Iqlim psixologiyasi
Iqlim psixologiyasi — bu psixologiya nuqtai nazaridan ekologik inqiroz muammosini, shuningdek, xatti -harakatlarni oʻzgartirishning samarali, dalillarga asoslangan usullarini oʻrganadigan yosh fanlararo boʻlim. Iqlim psixologiyasi atrof- muhit psixologiyasi bilan chegaradosh, inson va atrof-muhit oʻzaro taʼsirini oʻrganadigan tadqiqot sohasi. Unga yaqin fan — ekologik psixologiya inson va tabiat oʻrtasidagi munosabatlarning hissiy va xulq-atvor jihatlari bilan shugʻullanadi[1]. Iqlim psixologiyasining kelib chiqishi amerikalik psixoanalitik Garold Searlesning ishlariga va uning ongsizlar haqidagi ishlariga borib taqaladi, bu esa odamlarning tabiatning qolgan qismidan begonalashishiga taʼsir qiladi[2].
Iqlim oʻzgarishi va psixologik reaksiyalar tahrir
Iqlim inqirozi kuchayib bormoqda, ammo tahdidga javoban ekologik harakatlar jamiyatda qarshilikka duch kelmoqda. Bu holda iqlim oʻzgarishi haqidagi faktlarni rad etish, yaʼni rad etish individual darajada namoyon boʻladi, bu yerda oʻzini va shaxsiy manfaatlarini atrof-muhit tahdidiga haddan tashqari hissiy reaksiyalardan himoya qilish uchun foydalaniladi. Jamoatchilik darajasida yirik kompaniyalar, ayniqsa, yuqori uglerod chiqindilari uchun mas’ul boʻlgan togʻ-kon sanoati kompaniyalari notoʻgʻri maʼlumot tarqatish orqali hatto iqlim oʻzgarishini rad etishga hissa qoʻshishi mumkin[3].
Soʻnggi paytlarda iqlim psixologlari oʻz asarlarida iqlim tashvishiga katta eʼtibor berishni boshladilar, bu global miqyosda iqlim oʻzgarishi va biologik xilma- xillikning yoʻqolishi bilan bogʻliq kuchli his-tuygʻular va tajribalar toʻplamidir. Odamlar va hukumatlar uglerod izini kamaytirish uchun faol kurashayotgan Yevropa mamlakatlari va Qoʻshma Shtatlarda odamlarda iqlim tashvishi koʻpincha depressiya, uyqu buzilishi bilan birga keladi va terapiyani (davolashni) talab qiladi. Baʼzi iqlim psixologlari bu tashvishni patologiya sifatida koʻrib chiqish oʻrniga, uni moslashuvchan, sogʻlom reaksiya sifatida baholashni taklif qilishadi, bu ham shaxsni, ham jamiyatni faol ekologik harakatlarga qoʻzgʻatadi va chidamlilikni rivojlantiradi.
Iqlim psixologlarining maqsadlari, loyihalari tahrir
Iqlim psixologlarining maqsadlari, iqlimni saqlash uchun kurashni optimallashtirish, amaliy psixologiya modellari va vositalaridan foydalangan holda eng samarali ekologik qarorlarni qabul qilishni oʻrgatish. Ular hozir va kelajakda iqlim oʻzgarishi muammolari boʻyicha jamoatchilik bilan barcha darajadagi — shaxsiy, ijtimoiy, madaniy va siyosiy muloqotning ijodiy usullarini ilgari surish, hal qiluvchi oʻzgarishlarni amalga oshirish uchun faollar, olimlar va siyosatchilarni qoʻllab-quvvatlash, iqlim oʻzgarishining halokatli oqibatlariga psixologik chidamlilikni rivojlantirish[4], Usul va vositalar shved ekologiya psixologlari Kali Andersson, Frida Hylander va Kata Nylénning shved tilidagi qoʻshma nashrida batafsil tavsiflangan: Kali Andersson, Frida Hylander va Kata Nylén. Psixologiya. Hur vi skapar hållbar förändring. Natur&Kultur, 2019. Kitob Potpuri nashriyoti tomonidan rus tilida chop etilgan: Kali Anderson, Frida Hilander va Kata Nilen "Iqlim psixologiyasi. Barqaror rivojlanishga qanday erishish mumkin, 2021.
Evropa va AQShda iqlim psixologlari atrof-muhit faollari uchun yordam guruhlarini tashkil qiladi. Shuningdek, ular psixologik hodisalar boʻyicha hamkorlikda tadqiqotlarni rivojlantirmoqda.
Buyuk Britaniyada 2009—2013-yillarda yaratilgan Iqlim psixologlari ittifoqi mavjud. Ushbu tashkilotning asosiy maqsadi iqlim psixologiyasi, iqlim tashvishidan aziyat chekayotgan odamlarga terapevtik yordam koʻrsatish sohasidagi tadqiqotlarni ishlab chiqish va nashr etishdir[5].
2006-yilda „Uglerodli suhbatlar“ xalqaro psixosotsal loyihasi ishga tushirildi. Uning maqsadi ijtimoiy bosim yordamida uglerod chiqindilarini kamaytirishdir. Loyiha boshlanganidan buyon minglab odamlar ishtirok etdi.
Yana qarang tahrir
Manbalar tahrir
- ↑ „Handbook of climat psychology“ (inglizcha). Climat Psychology Alliance. 11-noyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-fevral 2022-yil.
- ↑ Searles, H. F. (1972). „Unconscious Processes in Relation to the Environmental Crisis. Psychoanalytic Review 59:361-374“ (inglizcha). Psychoanalytik Elektronik Publishing. 25-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-fevral 2022-yil.
- ↑ Naomi Oreskes & Erik M. Conway. „Defeating the merchants of doubt“ (inglizcha). Nature (9-iyun 2010-yil). 25-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-fevral 2022-yil.
- ↑ Кали Андерссон, Фрида Хиландер и Ката Нилен. Климатическая психология. Как добиться устойчивого развития. Минск: "Попурри", 2021. ISBN 9789851549210.
- ↑ „Архивированная копия“. 23-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-fevral 2022-yil.