Vikipediya

Katalin Novák

Katalin Éva Veresné Novák (1977-yil 6-sentyabrda tugʻilgan) – vengriyalik siyosatchi, 2022—2024 yillarda Vengriya prezidenti boʻlgan[1]. Novak prezidentlik lavozimini egallaganda 44 yoshda boʻlgan va Vengriyaning birinchi ayol va eng yosh prezidenti boʻlgan. Prezidentlikdan oldin u 2018-yildan 2022-yilgacha Fidesz partiyasining Fidesz partiyasining Vengriya Milliy Assambleyasidagi (Vengriya parlamenti) aʼzosi boʻlgan va shu vaqt ichida u 2020-yildan 2021-yilgacha Oila ishlari boʻyicha vazir boʻlib ishlagan.

Katalin Novák

Novák 2023-yilda
Vengriya Prezidenti
Mansab davri
10-may 2022-yil – 26-fevral 2024-yil
Bosh vazir Viktor Orbán
Avvalgisi János Áder
Keyingisi Tamás Sulyok
Oila masalalari vaziri
Mansab davri
1-oktabr 2020-yil – 31-dekabr 2021-yil
Bosh vazir Viktor Orbán
Oʻtmishdoshi Lavozim ta'sis etilgan
Vorisi Lavozim tugatilgan
Vengriya milliy assambleyasi a'zosi
Mansab davri
8-may 2018-yil – 1-may 2020-yil
Bosh vazir Viktor Orbán
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Katalin Éva Novák

6-sentyabr 1977-yil (1977-09-06) (47 yosh)
Szeged, Vengriya
Siyosiy partiyasi Fidesz
Turmush oʻrtogʻi István Veres
Bolalari 3
Taʼlim Korvinus universiteti (Budapesht) (magistratura)
Szeged universiteti (doktorantura)

2024-yil boshida Novák 2023-yil aprel oyida pedofiliya bilan bogʻliq ishda ishtirok etgani uchun qamoqqa olingan Bicske shahridagi mehribonlik uyi direktorining sobiq oʻrinbosari Endre Konyani afv etish bilan bogʻliq janjalga aralashib qoldi va oxir-oqibat isteʼfoga chiqdi[2].

Taʼlimi

tahrir

Oʻrta taʼlimni 1996-yilda Segeddagi Ságvári Endre yuqori maktabida tamomlagandan soʻng , Novák Budapeshtdagi Korvinus universitetida iqtisod va Szeged universitetida huquq yoʻnalishlarida tahsil olgan. Talabalik davrida u chet elda Parij Nanter universitetida tahsil olgan. Novák ona venger tilidan tashqari fransuz, ingliz, nemis va ispan tillarini biladi[3][4].

Siyosiy faoliyati

tahrir
 
Novák Braziliya prezidenti Jair Bolsonaro bilan Braziliyada, 2022-yil 20-iyun

Novák 2001-yilda Vengriya Tashqi ishlar vazirligida Yevropa Ittifoqi va Yevropa masalalari boʻyicha ish faoliyatini boshlagan. 2010-yilda u vazir maslahatchisi boʻldi. 2012-yilda esa Inson resurslari vazirligi departamenti rahbari etib tayinlangan[3].

2014-yilda Katalin Novák Oila va yoshlar masalalari boʻyicha Davlat kotibi, 2020-yil oktabr oyida esa Oila ishlari vaziri boʻldi. U bu lavozimda 2021-yilning dekabrigacha faoliyat yuritgan.

U 2017—2021 yillarda Fidesz partiyasi vitse-prezidenti lavozimida ishlagan[5].

2021-yil 21-dekabrda Bosh vazir Viktor Orbán Novák 2022-yilgi prezidentlik saylovlarida Fidesz partiyasining nomzodi boʻlishini eʼlon qildi[6]. 2022-yil 10-martda u Milliy assambleyada 188 ovozdan 137 tasini olib, gʻalaba qozondi[7]. Novák oʻz tarixida Vengriya prezidenti lavozimini egallagan birinchi ayoldir.

Prezidentlik faoliyati

tahrir
 
Novák Italiya prezidenti Serjio Mattarella bilan Rimda, 2023-yil 31-yanvar
 
Novák Makedoniya Bosh vaziri Dimitar Kovachevski bilan Skopyeda, 2023-yil 6-fevral
 
Novák Isroil prezidenti Isaak Gertsog bilan Quddusda, 2023-yil 5-noyabr

2023-yil aprel oyida Milliy Assambleya fuqarolarga bolalarni tarbiyalayotgan bir jinsli juftliklar haqida politsiya va bolalarni himoya qilish kabi davlat organlariga xabar berishiga imkon beruvchi va buni ragʻbatlantiruvchi qonun loyihasini qabul qildi[8]. Novák qonun loyihasiga veto qoʻydi va uning kuchga kirishiga rasman toʻsqinlik qildi[9]. 2022-yil may oyida u Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishini qoraladi[10].

2023-yilgi Isroil-Gʻazo urushi kontekstida u XAMASning Isroilga hujumini qoraladi va Isroilning oʻzini himoya qilish huquqini qoʻllab-quvvatlashini bildirdi. 2023-yil 5-noyabrda Novák Isroil bilan birdamligini bildirish uchun Isroilga tashrif buyurdi[11].

Afv ishi va isteʼfoga chiqishi

tahrir

2023-yil aprel oyida, Francisning Vengriyaga tashrifi oldidan Novák bir qator prezidentlik afvlarini amalga oshirdi, jumladan, mahalliy terrorchi Dyordji Budaxazi[12] va Endre Konyani afv etdi. Konya Bicske shahridagi mehribonlik uyi direktorining oʻrinbosari boʻlib ishlagan, u direktorning muassasadagi bolalarga nisbatan jismoniy zoʻravonlikni yashirganlikda ayblangan. 2024-yil 2-fevralda Novakning sobiq ustozi va islohotchi Vengriya cherkovining sinodal prezidenti Zoltan Balogning bosimi ostida Konyaning afv etilishi haqidagi qaror ommaga eʼlon qilingan. Bu ish „afv etish ishi“ nomi bilan mashhur boʻldi (veng.: kegyelmi ügy)[13][14]. Ushbu qarordan keyin Budapeshtda Novakning isteʼfosini talab qilgan norozilik namoyishlari boʻlib oʻtdi[15], sharhlovchilar bu janjalni Fideszning anʼanaviy oilaviy qadriyatlar himoyachisi sifatidagi ishonchiga ayniqsa putur yetkazadi deb hisoblashdi.

9-fevral kuni Novák Qatarda boʻlib oʻtgan suv polosi boʻyicha jahon chempionatiga tashrifini qisqartirdi va uyiga Budapeshtga uchib ketdi. 10-fevral kuni isteʼfoga chiqishini eʼlon qildi[16]. Isteʼfoga chiqish arizasida u Konyanig jabrlanuvchilaridan uzr soʻradi[17]. 2023-yilda Adliya vaziri boʻlib ishlagan va afvni imzolagan Judit Varga ham parlament aʼzoligidan isteʼfoga chiqdi va 2024-yilgi saylovlarda Yevropa parlamenti aʼzoligiga nomzodini qaytarib oldi[18][19][17][20][21]. Bunga javoban Orban, konstitutsiyaga bolalarga nisbatan zoʻravonlik qilgan mahkumlarni afv etishni taqiqlovchi oʻzgartirish kiritishini aytdi[22]. Janjalning davom etishi natijasida Balog 2024-yil 16-fevralda Vengriya islohotchilar cherkovining sinodal raisligidan isteʼfoga chiqdi[23].

Milliy Assambleya 2024-yil 26-fevralda Novakning isteʼfosini rasman qabul qildi va shu bilan isteʼfo kuchga kirdi[24][25]. Uning vazifasini bajarish Milliy Assambleya spikeri Laslo Koverga topshirildi[26]. Novák Vengriyaning postkommunistik tarixida 2012-yilda plagiat mojarosidan keyin isteʼfoga chiqqan Pal Shmittdan keyin isteʼfoga chiqqan ikkinchi davlat rahbari boʻldi[27].

Shaxsiy hayoti

tahrir

Novák turmush qurgan va uch farzandi bor. Uning eri iqtisodchi Istvan Veres, Vengriya Milliy bankining (MNB) Moliya bozori va valyuta bozori direksiyasi direktori[28].

U 2020-yilda „ona – ayol, ota – erkak“ deya taʼkidlab, bir jinsli juftliklar tomonidan farzandlikka olishni taqiqlashni kuchaytirish uchun konstitutsiyaviy islohotni qoʻllab-quvvatlagan. Tuzatishlarda yolgʻiz odamlarni faqat vazirning aniq ruxsati bilan farzandlikka olishlari, gomoseksuallarning taqiqni chetlab oʻtishiga yoʻl qoʻymasliklari shart qilib qoʻyilgan. 2020-yilda chop etilgan videoda u „ayollar har doim erkaklar bilan raqobatlashmasligi kerakligi“ yoki „bir xil lavozim va maoshga ega boʻlgan holda oʻzlarini erkaklar bilan doimo solishtirishlari“ haqida bahs yuritadi[29].

Unvon va mukofotlar

tahrir

Mahalliy

tahrir
  •   Vengriyaning Avliyo Stefan ordeni (2022)
    Vengriya Konstitutsiyasining CCII/2011 qonuniga koʻra, Vengriya prezidenti Vengriyaning Avliyo Stefan ordeni bilan taqdirlanadi[30]
  •   Vengriyaning Buyuk Xizmatlari uchun ordeni zanjiri bilan Buyuk Xoch (2022)
    Vengriya Konstitutsiyasining CCII/2011 qonuniga koʻra, Vengriya prezidenti Vengriyaning „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni zanjiri va „Buyuk Xoch“ ordeni bilan taqdirlanadi[30].

Xorijiy

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „EMMI vezetők elérhetősége“ (hu). Magyarország Kormánya. 2021-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 20-mart.
  2. ↑ Mizsur, András; Pál, Tamás. „Lemondott Novák Katalin“ (hu). Telex (2024-yil 10-fevral). 2024-yil 10-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-fevral.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Biography“. Parliament. 2021-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-iyul.
  4. ↑ Horowitz, Jason; Povoledo, Elisabetta. „Pope Returns to Hungary, to Delight of Viktor Orban“ (en-US). The New York Times (2023-yil 28-aprel). 2023-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 3-may.
  5. ↑ Csuhaj. „Novák Katalin bejelentette: Nem indul a Fidesz alelnöki posztjáért“ (hu). ATV (2021-yil 5-oktyabr). 2022-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-mart.
  6. ↑ Tóth-Szenesi. „Novák Katalin lesz a Fidesz államfőjelöltje“ (hu). Telex (2021-yil 21-dekabr). 2021-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-dekabr.
  7. ↑ „'Nejdůležitější jsou pro mě rodiny a děti.' Maďarsko má novou prezidentku Katalin Novákovou“ (cs). iROZHLAS (2022-yil 10-mart). 2022-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-mart.
  8. ↑ Gulyas, Veronika; Kasnyik, Marton. „Hungary's New Law Lets Locals Report on Same-Sex Families“. Bloomberg News (2023-yil 13-aprel).
  9. ↑ Kijewski. „Hungarian president vetoes anti-LGBTQ law“ (en). Politico Europe (2023-yil 22-aprel). 2023-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ „Hungary's new president condemns Putin's 'aggression', plans trip to Warsaw“. Reuters (2022-yil 14-may). 2023-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-noyabr.
  11. ↑ „President Novák Meets Israeli Counterpart in Tel-Aviv on a Solidarity Visit“. Hungary Today (2023-yil 6-noyabr). 2023-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-noyabr.
  12. ↑ „Kegyelmet adott Budaházy Györgynek Novák Katalin a pápára hivatkozva“ (hu). hvg.hu (2023-yil 27-aprel). 2024-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-fevral.
  13. ↑ Panyi, Szabolcs; Sarkadi, Zsolt. „Fideszes körökben Balog Zoltán püspököt, korábbi minisztert sejtik a Novák bukását hozó kegyelmi döntés mögött“. Telex (2024-yil 11-fevral). Qaraldi: 2024-yil 12-fevral.
  14. ↑ Előd, Fruzsina. „Novák Katalin kegyelmi botránya mutatja igazán, mekkora tétje van a fél sajtó propagandává silányításának“. Telex (2024-yil 7-fevral). Qaraldi: 2024-yil 12-fevral.
  15. ↑ „Több ezres tömeg követeli Novák Katalin köztársasági elnök lemondását a fővárosban“, YouTube (venger), Euronews, qaraldi: 2024-02-10
  16. ↑ „Hungarian President Novak resigns over child sexual abuse pardon“. France 24 (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
  17. ↑ 17,0 17,1 Thorpe, Nick. „Hungarian President Katalin Novak resigns over child abuse pardon scandal“. BBC (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
  18. ↑ „Novák Katalin kegyelmet adott a bicskei gyerekotthon egykori igazgatóhelyettesének, aki fedezte a pedofil exigazgatót“ (hu). Telex (2024-yil 2-fevral). 2024-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-fevral.
  19. ↑ Than, Krisztina; Gyori, Boldizsar. „Hungarian president resigns over sex abuse case pardon“. Reuters (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 10-fevral.
  20. ↑ Mizsur, András; Pál, Tamás. „Lemondott Novák Katalin“. Telex (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
  21. ↑ Hernandez-Morales, Aitor; Lau, Stuart. „Hungary President Novak quits under pressure over sex-abuse pardon case“. Politico (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
  22. ↑ „Hungary's President Katalin Novak resigns“. Al Jazeera (2024-yil 10-fevral). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
  23. ↑ Molnár, Réka. „Balog Zoltán lemondott a zsinati elnöki posztról“. Telex (2024-yil 16-fevral). Qaraldi: 2024-yil 16-fevral.
  24. ↑ „Hungary’s President Katalin Novak resigns“ (en). Al Jazeera (2024-yil 10-fevral). 2024-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 21-fevral.
  25. ↑ „Elfogadta a parlament Novák Katalin köztársasági elnök lemondását“ (hu). Infostart (2024-yil 26-fevral). Qaraldi: 2024-yil 26-fevral.
  26. ↑ „2011. évi CX. törvény a köztársasági elnök jogállásáról és javadalmazásáról“ (hu). njt.hu. 2023-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-fevral.
  27. ↑ „Mi jön Novák lemondása után?“. HVG (2024-yil 10-fevral).
  28. ↑ „The President's husband – Hungary gets its first ever first gentleman“. Telex (2022-yil 12-may). 2022-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  29. ↑ Gall. „Hungary's Family Minister Undermines Equality for Women“ (en). hrw.org. Human Rights Watch (2020-yil 17-dekabr). Qaraldi: 2024-yil 15-fevral.
  30. ↑ 30,0 30,1 Lajos. „A zöld szárú kereszt lovagjai“ (hu) (2014-yil 8-may). 2014-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-avgust.
  31. ↑ Gauquelin, Blaise. „Une proche d'Orban reçoit la Légion d'honneur“ (fr). Le Monde (2019-yil 31-yanvar). 2019-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-mart.
  32. ↑ „Nadanie orderów“ (pl). Prawo.pl (2020-yil 14-yanvar). 2020-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-mart.
  33. ↑ „President Novák meets Portuguese counterpart in Lisbon“. About Hungary (2023-yil 24-fevral). 2023-yil 20-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-mart.

Havolalar

tahrir
Siyosiy idoralar
Yangi daraja Oila masalalari vaziri
2020–2021 		Lavozim bekor qilingan
Oldingisi Vengriya Prezidenti
2022–2024 		Keyingisi 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Katalin_Novák&oldid=5304710" dan olindi