Hijobga musulmon feministik qarashlari
Musulmon feministlarining kiyinish qoidalari haqida fikrlari, asosan hijob, niqob va shunga o'xshash islomiy deb hisoblangan liboslarga nisbatan qarashlarini o'z ichiga oladi.
Islom dini erkaklar ham, ayollar ham kamtarona kiyinishni talab qiladi, bu tushuncha hijob deb ataladi. An'anaga ko'ra, hijob bir qator xatti-harakatlar va kiyimlarni anglatadi, ammo ko'plab g'arb mamlakatlarida bu atama endi faqat ayollar sochlari va bo'yinlarini yopadigan matoni anglatishi odatiy tusga kirdi. Musulmon feministlari orasida tashqi kuchlar tomonidan odamlarga hijob o'ratilishiga nisbatan fikrlar turlicha.
Tarixi tahrir
Qur'onda erkaklar ham, ayollar ham kamtarona kiyinishlari kerakligi aytilgan. Bundan tashqari Qur'onning Nur surasida hamda Ahzob surasida ayollar ro'mollarini ko'ksilariga to'sib yurishi, yaqin qarindosh erkaklardan boshqalarining oldida avrat deb hisoblangan a'zolarini yopishi buyurilgan (24:31, 33:59). Biroq, unda parda, hijob, burqa, chodra yoki abaya so'zlari ishlatilmaydi. Uning o‘rniga jilbob va ximar (ro‘mol) so‘zlari qo‘llangan. Bunday kiyimlar yuzni, qo'llarni va oyoqlarni butunlay qoplamaydi.
Jamiyatdagi talqinlar tahrir
Al-Ahbash kabi so'fiy guruhlar ayollarga an'anaviy islomiy kiyim kiyishni majburiy qilmay, hatto jinsi shimlar kiyishiga ham ruxsat beradi[1].
Hijobga qarshi fikrlar tahrir
Hijobga qarshi boʻlgan ayollarning taʼkidlashicha, butun badanini burqa, chodra va boshqa kiyim-kechaklar bilan oʻrash erkak mullalarning Qurʼonni konservativ tarzda oʻqishi natijasida paydo boʻlgan madaniy anʼanadir, Qurʼonda hijob majburiyligi haqida ma'lumot yo'q deb hisoblaydi[2].
Bir qator musulmon feministlar, jumladan Fadela Amara hijob tabiatan ayollarni bo'ysundirishini ifodalaydi, degan qarashlari sababli hijobga taqiqlarni qo'llab-quvvatlaydi. Amara Fransiyaning jamoat binolarida hijob kiyishni taqiqlashini qo‘llab-quvvatlab, “Hijob ayollarni bo‘ysundirish ramzidir. Shuning uchun Fransiya davlat maktablari tizimida va jamoat joylarida hijoblilar uchun o‘rin yo‘q” degan fikrni bildiradi[3]. U shuningdek, Jazoirdagi feministlar ro'mol o'rashga qarshi kurashganliklarini ta'kidlab, ushbu taqiqqa qarshi chiqqanlarni neokolonializmda ishtirok etishda aybladilar[3]. Mhenni, xuddi shunday asoslar bilan Tunisning ro‘molni taqiqlashini qo‘llab-quvvatlab, ro‘mol o'rash ayollar huquqlarining cheklanishiga olib kelishini ta’kidladi[4].
Sihem Habchi, fransuz feministik harakati direktori Ni Putes Ni Soumises, Fransiyaning jamoat joylarida burqa kiyishni taqiqlashini qo'llab-quvvatladi va bu taqiq "demokratik tamoyil" va fransuz ayollarini "obskurant, fashist, o'ng" dan himoya qilish masalasi ekanligini ta'kidladi[5][6].
Hijobni qo'llab-quvvatlovchi fikrlar tahrir
Musulmon feministlarining katta qismi, hijob islom erkinligining ramzi deb ko'radi yoki boshqacha tarzda unga shaxsiy ma'no beradi[7].
Leyla Ahmad kabi feministlar parda endi “ayolning miyasi yuvilgan itoatkorligini yoki hech bo‘lmaganda uning tanlash imkoniyati yo‘qligini” anglatmaydi, deydi va ko‘plab amerikalik musulmonlar 11-sentabr hujumlaridan keyin musulmonlarga qarshi diskriminatsiyaga o'z munosabatini bildirish maqsadida hijob kiyishgan. Falastin bilan birdamligini ko'rsatishgan.
2012-yildan boshlab, davlat qonunchiligi ayollarning hijob o'rashini talab qilmaydigan dunyo mamlakatlarida hijob koʻproq eʼtiborga olindi[7]. Ayollarning ba'zilari uchun hijob ularga nisbatan zulmning ifodasi sifatida emas, balki Islom ayollik va jinsiy o'ziga xoslik bilan faxrlanish ifodasini anglatadi. Lyus Irigaray kabi feminist faylasuflarning ta'kidlashicha, hijob ayolning erkakdan jinsiy farqiga nisbatan kuch berish rolini o'z zimmasiga olishi mumkin[7].
Ba'zi feministlar hijob o'rash erkinligini ayollarning o'z tanasiga nisbatan huquqiga ega ekanligi bilan bog'lashadi. Publisist Nadiya Takolia feminist bo'lganidan keyin hijobni qabul qilib, hijob "erkaklarning nafslaridan himoyalanish uchun emas", balki "dunyoga mening ayolligim omma uchun mavjud emasligini aytish uchun ... va men ayollarni kamsituvchi tizimni bir qismi bo'lishni xohlamayman" dedi[8].
Tanlov erkinligi tahrir
Islom va musulmonlar bo'yicha tadqiqot olib boradigan akademik hamda yozuvchi Rachel Woodlock hijob o'rash madaniyat bilan bog'liqligini ta'kidlaydi[9].
Bir qancha zamonaviy musulmon feministlar ayolning tanlash erkinligi eng muhim narsa deb hisoblashadi. Ayol hijob o'rash yoki o'ramaslikni majburlash va tahdidga uchrash ostida tanlamasligi kerak. Bu fikr musulmon feministning islomiy e'tiqodining shaxsiy ifodasiga ko'ra, musulmon ayollar o'zlari uchun kiyinish qoidalarini va ular vakolatli deb bilgan narsalarni belgilashlari kerak deb hisoblaydi[10].
Yana qarang tahrir
- Avra
- Haya (Islom)
- Islomda feminizm germenevtikasi
- Mamlakat bo'yicha hijob
- Purdah
- Hijob turlari
Bibliografiya tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ Elrich, Hagai. Al-Ahbash and Wahabi. Cambridge University — 528 bet. 2018-yil 6-avgustda qaraldi.
- ↑ Asma Barlas. Believing Women in Islam. Austin: University of Texas Press, 2002 — 53-55 bet.
- ↑ 3,0 3,1 George, Rose. „Ghetto warrior“. The Guardian (2006-yil 17-iyul). 2013-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 5-may.
- ↑ „IslamOnline.net- News“. 2010-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 31-avgust.
- ↑ Malik, Zubeida. „France's burka dilemma“. BBC News (2010-yil 15-mart). 2010-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 15-iyul.
- ↑ „Ni Putes Ni Soumises Organizes a Protest Against the Burqa - VINGT Paris News“. 2010-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 15-iyul.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Berger, Anne-Emmanuelle (1998). "The Newly Veiled Woman: Irigaray, Specularity, and the Islamic Veil". Diacritics 28 (1): 93–119. doi:10.1353/dia.1998.0001. https://archive.org/details/sim_diacritics_spring-1998_28_1/page/93.
- ↑ Takolia, Nadiya. „The hijab has liberated me from society's expectations of women“. The Guardian (2012-yil 28-may). Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
- ↑ Woodlock. „Dr Rachel Woodlock“. www.rachelwoodlock.com/. Qaraldi: 2022-yil 17-may.
- ↑ „Veiling and Hijab as understood“. irfi.org. 2015-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 9-dekabr.