Vikipediya

Hazrat Mahal Begim

Begum Hazrat Mahal, Begum Auda nomi bilan ham tanilgan (1820 - 1879-yil 7-aprel) - 1857-1858-yillardagi Hindiston qo'zg'oloni qahramoni. Avud Vojid Ali Shoh Navobining xotinlaridan biri.

Hazrat Mahal Begim
Begim Hazrat Mahal
Begum hazrat mahal
Tavalludi
Muhammadxonim

1820-yil Fayzobod Britaniya hindistonida
Fayzobod Britaniya hindistonida
Vafoti 1879-yil 7-aprel
Katmandu Nepal
Fuqaroligi Britaniya Hindistoni
Turmush oʻrtogʻi Vojid Ali Shoh
Bolalari Birjis Kadir

U 1857-yilgi Hindiston qo'zg'oloni paytida Britaniyaning "Ost Indiya" kompaniyasiga qarshi qo'zg'olonni boshqargan. U oxir-oqibat Nepalda boshpana topdi va u yerda 1879-yilda vafot etdi. Eri Vojid Ali Shoh Kalkuttaga surgun qilingandan so'ng, u Oud ma'muriyatini boshqarishni o'z zimmasiga oldi va Laknau nazoratini qo'lga kiritdi. U ayollar qoʻshinini tuzib, oʻzining qoʻmondoni Udu Devini tayinladi. U 1857-yilda "Ost Indiya" kompaniyasiga qarshi qo'zg'olonda faol ishtirok etdi. Begim Hazrati Mahal ingliz mustamlakachilariga qattiq qarshilik ko'rsatdi. Ammo Laknau qulagandan keyin u Katmanduga qochib ketdi[1]. Begum Hazrat Mahal oʻz oʻgʻli shahzoda Birjis Qadrni Udning valisi (hukmdori) qildi. Ammo u qisqa hukmronlikdan keyin bu hukmronlikdan voz kechishga majbur bo'ldi[2].

Biografiyasi tahrir

Mahalning ismi Muhammadixon boʻlib, u Shimoliy Hindistonning Oud knyazligining Fayzobod shahrida tugʻilgan. U xushmuomala edi. U ota-onasi tomonidan, keyin qirollik agentlariga sotilganidan keyin shahzodaning haramiga havasin sifatida qabul qilingan va keyinchalik[3] Mahak Pari[4] nomi bilan mashhur bo'lgan. U shoh Oudning kanizagi sifatida qabul qilinganidan so'ng Begim bo'ldi[5] va "Hazrat Mahal" unvoni ularning o'g'li Birjis Qadr tug'ilgandan keyin berilgan.

U Oudning oxirgi shohi Vojid Ali Shohning (1822-1887) kenja xotini edi[6]. 1856-yilda inglizlar Oudni bosib oldi va Vojid Ali Shoh Kalkuttaga surgun qilindi. Eri Kalkuttaga surgun qilingandan so'ng, u Oud knyazligini boshqarishni o'z zimmasiga oldi va u o'sha paytda Uttar-Pradesh (Hindiston) shtatining katta qismini tashkil etgandi.

1857-yilgi Hindiston qo'zg'oloni tahrir

 
Unga atab qurilgan bog'

1857-yildan 1858-yilgacha Hindiston qo'zg'oloni paytida Raja Jaynal Singx boshchiligidagi Begum Hazrati Mahal tarafdorlari guruhi ingliz bosqinchilariga qarshi isyon ko'tardi. Qo'zg'olonchilar Lakxnau ustidan nazoratni qo'lga kiritdi, u yerda o'g'li Birjis Qadrni Uud hukmdori (valiysi) deb e'lon qildi[3].

Begim Hazrat Mahalning asosiy shikoyatlaridan biri, Britaniyaning "Ost Indiya" kompaniyasi yoʻl ochish uchun ibodatxonalar va masjidlarni vayron qilgani edi.

Kolin Kempbell qo'l ostidagi kuchlar Laknau va Oudning ko'p qismini qaytarib olishganida, u chekinishga majbur bo'ldi. Hazrati Mahal Nana Sahib bilan hamkorlikda harakat qildi, lekin keyinchalik Shohjahanpurga hujumda Fayzobod Mavlaviyiga qo'shildi.

Oxirgi yillarida tahrir

Oxir-oqibat u Nepalga qochishga majbur bo'ldi, u yerda Bosh vazir Rana Jang Bahodur unga boshpana berishni rad etdi, ammo keyinroq qolishga ruxsat berildi[7]. U 1879-yilda u yerda vafot etdi va Katmandu Jama masjidi[8] hududidagi qabrga dafn qilindi. Uning vafotidan keyin Buyuk Britaniya qirolichasi Viktoriya va Hindiston imperatorining yubileyi (1887) munosabati bilan Britaniya hukumati Birjis Qodirni afv etdi va unga uyiga qaytishga ruxsat berildi[9].

Unga atab qo'yilgan yodgorliklar tahrir

 
Uning qabri

Begum Hazrat Mahalning qabri Katmanduning markaziy qismida, Jama Masjidiga yaqin, Gantagara, mashhur Darbar Marga yaqinida joylashgan. Uni Jama masjidi markaziy qoʻmitasi boshqaradi[2]. 1962-yil 15-avgustda Begum Hazrati Mahal Hind qoʻzgʻolonidagi roli uchun Laknaudagi Hazratganj shahridagi Eski Viktoriya bogʻida taqdirlandi[10][11][12]. Bog'ning nomini o'zgartirilishi bilan bir qatorda, Oud qirollik oilasining gerbi tasvirlangan to'rtta dumaloq mis plaketli marmar lavhani o'z ichiga olgan marmar yodgorlik qurildi. Park Dussher davrida Ramlila va gulxanlar uchun, shuningdek, Laknau Mahotsava (Laknau ekspozitsiyasi) uchun ishlatilgan[13].

1984-1984-yil 10-mayda Hindiston hukumati Hazrat Begum Mahalni sharaflash uchun esdalik markasini chiqardi. 15 00 000 marka chiqarildi[14][10].

Hindiston hukumatining Ozchiliklar ishlari vazirligi Hindistondagi ozchilik jamoalariga mansub munosib qizlar uchun Begum Hazrat Mahal milliy stipendiyasini topshirdi. Ushbu stipendiya Maulana Azad ta'lim fondi[15][16] orqali amalga oshiriladi.

Manbalar tahrir

  1. ↑ Raja, Masood Ashraf (2018-10-10), „Competing habitus“, The Routledge Companion to Pakistani Anglophone Writing, Routledge, 348–359-bet, doi:10.4324/9781315180618-30, ISBN 9781315180618
  2. ↑ 2,0 2,1 „A link to Indian freedom movement in Nepal“ (en). The Hindu (2014-yil 8-aprel).
  3. ↑ 3,0 3,1 Michael Edwardes (1975) Red Year. London: Sphere Books; p. 104
  4. ↑ Buyers, Christopher „Oudh (Awadh) Genealogy“. The Royal Ark.
  5. ↑ Christopher Hibbert (1980) The Great Mutiny, Harmondsworth: Penguin; p. 371
  6. ↑ Saul David (2002) The Indian Mutiny, Viking; p. 185
  7. ↑ Hibbert (1980); pp. 386—387
  8. ↑ Krishna, Sharmila. „Far from the madding crowd she lies, forlorn & forgotten“ (en). The Indian Express - LUCKNOW (2002-yil 11-iyun). Qaraldi: 2013-yil 3-sentyabr.
  9. ↑ Harcourt, E.S. Lucknow the Last Phase of an Oriental Culture, seventh, Delhi: Oxford University Press, 2012 — 76 bet. ISBN 978-0-19-563375-7. 
  10. ↑ 10,0 10,1 „Little known, little remembered: Begum Hazrat Mahal“. www.milligazette.com. Qaraldi: 2016-yil 14-sentyabr.
  11. ↑ Andoza:Нп3; D. Fairchild. Woman's Eye, Woman's Hand: Making Art and Architecture in Modern India. Zubaan, 2014. ISBN 9789383074785. 
  12. ↑ Yecurī, Sītārāma. The great revolt, a left appraisal. People's Democracy, 2008. ISBN 9788190621809. 
  13. ↑ „Begum Hazrat Mahal in Lucknow | My India“ (en). Mapsofindia.com (2013-yil 27-avgust). 2014-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 14-sentyabr.
  14. ↑ „Begum Hazrat Mahal“ (en). Indianpost.com. Qaraldi: 2012-yil 18-oktyabr.
  15. ↑ „Begum Hazrat Mahal National Scholarship“ (en). Tribune India (2017-yil 18-oktyabr). 2018-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  16. ↑ „Schemes for Minority Women“ (en). National Informatics Centre.

Manbalar tahrir 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Hazrat_Mahal_Begim&oldid=3729685" dan olindi