Vikipediya

Gazania

Gazania /ɡəˈzeɪniə/[3] — Janubiy Afrikada paydo bo 'lgan Asteraceae oilasiga mansub gulli oʻsimliklar turkumi[4][5][1][6].

Gazania
Gazania rigens
Scientific classification e
Kingdom:
Clade:
Clade:
Clade:
Clade:
Order:
Family:
Genus:
Type species
Gazania rigens[1]

Synonyms[2]

Ular yozda uzoq vaqt davomida sariq va toʻq sariq ranglarning yorqin soyalarida katta, romashkaga oʻxshash kompozitsion gul boshlarini hosil qiladi[7]. Ular, koʻpincha, qurgʻoqchilikka chidamli tuproq qoplami sifatida ekilgan.

Taksonomik tarix

tahrir
 
De Fructibus et Seminibus Plantarum dan Gazania rigens rasmlari, 1791
 
Las-Vegasdagi cho'l ko'rgazmali bog'ida "Mis qirol" nomi bilan mashhur gazaniya (Gazania rigens) navi

Bu jinsni birinchi marta nemis botaniki Jozef Gaertner 1791-yilda De Fructibus et Seminibus Plantarum nomli asosiy asari ikkinchi jildida rasman tasvirlab berdi[8].Gaertner bu jinsni 15-asrda Teofrast asarlarining tarjimoni Teodor Gazo sharafiga nomlagan[9].

Gazaniya Arctotideae qabilasi va Gorteriinae qabilasiga mansub. Subtribe ichida u Hirpicium va Gorteria yaqinida joylashgan[10].Gazaniyaning koʻpgina turlarini ajratish qiyin va jinsga tegishli turlar soni bir muallifdan boshqasiga juda katta farq qiladi.

1959-yilda Helmut Roessler Gʻazaniyaning dastlabki, tahriri deb hisoblagan narsalarni nashr etdi. Oʻsha paytda, u 16 turni tan olgan[11]. Roessler 1973-yilda oʻzining davolanishiga baʼzi tuzatishlar kiritdi[12].

2009-yilda jinsning filogeniyasi nashr etildi. U xloroplast va yadro DNK ketma-ketliklarining molekulyar filogenetik tahliliga asoslangan[9].Ushbu tadqiqotda Gazaniya othonnitlaridan tashqari,Roesslerning barcha turlari namuna olindi. Mualliflar sakkiz tur haqiqatan ham alohida emasligini, balki turlar majmuasini tashkil qilishini aniqladilar. Bir-biridan farq qiladigan yetti tur G. jurineifolia, G. caespitosa, G. ciliaris, G. tenuifolia, G. heterochaeta, G. schenckii va G. lichtensteinii edi.

Tarqatish

tahrir

Bu jins Janubiy Afrika, Esvatini, Mozambik, Tanzaniya va Angolada past togʻli qumlardan to alp oʻtloqlarigacha[7] uchraydi[8].Bundan tashqari, Janubiy Avstraliya, Yangi Zelandiya, Oʻrta Yer dengizi va Kaliforniyada turlar tabiiylashtiriladi va begona oʻtlar deb eʼlon qilingan[8][13].

Kultivatsiya

tahrir

Gazaniya turlari bahorning oxirida paydo boʻladigan va koʻpincha, yozdan kuzgacha gullaydigan gul boshlarining yorqin rangi uchun oʻstiriladi. Ular quyoshli joyni afzal koʻradilar va quruqlikka va kambagʻal tuproqlarga chidamli[14].

Turli xil rang va odatlar uchun koʻplab navlar tanlangan. Mo 'tadil mintaqalarda ular odatda yarim chidamli bir yillik oʻsimliklar sifatida yetishtiriladi[7]. Koʻpincha, yetishtiriladigan nav - bu orqadagi gazaniya (Gazania rigens var. leucolaena). U odatda, zamin qoplamasi sifatida ishlatiladi va katta maydonlarni yoki qirgʻoqlarni qoplash uchun ommaviy ravishda ekilgan boʻlishi mumkin, bu uning tez oʻsish tezligiga yordam beradi. Ushbu navning navlari orasida "Sunburst", "Sunglow" va "Sunrise Yellow" mavjud[14]. Yana bir mashhur oʻstiriladigan nav toʻplangan gazaniya (Gazania rigens), unda "Aztek", "Burgundiya", "Mis qirol", "Fiesta Red", "Goldrush" va "Moonglow" kabi bir qator nomli navlar mavjud[14].

Quyidagi turlar Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi[15].

Turlar[2][20]

tahrir

Galereya

tahrir
  •  
    Gazania heterochaeta Goegap NR, Namakuland, Shimoliy Keyp, Janubiy Afrika
  •  
    Gazania lichtensteinii Goegap NR, Namakuland, Shimoliy Keyp, Janubiy Afrika
  •  
    Gazania rigens (gul)
  •  
    Oq va binafsha rangli gazaniya
  •  
    Gazaniya rigenslarining sariq va oq navlari
  •  
    Falastindagi apelsin gazaniyasi
  •  
    Falastindagi apelsin gazaniyasi

Yana qarang

tahrir
  • Gazaniya navlari roʻyxati

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 Tropicos, Gazania Gaertn.
  2. ↑ 2,0 2,1 Flann, C (ed) 2009+ Global Compositae Checklist
  3. ↑ Sunset Western Garden Book, 1995:606–607
  4. ↑ Gaertner, Joseph. 1791. De fructibus et seminibus plantarum 2(3): 451–452 in Latin
  5. ↑ Gaertner, Joseph. 1791. De fructibus et seminibus plantarum 2(3): plate CLXXIII (173) line drawing of Gazania rigens
  6. ↑ Per Ola Karis. 2007. "Arctotideae" pages 200-207. In: Klaus Kubitzki (series editor); Joachim W. Kadereit and Charles Jeffrey (volume editors). The Families and Genera of Vascular Plants volume VIII. Springer-Verlag: Berlin; Heidelberg, Germany.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1136-bet. ISBN 978-1405332965. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Aluka - Entry for Gazania Gaertn. [family COMPOSITAE“]. 2013-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2008-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 Seranne Howis, Nigel P. Barker, and Ladislav Mucina. 2009. "Globally grown, but poorly known: species limits and biogeography of Gazania Gaertn. (Asteraceae) inferred from chloroplast and nuclear DNA sequence data". Taxon 58 (3):871-882.
  10. ↑ Vicki A. Funk and Raymund Chan. 2008. "Phylogeny of the Spiny African Daisies (Compositae, tribe Arctotideae, subtribe Gorteriinae) based on trnL-F, ndhF, and ITS sequence data". Molecular Phylogenetics and Evolution 48 (1):47-60.
  11. ↑ Helmut Rössler. 1959. "Revision der Arctotideae - Gorteriinae (Compositae)". Mitteilungen der Botanischen Staatssammlung München 3:71-500.
  12. ↑ Helmut Roessler. 1973. Mitteilungen der Botanischen Staatssammlung Muenchen 11:91-99.
  13. ↑ „Genus Gazania“. PlantNET - New South Wales Flora Online. Royal Botanic Gardens & Domain Trust, Sydney Australia. Qaraldi: 11-aprel 2008-yil.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Lawns & Groundcovers Arthurs: . Lane Publishing Co., 1979. ISBN 9780376035073. 
  15. ↑ „AGM Plants - Ornamental“. Royal Horticultural Society (2017-yil iyul). Qaraldi: 27-fevral 2018-yil.
  16. ↑ „RHS Plantfinder - Gazania 'Aztec'“. Qaraldi: 27-fevral 2018-yil.
  17. ↑ „RHS Plantfinder - Gazania 'Cookei'“. Qaraldi: 27-fevral 2018-yil.
  18. ↑ „RHS Plantfinder - G. rigens 'Variegata'“. Qaraldi: 27-fevral 2018-yil.
  19. ↑ „RHS Plantfinder - Gazania Talent Series“. Qaraldi: 27-fevral 2018-yil.
  20. ↑ „African plants database“. Qaraldi: 11-aprel 2008-yil.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazania&oldid=4290704" dan olindi