Ialu dalasi
Ialu[1]yoki Iaru[2] dalalari (misr. Sḫt-j3rw „qamishzorlar“)[1] — qadimgi Misr mifologik anʼanalarida yer osti dunyosining bir qismi (Duat), unda solihlar (yoki Ka)[3] abadiy hayotga ega boʻladilar va Osiris[4]hukmidan keyin boqiy baxtga erishadilar. Osirisning hukmidan oʻtgan marhumni qoʻriqchi xudo Shay Ialu dalalariga olib boradi, unga yoʻl Tota[2] darvozalaridan oʻtadi. Ularni ochish uchun afsun qilish kerak edi[2]:
Menga yoʻl bering. Men [sizni] taniyman. Men [sizning] qoʻriqchi xudoingizning ismini bilaman. Darvozaning nomi: „Devorlari baland boʻlgan qoʻrquv hukmdorlari <...> Oʻlim hukmdorlari, halok qiluvchilarni jilovlaydigan soʻzlarni aytadilar, keluvchini oʻlimdan qutqaradi“. Sizning darvozaboningizning ismi: „Qoʻrquvni qoʻzgʻatuvchi“.
Piramida matnlarida sharqdagi Qadimgi Qirollikning eʼtiqodlariga koʻra Ialu va Duat maydonlari tushunchalari amalda birlashadi. Qadimgi misrliklar nazarida Oʻrta Qirollik[2] davridan boshlab Ra shaxsining kuchayishi bilan Ialu dalalari osmonda emas, balki yer ostida[1], gʻarbda paydo boʻla boshladi. Oʻrta Qirollikning oxiriga kelib, nafaqat fir’avn, balki har qanday marhum Osiris tomonidan sud qilingan va Ialu dalalari Duatda " voha " sifatida taqdim etilgan, bu yerga Osiris hukmidan oʻtgan har qanday marhum tushadi[2]. Qadimgi Misr mifologiyasiga koʻra Osirisning jasadi boʻlgan qutini uning rafiqasi Isida Nil deltasidagi qamishzorlardan topib olgan
Ialu dalalarida marhum yer yuzida olib borgan hayotni oladi, ammo boyroq darajaga erishadi[2][4]. Marhum ish joyida qabrda qolgan ushabti bilan almashtirilishi kerak edi. Marhum nomidan ushebtida barcha ishlar roʻyxati bilan afsunlar qilingan yoki yozilgan boʻladi[5]. Oʻliklar kitobining 109-bobida aytilishicha, Ialu bronza devorlar bilan oʻralgan, arpa balandligi 4 tirsak (1 tirsak ≈ 0,5 m), 9 tirsak balandlikda oʻsadi. „Oʻliklar kitobi“ ning boblaridan birining vinyetkasida toʻliq oqimli kanallar bilan kesilgan Ialu dalalari tasvirlangan[6].
Ialu dalalari qadimgi yunon mifologiyasida Yelisey dalalarining (Elizium) prototipiga aylandi.
Arxitektura qonunlariga koʻra dunyo modelini aks ettiruvchi ibodatxona qadimgi misrliklarning maʼlum diniy gʻoyalarini ramzi boʻlgan: shift osmonni, devorlar — Ialu dalalarini, pol — oxirat shohligini anglatardi[1][7].
Manbalar tahrir
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Архитектура пирамид, Всемирное культурное наследие. Учебник, СПб.: Санкт-Петербургский государственный университет, 2015 — 96, 100 bet. ISBN 9785288056123.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Рак И. В.. Египетская мифология. М.: Терра, 2004 — 18, 208, 280 bet. ISBN 5-275-00997-6.
- ↑ Сергей Александрович Токарев „16“,. Религия Древнего Египта, Религия в истории народов мира, Издательство политической литературы, 1986.
- ↑ 4,0 4,1 Мифы и сказки Древнего Египта. ПКФ "ОЮ-92", 1993 — 194, 200 bet.
- ↑ Большая советская энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Иару, Словарь египетской мифологии, М., 2008.
- ↑ Вестник Университета Российской академии образования. УРАО, 2005 — 223 bet.
Havolalar tahrir
- www.egyptmif.ru Osirisning hukmi va Ialu dalalarida abadiy baxt
- legendami.ru Yaru dalalari