Vikipediya

John Hopfield

John Joseph Hopfield (1933-yil 15-iyulda tugʻilgan[2]) – amerikalik fizik va Prinston universitetining faxriy professori.

John Hopfield
Tavalludi 15-iyul 1933-yil
Chikago, Illinois
Fuqaroligi AQSh
Sohasi Fizika
Molekulyar biologiya
Kompleks tizim
Neyrofanlar
Ish joylari

Bell laboratoriyasi
Prinston universiteti
Berkeleydagi Kaliforniya universiteti

Kaliforniya texnologiya instituti
Taʼlimi Swarthmore kolleji (bakalavr)
Cornell universiteti (PhD)
Tezis sarlavhasi A quantum-mechanical theory of the contribution of excitons to the complex dielectric constant of crystals (1958)[1]
Akademik rahbarlari Albert Overhauser
Mashhur shogirdlari Steven Girvin
Bertrand Halperin
David J. C. MacKay
José Onuchic
Terry Sejnowski
Erik Winfree
Mashhur ishlari Hopfield tarmogʻi
Zamonaviy Hopfield tarmog‘i
Hopfield dielektrigi
Polariton
Mukofotlari Oliver Buckley mukofoti(1969)
Dirac medali (ICTP)(2001)
Harold Pender mukofoti(2002)
Albert Eynshteyn nomidagi Fan bo‘yicha jahon mukofoti(2005)
Benjamin Franklin medali(2019)
Boltzmann medali(2022)
Fizika boʻyicha Nobel mukofoti(2024)

Hopfield asosan 1982-yilda assotsiativ neyron tarmoqlarini oʻrganishi bilan tanilgan, hamda Hopfield tarmogʻini ishlab chiqqan. 2024-yilda Hopfield, Geoffrey Hinton bilan birgalikda, sunʼiy intellekt tarmoqlari boʻyicha amalga oshirgan ishlari uchun Fizika boʻyicha Nobel mukofoti bilan taqdirlanishgan[3][4]. Hopfield kondensatsiyalangan moddalar fizikasida, statistik fizikada va biofizikada koʻp tarmoqli sohalardagi ishlari uchun fizika sohasidagi bir qator nufuzli mukofotlar bilan taqdirlangan.

Biografiyasi

tahrir

Hayoti va taʼlimi

tahrir

John Joseph Hopfield 1933-yilda Chikagoda fiziklar John Joseph Hopfield (asl ismi Yan Jozef Chmielewski) va Helen Hopfield (qizlik familiyasi Staff) oilasida dunyoga kelgan[2][5][6]. Hopfield 1954-yilda Pensilvaniyadagi Swarthmore kollejida fizika yoʻnalishi boʻyicha bakalavr darajasini, 1958-yilda esa Cornell universitetida fizika boʻyicha falsafa doktori (PhD) unvonini qoʻlga kiritgan[2]. Uning doktorlik dissertatsiyasi „Kristallarning murakkab dielektrik doimiysiga eksitonlar taʼsirining kvant-mexanik nazariyasi“ deb nomlangan edi[7]. Uning doktorlik ilmiy rahbari Albert Overhauser boʻlgan[2].

Faoliyati

tahrir

Hopfield Bell laboratoriyasining nazariya guruhida ikki yil davomida David Gilbert Thomas bilan yarimo‘tkazgichlarning optik xususiyatlari ustida tadqiqot olib borgan[8]. Hopfield, Robert G. Shulman bilan hamkorlikda gemoglobinning kooperativ xatti-harakatini tavsiflash uchun miqdoriy modelini ishlab chiqqan[2][5][9]. Keyinchalik u Berkeleydagi Kaliforniya universitetida (fizika, 1961-1964)[3], Prinston universitetida (fizika, 1964-1980)[3], Kaliforniya texnologiya institutida (kimyo va biologiya, 1980-1997)[3] va yana Prinstonda (1997-yildan buyon) faoliyat yuritib kelgan[3][2]. Hozirda u Prinston universitetining molekulyar biologiya boʻyicha Howard A. Prior faxriy professori hisoblanadi[10].

1976-yilda professor gemoglobin tuzilishi haqidagi ilmiy qisqa metrajli filmda qatnashgan. Ushbu filmda mashhur olim Linus Pauling ham ishtirok etgan edi[11] .

1981– 1983-yillarda Richard Feynman, Carver Mead va Hopfield Kaltekda „Hisoblash fizikasi“ nomli bir yillik kurs oʻtkazishgan[12]. Feynman Hopfieldni assotsiativ neyron tarmoqlari haqida maʼruza oʻqish uchun taklif etgan edi[12][13]. Ushbu hamkorlik 1986-yilda Hopfield hamtaʼsischiligida Kaltekda Hisoblash va Neyron tizimlari boʻyicha PhD dasturining yaratilishiga turtki boʻlgan[14][12].

Ishlari

tahrir

U 1958-yildagi doktorlik ishida kristallarda eksitonlarning oʻzaro taʼsiri haqida yozib, qattiq jismlar fizikasida uchraydigan kvazizarra uchun „polyariton“ atamasini fanga kiritgan[15][16]. U shunday deb yozgan edi: „Fotonlarga oʻxshash qutblanish maydoni zarrachalari polyaritonlar deb ataladi“[16]. Uning polyariton modeli baʼzan Hopfield dielektrigi nomi bilan ham tilga olinadi[17].

Kondensatsiyalangan moddalar boʻyicha fizik olim Filipp V. Andersonning yozishicha, John Hopfieldning 1961–1970-yillarda Anderson aralashmalar modeli boʻyicha Kondo effekti ustida olib borgan ishlari uchun „yashirin hamkor“ deya tariflagan. Anderson modeli Kondo effektini tushuntirib bergan. Garchi Hopfield maqolalarda hammuallif sifatida koʻrsatilmagan boʻlsa-da, Anderson oʻzining turli asarlarida Hopfieldning qoʻshgan hissasi gʻoyat muhim ekanligini eʼtirof etgan[18].

U 1974-yilda DNK replikatsiyasining yuqori aniqligini tushuntirish maqsadida biokimyoviy reaksiyalardagi xatolarni tuzatish uchun „kinetik tuzatish“ deb atalgan mexanizmni taklif etgan[19][20].

David W. Tank bilan hamkorlikda Hopfield 1985–1986-yillarda uzluksiz faollashtirish funksiyasiga ega Hopfield tarmogʻi yordamida uzluksiz vaqt dinamikasiga asoslangan diskret optimallashtirish masalalarini yechish usulini ishlab chiqqan[21][22]. Optimallashtirish masalasi tarmoqning oʻzaro taʼsir parametrlari (ogʻirliklari) da kodlangan edi. Simulyatsiyalangan kuydirish orqali global optimallashtirishda qoʻllanilganidek, analog tizimning effektiv harorati asta-sekin pasaytirilgan[23].

Dastlabki Hopfield tarmoqlari cheklangan (kichik) xotiraga ega boʻlgan. Bu muammo 2016-yilda Hopfield va Dimitriy Krotov tomonidan hal etilgan[23][24]. Katta xotira sigʻimiga ega boʻlgan Hopfield tarmoqlari hozirda zamonaviy Hopfield tarmoqlari deb ataladi[25].

Sunʼiy intellekt toʻgʻrisidagi qarashlari

tahrir

2023-yil mart oyida Hopfield „Giant AI tajribalarini toʻxtatish“ nomli ochiq xatni imzolagan va GPT-4 dan kuchliroq sunʼiy intellekt (SI) tizimlarini rivojlantirishni vaqtincha toʻxtatishni talab qilgan. Yoshua Bengio va Styuart Rassel kabi SI tadqiqotchilari ham unga qoʻshilgan. Jami 30 000 dan ortiq shaxs imzolagan maktubda insoniyatning keraksiz boʻlib qolishi va jamiyatning nazoratni yoʻqotishi kabi xavflar taʼkidlab oʻtilgan[26][27].

2024-yilgi fizika boʻyicha Nobel mukofotiga hammualliflikda sazovor boʻlgan Hopfield sunʼiy intellekt qobiliyatlarining soʻnggi yutuqlari uni juda xavotirga solganini maʼlum qilgan va „fizik sifatida men nazorat qilib boʻlmaydigan narsadan juda tashvishlanayapman“ deb aytgan[28].

Talabalari

tahrir

Uning sobiq PhD talabalari qatoriga Bertrand Halperin (1965-yilda PhD olgan), Steven Girvin (1977), Terry Sejnowski (1978), Erik Winfree (1998), José Onuchic (1987) va David J. C. MacKay (1992) kabi olimlar kiradi[29].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Tezisga havola“. Qaraldi: 9-oktabr 2024-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 „Hopfield, John J.“. Physics History Network American Institute of Physics. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Taylor, D.B.; et al. (October 8, 2024), „Nobel Physics Prize Awarded for Pioneering A.I. Research by 2 Scientists“, The New York Times, October 8, 2024da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: October 8, 2024
  4. ↑ „Press release: The Nobel Prize in Physics 2024“ (en-US). NobelPrize.org. 2024-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr.
  5. ↑ 5,0 5,1 Lindsay, Grace. Models of the Mind: How Physics, Engineering and Mathematics Have Shaped Our Understanding of the Brain (en). Bloomsbury Publishing, March 4, 2021. ISBN 978-1-4729-6645-2. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr. 
  6. ↑ „American Men of Science: A Biographical Directory“. Science Press (1966).
  7. ↑ John Hopfield (1958). „A Quantum-Mechanical Theory of the Contribution of Excitons to the Complex Dielectric Constant of Crystals“. Qaraldi: 10-oktyabr 2024-yil.
  8. ↑ Orton, John W.. The Story of Semiconductors (en). OUP Oxford, December 11, 2008. ISBN 978-0-19-156544-1. 
  9. ↑ "American Physical Society Meets in Baltimore" (en). Physics Today 38 (3): 87–93. March 1, 1985. doi:10.1063/1.2814495. ISSN 0031-9228. https://pubs.aip.org/physicstoday/article/38/3/87/403879/American-Physical-Society-Meets-in-Baltimore. 
  10. ↑ Office of Communications „Princeton's John Hopfield receives Nobel Prize in physics“ (en). Princeton University (2024-yil 8-oktyabr). 2024-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr.
  11. ↑ „The Life and the Structure of Hemoglobin, American Institute of Physics“. Orego State Documentary History of Linus Pauling (1976). Qaraldi: 2024-yil 9-oktyabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Hey, Anthony. Feynman And Computation (en). CRC Press, March 8, 2018. ISBN 978-0-429-96900-3. 
  13. ↑ Hillis, W. Daniel (February 1, 1989). "Richard Feynman and the Connection Machine". Physics Today 42 (2): 78–83. doi:10.1063/1.881196. ISSN 0031-9228. https://pubs.aip.org/physicstoday/article/42/2/78/405542/Richard-Feynman-and-the-Connection-MachineIn-his. 
  14. ↑ „Caltech Celebrates 30 Years of its Computation and Neural Systems Option | Caltech Alumni“ (en-US). 2024-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr.
  15. ↑ Hopfield, J. J. (December 1, 1958). "Theory of the Contribution of Excitons to the Complex Dielectric Constant of Crystals" (en). Physical Review 112 (5): 1555–1567. doi:10.1103/PhysRev.112.1555. ISSN 0031-899X. https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRev.112.1555. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Agranovich, Vladimir M.. Excitations in Organic Solids (en). OUP Oxford, February 12, 2009. ISBN 978-0-19-155291-5. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr. 
  17. ↑ Huttner, B.; Barnett, S. M. (1992). "Dispersion and Loss in a Hopfield Dielectric" (en). Europhysics Letters 18 (6): 487. doi:10.1209/0295-5075/18/6/003. ISSN 0295-5075. https://iopscience.iop.org/article/10.1209/0295-5075/18/6/003. Qaraldi: October 8, 2024. John Hopfield]]
  18. ↑ Zangwill, Andrew. A Mind Over Matter: Philip Anderson and the Physics of the Very Many (en). Oxford University Press, January 8, 2021. ISBN 978-0-19-264055-0. 
  19. ↑ Hopfield, J. J. (1974). "Kinetic Proofreading: A New Mechanism for Reducing Errors in Biosynthetic Processes Requiring High Specificity" (en). Proceedings of the National Academy of Sciences 71 (10): 4135–4139. doi:10.1073/pnas.71.10.4135. ISSN 0027-8424. PMID 4530290. PMC 434344. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=434344. 
  20. ↑ Flyvbjerg, Henrik; Jülicher, Frank; Ormos, Pal; David, Francois. Physics of Bio-Molecules and Cells: Les Houches Session LXXV, 2–27 July 2001 (en). Springer Science & Business Media, July 1, 2003. ISBN 978-3-540-45701-5. Qaraldi: 2024-yil 8-oktyabr. 
  21. ↑ Hopfield, J. J.; Tank, D. W. (July 1, 1985). ""Neural" computation of decisions in optimization problems" (en). Biological Cybernetics 52 (3): 141–152. doi:10.1007/BF00339943. ISSN 1432-0770. PMID 4027280. https://link.springer.com/article/10.1007/BF00339943. Qaraldi: October 8, 2024. John Hopfield]]
  22. ↑ Hopfield, John J.; Tank, David W. (August 8, 1986). "Computing with Neural Circuits: A Model" (en). Science 233 (4764): 625–633. doi:10.1126/science.3755256. ISSN 0036-8075. PMID 3755256. https://www.science.org/doi/10.1126/science.3755256. Qaraldi: October 8, 2024. John Hopfield]]
  23. ↑ 23,0 23,1 The Nobel Committee for Physics (October 8, 2024). "Scientifc Background to the Nobel Prize in Physics 2024". The Royal Swedish Academy of Sciences. https://www.nobelprize.org/uploads/2024/09/advanced-physicsprize2024.pdf. Qaraldi: October 8, 2024. John Hopfield]]
  24. ↑ Krotov, Dmitry; Hopfield, John J. (2016). "Dense Associative Memory for Pattern Recognition". Advances in Neural Information Processing Systems (Curran Associates, Inc.) 29. https://papers.nips.cc/paper_files/paper/2016/hash/eaae339c4d89fc102edd9dbdb6a28915-Abstract.html. Qaraldi: October 8, 2024. John Hopfield]]
  25. ↑ Kahana, Michael J.; Wagner, Anthony D.. The Oxford Handbook of Human Memory, Two Volume Pack: Foundations and Applications (en). Oxford University Press, 2024. ISBN 978-0-19-774614-1. 
  26. ↑ Feathers, Todd „Nobel Prize Goes to 'Godfathers of AI' Who Now Fear Their Work Is Growing Too Powerful“ (en-US). Gizmodo (2024-yil 8-oktyabr). Qaraldi: 2024-yil 9-oktyabr.
  27. ↑ „Pause Giant AI Experiments: An Open Letter“ (en-US). Future of Life Institute. Qaraldi: 2024-yil 9-oktyabr.
  28. ↑ „Nobel winner John Hopfield warns of 'catastrophe' if AI advances are not 'controlled'“. Hindustan Times (2024-yil 9-oktyabr).
  29. ↑ Andoza:MathGenealogy

⅔ 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Hopfield&oldid=5303891" dan olindi