Inqilobiy vaziyat

Inqilobiy vaziyat — bu birinchi marta V. I. Lenin tomonidan „Inqilobiy proletariatning mayovkasi“ (1913) ishida shakllantirilgan tushunchadir: "Inqilob uchun quyi sinflarning avvalgidek yashashni xohlamasliklari yetarli emas. Bundan tashqari, yuqoridagilar ham avvalgidek xoʻjayinlik qila olmasligi va boshqara olmasligini talab qiladi. Keyinchalik, xuddi shu ibora „Ikkinchi Internatsionalning parchalanishi“ (1915) ishida deyarli soʻzma-soʻz uchraydi: "Inqilob boshlanishi uchun odatda „quyi tabaqalar istamaydi“ deyish yetarli emas, lekin bu shuningdek, „yuqoridagilar eskicha yashay olmaydi“ni talab qiladi" va "Kommunizmdagi „soʻlchilik“ bolalar kasalligi" (1920) ishida: "Faqat „pastki tabaqalar“ eskisini xohlamasalar va qachonki „yuqoridagilar“ eskicha yoʻl tutolmaydigan vaziyatdagina inqilob gʻalaba qozonadi". Oxirgi ikki ishida V. I. Lenin inqilobiy vaziyatning uchinchi majburiy belgisini aniq ifodalaydi: „Ikkinchi Internatsionalning parchalanishi“ ishida — „… inqilob hech qanday inqilobiy vaziyatdan kelib chiqmaydi, lekin faqat … yuqorida sanab oʻtilgan ob’ektiv oʻzgarishlarga subyektiv narsa qoʻshilganda, yaʼni: inqilobiy sinfning qobiliyati inqilobiy ommaviy harakatlarga qoʻshiladi …“; va "Kommunizmdagi „soʻlchilik“ bolalik kasalligi"da: „inqilob uchun, birinchi navbatda, ishchilarning koʻpchiligi… inqilob zarurligini toʻliq anglashini va uning uchun oʻlimga tayyor boʻlishi kerak; ikkinchidan, hukmron sinflar hatto eng qoloq ommani ham siyosatga jalb qiladigan hukumat inqirozini boshdan kechirishi kerak“.

Shunday qilib, V. I. Lenin inqilob arafasida jamiyatda rivojlanayotgan inqirozli vaziyatni tavsiflovchi uchta asosiy ob’ektiv va sub’ektiv xususiyatni shakllantirdi va ajratib koʻrsatdi:

1. Yuqoridagilar eski usulda hukmronlik qila olmaydi — hukmron sinfning oʻz hukmronligini oʻzgarishsiz saqlab qolishi mumkin emasligi.
2. Quyi tabaqalar eskicha yashashni istamaydilar — mazlum sinflarning odatdagidan yuqori ehtiyojlari va musibatlarining keskin kuchayishi, ularning hayotini yaxshi tomonga oʻzgartirish istagi.
3. Omma faolligining sezilarli oʻsishi inqirozning butun vaziyati va „yuqoridagilarning“ oʻzlari tomonidan mustaqil tarixiy namoyishni jalb qildi.

Inqilobiy vaziyatni inqilobga aylantiradigan sub’ektiv shart — bu inqilobiy sinflarning eski hukumatni buzish uchun yetarlicha kuchli ommaviy harakatlar qilish qobiliyatidir. V. I. Lenin taʼkidlashicha, inqilobiy nazariya bilan qurollangan, ommani boshqaradigan va inqilobni gʻalabali yakuniga olib keladigan ishchilar partiyasining mavjudligi sub’ektiv asosdir.

Adabiyotlar

• Ленин В. И. Маёвка революционного пролетариата // ПСС. — Т. 23. — Стр. 300,
• Ленин В. И. Крах II Интернационала // ПСС. — Т. 26. — Стр. 218 (первое издание — Н. Ленин (В. И. Ленин). Крах II Интернационала // Коммунист : журнал. — 1915. — № 1—2 (май—июнь).)
• Ленин В. И. Детская болезнь «левизны» в коммунизме // ПСС. — Т. 41. — Стр. 69-70.