahbuslar uchun konslagerga aylantirildi. Faoliyati davomida Varshava konslageri deb nomlanuvchi lagerda qul sifatida saqlangan taxminan 8000-9000 mahbus bor edi. 4,000 dan 5,000 gacha mahbuslar lagerdagi xolokost paytida, Varshava qoʻzgʻoloni paytida va qoʻzgʻolondan keyin yashiringan holda halok boʻlgani taxmin qilingan^[1].

Sobiq Gęsiówka qamoqxonasi hozirda Polsha yahudiylari tarixining POLIN muzeyi joylashgan^[2].

Varshava qoʻzgʻoloni paytida ozodlik

Zośka batalyonining Vacek zirhli vzvodining askarlari, Okopova va Shitniya koʻchalarining burchagi, 1944-yil 2-avgust

Zośka batalyonining polshalik qarshilik jangchilari bilan ozod qilingan yahudiy ayollar. 1944-yil 5-avgust

1944-yil 5-avgustda, Varshava qoʻzgʻoloni paytida, Ryszard Białous va Eugeniusz Stasiecki boshchiligidagi armiyaning Radoslav guruhining „Zośka“ skautlar bataloni Gęsiówka lageriga hujum qildi. 2-avgust kuni Polsha isyonchilari tomonidan qoʻlga olingan va Vaclav Mikuta boshchiligidagi Zoskaning yangi tashkil etilgan zirhli vzvodiga tayinlangan ikkita Panter tankidan biri boʻlgan Magda asosiy quroldan oʻq otib hujumni qoʻllab-quvvatladi. Bir yarim soat davom etgan jangda SD soqchilarining aksariyati oʻldirildi yoki asirga olindi, ammo baʼzilari Paviak qamoqxonasiga qochib ketishdi.

Hujumda faqat ikki polshalik jangchi halok boʻldi. Nemislar 1943-yilda Varshava gettosini yoʻq qilgandan soʻng nemislar tomonidan qul sifatida saqlangan va 1944-yil iyul oyida Gęsiowka lageri mahbuslarining koʻpchiligi evakuatsiya qilinganidan keyin ortda qolgan 348 yahudiy mahbus oʻlimdan qutqarildi^[3]^[4].

Ikkinchi jahon urushidan keyin

1945-yil yanvar oyida Gęsiówka Sovet NKVD tomonidan ichki armiyaning polshalik qarshilik jangchilari va Polshadagi yangi Stalin rejimining boshqa muxoliflarini qamoqqa tashlash uchun ishlatilgan, mahbuslar u yerda ogʻir sharoitlarda saqlangan. Polsha kommunistik maxfiy politsiyasi oʻsha yilning oxirida lager maʼmuriyatini oʻz qoʻliga oldi va 1956-yilgacha undan jinoiy va siyosiy mahbuslar, jumladan "xalq dushmanlari" uchun qamoqxona va mehnat lageri sifatida foydalanishda davom etdi.

Gęsiówka ozodlik yodgorligi

Gęsiówka 1960-yillarda buzib tashlangan. Uning oldin mavjudligining yagona koʻzga koʻringan dalili — Anielevich koʻchasi, 34-uy devoridagi lagerning 1944-yildagi ozodligi xotirasiga oʻrnatilgan lavha^[5].

Yodgorlik 1994-yilda Varshava qoʻzgʻolonining ellik yilligiga bagʻishlangan tantanali marosimda ochilgan. Zośka bataloni zirhli vzvod komandiri Vaslav Mikuta marosimda nutq so'zlagan.

Yodgorda polyak, ibroniy va ingliz tillarida yozuvlar mavjud.

Galereya

Lager qo'mondoni o'rinbosari qo'lga olingan vayron qilingan bunker -->
" Zośka" batalyonining " Gievont" kompaniyasining polshalik qarshilik jangchilari Gęsiówkani ozod qilingandan so'ng himoya qildi (1944 yil 5 avgust)
Gęsiówka ozod qilingandan keyin - rasmda, polshalik qarshilik jangchisi va ozod qilingan 348 yahudiyning ikkitasi (1944 yil 5 avgust)
"Gęsiówka" kontslagerini ozod qilgandan keyin tasvirlangan uchta polshalik qarshilik jangchilari - chapdan o'ngga: noma'lum isyonchi Stanislav Kozicki (kod nomi "Howerla") va Vaclav Cyniak (kod nomi "Orlicz")
"Zośka" batalyonining "Gievont" kompaniyasining polshalik qarshilik jangchilari ozod qilingandan so'ng Gęsiówkani himoya qildilar. Orqa fonda krematoriy binosi ko'rinadi
Polsha qarshilik jangchilari ozod qilingandan keyin Gęsiówka qo'riq minorasida
Ozod qilingan yahudiy mahbuslar - biri nemis Stahlhelm kiygan - kamera uchun jilmayib
Gęsiówka bunkeri "Zośka" bataloni askarlari tomonidan vayron qilingan.
"Gęsiówka" kontslagerini ozod qilgandan so'ng tasvirlangan uchta polshalik qarshilik jangchilari - chapdan o'ngga: Voytsex Omyła (kod nomi "Wojtek"), Yuliush Bogdan Deczkovski (kod nomi "Laudański") va Tadeush Milevski (kod nomi "Ćwik")