Juris Hartmanis
Juris Varlejs Hartmanis yoki Juris Hartmanis (1928-yil 5-iyulda tugʻilgan, Riga, Latviya), asli latviyalik amerikalik matematik va kompyuter olimi va amerikalik kompyuter olimi Richard E. Stearns bilan 1993-yilda A. M. Turing mukofoti, informatika sohasidagi eng yuqori mukofot bilan taqdirlangan. Hartmanis va Stearns mukofotda „hisoblash murakkabligi nazariyasi sohasiga asos solgan muhim maqolasi“ uchun keltirildi.[1]
| Juris Hartmanis | |
|---|---|
_(cropped).jpg) 2012-06-15 Juris Hartmanis | |
| Tavalludi |
Juris Varlejs Hartmanis 5-iyul 1928-yil |
| Vafoti |
29-iyul 2022-yil (94 yoshda) Riga |
| Fuqaroligi |
Latviya  AQSh |
| Taʼlimi | Kaliforniya texnologiya instituti (falsafa, matematika fanlari doktori, −1955), Marburg universiteti (falsafa, fizika fanlari nomzodi, –1949), Missuri universiteti – Kanzas-Siti (sanʼat magistri, matematika, −1951) |
| Kasbi | Amerikalik matematik va kompyuter olimi |
| Otasi | Mārtiņš Hartmanis |
| Mukofotlari | Turing mukofoti (1993), Latviya Fanlar akademiyasining katta medali (2001), ACM xodimi (1994), ACM yuqori xizmat mukofoti (2013), Amerika fanni rivojlantirish assotsiatsiyasi aʼzosi (1981), Amerika matematika jamiyati aʼzosi (2013), Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining aʼzosi (1992), Dortmund TU faxriy doktori (1995), faxriy doktor (1999) |
Hayoti va ish faoliyati
tahrirJuris Hartmanis Latviya armiyasi generali Martins Xartmanis oilasida tugʻilgan . 1940-yilda otasi hibsga olinib, qamoqda vafot etdi. Ikkinchi jahon urushi oxirida Martinsh Xartmanisning bevasi Sovet hukumati taʼqibidan qoʻrqib, bolalari bilan chet elga qochib ketdi. Oila Germaniyaga joylashdi va u yerdan AQShga koʻchib oʻtishdan oldin Marburgdagi Filipps universitetida fizika boʻyicha tahsil oldi. Hartmanis, Kanzas-Siti universitetida (hozirgi Kanzas-Sitidagi Missuri universiteti) matematika boʻyicha magistr (1951) va Kaliforniya texnologiya institutida matematika boʻyicha doktorlik (1955) darajasini oldi. 1958-yilda General Electric tadqiqot laboratoriyasiga kirishdan oldin u Kornel universiteti va Ogayo shtati universitetida dars bergan. Hartmanis, 1965-yilda Kornelga qaytib, maktabning yangi informatika kafedrasini boshqargan va 1982-yilda Uolter R. Read muhandislik professori sifatida nafaqaga chiqqan. Nafaqaga chiqqandan soʻng Hartmanis 1984-yilda tashkil etilgan Santa Fe institutining ilmiy kengashiga, murakkablik tamoyillarini oʻrganishda koʻp tarmoqli hamkorlikni qoʻllab-quvvatlash uchun tashkil etilgan mustaqil tadqiqot guruhiga qoʻshildi.[2] Hartmanis Amerika fan taraqqiyoti assotsiatsiyasiga (1981), AQSH Milliy muhandislik akademiyasiga (1989), Latviya Fanlar akademiyasiga (1990) va Amerika sanʼat va fanlar akademiyasiga (1992) saylangan. Turing mukofotidan tashqari Hartmanis Chexiya Fanlar akademiyasining Bolzano oltin medali (1995) va Latviya Fanlar akademiyasining Katta medali (2001) bilan taqdirlangan.
Mukofotlari
tahrir- 1995-yilda – Chexiya Fanlar akademiyasining Bolzano oltin medali.[3]
- 2001-yilda – Latviya Fanlar akademiyasining Katta medali bilan taqdirlangan.
- 1993 yil – Richard Stearns bilan " hisoblash murakkabligi nazariyasiga asos boʻlgan muhim ishlari uchun " Tyuring mukofoti.
- 1999 yil – Kanzas universitetining insonparvarlik maktublari boʻyicha faxriy doktori.