Jahon qadriyatlari tadqiqoti

Jahon qadriyatlari tadqiqoti (inglizcha: World Values Survey, WVS) – bu qadriyatlar va ularning ijtimoiy, madaniy hayotga taʼsirini oʻrganadigan butun dunyo boʻylab sotsiologlarni birlashtirgan tadqiqot loyihasi. WVS allaqachon 97 mamlakatda sotsiologik soʻrovlar oʻtkazgan boʻlib, jami aholining 90% ni qamrab olgan. 1981-yildan 2020-yilgacha jamoatchilik fikrini oʻrganish boʻyicha jami 7 tur oʻtkazildi. Tadqiqot sotsiolog Ronald Inglehart bilan boshlangan. Qiymat jadvali Inglehart grafigi sifatida tanilgan.

Bu tadqiqotlar odamlarning dunyoqarashidagi oʻzgarishlarni, ular hayotdan nimani xohlashlarini koʻrsatadi. Sotsiologlar din, gender munosabatlari, mehnat motivatsiyasi, demokratiya, davlat boshqaruvi, ijtimoiy kapital, siyosiy ishtirok, bagʻrikenglik, atrof-muhitni muhofaza qilish va yaxshilik tuygʻulari bilan bogʻliq qadriyatlardagi oʻzgarishlarni tadqiq qiladigan standartlashtirilgan anketalar yordamida hayotning barcha qatlamlaridagi odamlarni soʻroq qiladilar. Sotsiologlar jamiyati ushbu qadriyatlardagi oʻzgarishlarning mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishiga, fuqarolarning hayot sifatiga va demokratiyaga taʼsirini tahlil qilishadi. Tadqiqotlar mualliflarining fikricha, mamlakat aholisi hayotiga eʼtibor uning iqtisodiy rivojlanishida, demokratik institutlarning paydo boʻlishi va faoliyat yuritishida , gender tengligining keng tarqalishida asosiy rol oʻynaydi, shuningdek, boshqaruv samaradorligiga taʼsir koʻrsatadi.

Tadqiqotlar turli xil rejimlarga ega (avtoritardan demokratikgacha), iqtisodiy rivojlanishning turli bosqichlarida (ham kambagʻal, ham juda boy) va turli xil madaniy shakllarni ifodalovchi mamlakatlarda olib boriladi.

WVS - deyarli butun dunyodagi odamlarning dunyoqarashi, qadriyatlari boʻyicha toʻplangan empirik maʼlumotlar manbai. Ushbu maʼlumotlarga asoslanib, sotsiologlar minglab nashrlarni tayyorladilar, ular oʻz navbatida Time, Newsweek, The New York Times, The Economist, The World Development Report va Human Development Report kabi turli nashrlar materiallarida qoʻllanadi. BMT mutaxassislari tomonidan tayyorlanadi. Jahon qadriyatlari tadqiqoti maʼlumotlarini сайте WVS bepul olish mumkin; Ular butun dunyo sotsiologlari, shuningdek, jurnalistlar, siyosatchilar va jahon hamjamiyatida roʻy berayotgan oʻzgarishlarga qiziqqan har bir kishi tomonidan oʻrganiladi.

Loyiha tarixi

Jahon qadriyatlari tadqiqoti birinchi marta 1981-yilda oʻtkazilgan Yevropa qadriyatlari soʻrovidan kelib chiqadi. 1981-yilgi soʻrov asosan rivojlangan mamlakatlarga qaratilgan edi, ammo bu soʻrovga qiziqish shunchalik katta ediki, soʻrovlar barcha qitʼalardagi 20 dan ortiq mamlakatlarda oʻtkazildi. .

Endi loyiha butun dunyo boʻylab yuzlab ijtimoiy olimlarni birlashtiradi.

Soʻrovlarning birinchi toʻlqini natijalari shuni koʻrsatdiki, avlodlar almashinuvi siyosat, iqtisodiy hayot, din, erkaklar va ayollarning roli, oilaviy va jinsiy meʼyorlar bilan bogʻliq asosiy qadriyatlarning oʻzgarishiga olib keldi. Yosh avlodning qadriyatlari, ayniqsa, iqtisodiy oʻsish sur’atlari jadal rivojlanayotgan mamlakatlarda keksalar orasida hukm surgan qadriyatlardan doimiy ravishda farq qilar edi.

Qiymatlar haqiqatan ham oʻzgarganligini tekshirish va asosiy sabablarni tahlil qilish uchun 1990-1991-yillarda WVS soʻrovlarining ikkinchi toʻlqini oʻtkazildi. Bu oʻzgarishlar iqtisodiy va texnologik taraqqiyot bilan bogʻliq boʻlganligi sababli, rivojlanish darajasi va daromadlari turlicha boʻlgan mamlakatlarni kiritish kerak edi.

Soʻrovlarning uchinchi toʻlqini 1995-1997-yillarda oʻtkaziladi. Bu safar u 55 mamlakatni qamrab oladi. Demokratiyaning madaniy sharoitlarini tahlil qilishga eʼtibor kuchaytirildi.

Soʻrovlarning toʻrtinchi toʻlqini 1999-2001-yillarda 65 mamlakatda oʻtkazildi. Avvalgi soʻrovlarda yetarlicha oʻrganilmagan Afrika va islomiy jamiyatlarni keng koʻlamda qamrab olish asosiy maqsad edi.

Beshinchi toʻlqin 2005-2007-yillarda, oltinchisi esa 2011-2012-yillarda amalga oshirildi. Loyihaning Yevropada paydo boʻlganligi tufayli, WVSning dastlabki toʻlqinlari Afrika va Janubi-Sharqiy Osiyoda kam, asosan, evrosentrik boʻlgan. Kengaytirish uchun WVS oʻz tuzilishini markazlashtirilmagan qilib oʻzgartirdi. Oʻz jamiyati boʻyicha soʻrov maʼlumotlarini taqdim etish evaziga har bir guruh barcha ishtirokchi jamiyatlarning maʼlumotlariga toʻgʻridan-toʻgʻri kirish huquqiga ega boʻlib, ularga ijtimoiy oʻzgarishlarni kengroq nuqtai nazardan tahlil qilish imkonini beradi.

WVS tarmogʻi 20 tilda 1000 dan ortiq asosiy va bir necha ming qoʻshimcha nashrlarni ishlab chiqargan.

WVS maʼlumotlar bazalari bepul kirish imkoniyati bilan Internetda mavjud.

Jahon qadriyatlari tadqiqotining rasmiy arxivi Ispaniyaning Madrid shahridagi xususiy konsalting tashkiloti „ASEP/JDS“da joylashgan.

Amaliy foydalanish

WVS maʼlumotlaridan 100 000 dan ortiq olimlar, jurnalistlar, siyosatchilar va boshqalar foydalanadi. Maʼlumotlar WVS veb-saytida mavjud boʻlib, unda operatsion tahlil uchun moʻljallangan sharoitlar mavjud .

Va shuningdek…

• Hayot sifati
• Qadriyatlar tizimi
• Hofstede madaniy oʻlchovlarining tipologiyasi

Adabiyotlar

• {{{заглавие}}}.
• Модернизация, культурные изменения и демократия. Последовательность человеческого развития. {{[[Andoza:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}: Новое издательство, 2011. ISBN 978-5-98379-144-2. 
• Е. Г. Ясин. Модернизация экономики и система ценностей. {{[[Andoza:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}: Оформление. ГУ ВШЭ, 2003. ISBN 5-7598-0235-6. 
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• Esmer, Y (2004), Inglehart, Ronald; Basanez, Miguel; Diez-Medrano, Jaime; Halman, Loek (muh.), Human Beliefs and Values: A cross-cultural sourcebook based on the 1999–2002 values surveys
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.
• {{{заглавие}}}.

Havolalar

• „WVS database“. Официальный сайт. Qaraldi: 2021-yil 28-fevral.^(ingl.)