Giperaktivlik
Giperaktivlik — bu odamning jismoniy faolligi va qoʻzgʻaluvchanligi meʼyordan oshib ketadigan, noadekvat va samarasiz boʻlgan holat [1] . Giperaktivlik — bu asab tizimining muvozanatsizligi belgisi. Bu holat, asosan, notoʻgʻri harakat faoliyatida namoyon boʻladi: bolalarda oldinga va orqaga yugurish, shov-shuvlilik, shuningdek, gapiruvchanlik, kattalarda — harakatchanlik, bezovtalik, atrofdagilarning oʻzlarining bezovtalanishiga toqat qilolmaslik shaklida namoyon boʻluvchi faoliyat [2] :61 .
Giperaktivlikning sabablari va belgilari tahrir
Bolalarda giperaktivlik tahrir
Giperaktivlik turli xil ruhiy kasalliklarga ega boʻlgan bolalarda paydo boʻladi. Bular: aqliy zaiflik va stereotipik harakatlar bilan birgalikda giperaktiv buzulish bilan (ICD-10 kodi: F84.4), giperkinetik buzilishlar : faoliyat va diqqatning buzilishi (bu tashxisga giperaktivlik va diqqat yetishmasligi kiradi, qisqartma GDYe); ICD-10 kodi: F90.0), giperkinetik xatti-harakatlarning buzilishi (ICD-10 kodi: F90.1) va boshqa giperkinetik kasalliklar (ICD-10 kodi: F90.8).
Statistik maʼlumotlarga koʻra, giperaktivlik (GDYe doirasida) oʻgʻil bolalarda 3 marta koʻproq uchraydi[3].
Giperaktivlik koʻpincha GDYe ning bir qismi sifatida uchraydi. Odatda bolalarda GDYe belgilari 4 yoshdan boshlab paydo boʻla boshlaydi [3] . Shifokorga murojat qilishning oʻrtacha yoshi 8-10 yoshni tashkil qiladi: bu yoshda oʻqish va uy ishlari boladan mustaqillik va diqqatni jamlashni talab eta boshlaydi [3] .
Bolalarda giperaktivlikning asosiy belgilari:
- Umumiy haddan tashqari yuqori faollik, bu vaziyatda kutilgan narsalar kontekstida va bir xil yoshdagi va intellektual rivojlanishdagi boshqa bolalar bilan solishtirganda[4].
- Haddan tashqari sabrsizlik, ayniqsa xotirjamlikni talab qiladigan vaziyatlarda [4] .
- Koʻpincha qoʻl va oyoqlarda bezovtalanuvchi harakatlar kuzatiladi; stulda yoki tunda oʻtirib, yotoqda yotib, bola doimo dumalaydi, aylanadi..
- Koʻpincha sinfda dars paytida yoki oʻrnida oʻtirishi kerak boʻlgan boshqa vaziyatlarda oʻrnidan turadi [5].
- Koʻpincha maqsadsiz jismoniy faoliyatni namoyon qiladi: mumkin boʻlmagan holatlarda yuguradi va yon-atrofida sakraydi[4], biror joyga koʻtarilishga harakat qiladi [5] .
- Oʻtirishi kerak boʻlgan joydan doimiy sakrab turish, shuningdek, tebranish va burishish [4].
- Oʻyinlarda shovqin solish va jim, xotirjam oʻynay olmaslik yoki boshqa narsa bilan shugʻullanish [5] .
- Haddan tashqari jismoniy faollik: bola koʻpincha doimiy harakatda boʻladi [5] .
- Haddan tashqari shovqin soladi va koʻpincha oʻzini namoyon qiladi [4] . Koʻpincha bola uyquga ketganidan keyin koʻp oʻtmay uygʻonadi, baʼzida oʻynaydi, sababsiz kuladi, ertaklarni qiziqish bilan tinglaydi, baʼzan ota-onasining toʻshagiga chiqadi, u bilan birga oʻtirishni talab qiladi, qoʻshiq aytish yoki ertak aytishni yoki uni silashni toʻxtatganda, uygʻonadi.
Kattalardagi giperaktivlik tahrir
Oʻsmirlik davridagi GDYe da giperaktivlik odatda bezovtaligi, sabrsizlik, ichki qoʻzgʻaluvchanlikning kuchayishi hissi bilan chegaralanadi. Bolalik davriga xos boʻlgan qoʻzgʻaluvchanlik koʻpincha boʻlmaydi [2] :62 . Voyaga etganidagi GDYe da giperaktivlik kamayishi mumkin, ammo diqqat bilan bogʻliq xarakterli muammolar saqlanib qoladi [2] :62 .
Giperaktivlik maniakal fazadagi bipolyar affektiv buzuqlish va shizoaffektiv buzuqlik bilan ogʻrigan bemorlarda haddan tashqari faollik koʻrinishida [1][2] :129, demans („qarilik demans“) bilan ogʻrigan baʼzi bemorlarda tartibsiz shovqin [1], vaqtinchalik giperaktivlik — oʻtkir intoksikatsiya bilan psixostimulyatorlar (masalan, kokain, metamfetamin) koʻrinishida namoyon boʻlishi mumkin [2] :568 .
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Жмуров В. А. „Гиперактивность“,. Большая энциклопедия по психиатрии, 2-е изд.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5). Arlington, VA: «American Psychiatric Publishing», 2013. ISBN 978-0-89042-554-1.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Шабалов Н. П. „F90. Синдром дефицита внимания с гиперактивностью“,. Справочник педиатра, 3 изд, Питер, 2013 — 357 bet. ISBN 978-5-496-00717-7.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Всемирная организация здравоохранения „F9 Эмоциональные расстройства и расстройства поведения, начинающиеся обычно в детском и подростковом возрасте“,. Международная классификация болезней (10-й пересмотр). Класс V: Психические расстройства и расстройства поведения (F00—F99) (адаптированный для использования в Российской Федерации). Ростов-на-Дону: Феникс, 1999 — 330—333 bet. ISBN 5-86727-005-8.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Психиатрия, Серия «Клинические рекомендации». М.: ГЭОТАР-Медиа, 2009 — 420 bet. ISBN 978-5-9704-1297-8.