Katarakta

Katarakta (yun. katarrhaktes — sharshara) — koʻz gavharining xiralanishi. Bunda koʻzga tushayotgan yorugʻlik nurlarining yoʻli qisman toʻsilib qolib, koʻz baʼzan koʻrmay qoladi. Koʻz gavharining qaysi qismi xiralashganiga qarab, Koʻzning quyidagi turlari farq qilinadi: old va orqa polyar K., xaltali K. (gavharni oʻrab turgan kapsulada boʻladi), ya d rol i (gavharning markazida boʻladi), urchuqsimon, qavatli yoki zonulyar, toʻliq plyonkasimon, koʻp shaklli, poʻstloq K.si (gavharning periferik qavatiga tushadi). Koʻz gavharida xiralanishning boshlanishi birlamchi K. deyilsa, gavharning yadrosi yoki K. massalari olingandan soʻng paydo boʻlgan xiralanish ikkilamchi K. deyiladi.

Katarakta
Sinonimlari	Ranglar xiralashishi, xira koʻrish, yorugʻlik atrofida yogʻdu koʻrish, yorqin nurlardan bezovtalanish, tunda koʻrish qiyinlashishi
Mutaxassislik	Oftalmologiya
Murakkablik	Falling, depression, blindness
Sabablari	Qarish, travma, radiatsiya taʻsir qilish, koʻz jarrohligi
Tashxis usullari	Koʻz imtihoni
Oldini olish	Quyosh koʻzoynaklari, chekmaslik
Davolash	Koʻzoynaklar, jarrohlik
Takrorlanishi	60 million (2015)

Turlari

Katarakta tugʻma va hayotda orttirilgan boʻladi. Ona qornida rivojlanayotgan homilaga turli tashqi (zaharlanish, gipova avitaminoz, nurlanish) va ichki (ona va bolaning rezus kelishmovchiligi) muhitlarning salbiy taʼsiri, homiladorlik vaqtida onaning turli kasalliklar, ayniqsa, yuqumli kasalliklar bilan ogʻrishi, shuningdek, nasldannaslga oʻtuvchi irsiy kasalliklar tugʻma kataraktaga sabab boʻladi. Bunda gavharning xiralashishi juda sekin rivojlanishi mumkin, ayrim bemorlarda umr boʻyi oʻzgarmaydi. Organizmda moddalar almashinuvining buzilishi, qand kasalligi, shuningdek, umumiy kasalliklar, koʻz shikastlanishlari va kasalliklari, yaqindan koʻrishning ogʻir shakli, yuqori temperaturada uzoq ishlash, turli zaharli moddalar va ionlashtiruvchi nurlar taʼsirida orttirilgan K. yuzaga keladi. Orttirilgan K.ning qarilik, travmatik va asoratli (glaukoma, iridotsiklit, qand kasalligi va b.ning asorati sifatida) turlari bor. Orttirilgan K.da vaqt oʻtishi bilan koʻz gavhari butunlay xiralashib qoladi. Qarilikdagi K. asta-sekin rivojlanadi, u koʻproq 55—60 yoshdan oshganlarda uchraydi. Qarilikdagi K. ning boshlanish, yetilmagan, yetilgan va yetilib oʻtib ketgan bosqichlari farq qilinadi, uning yetilgan davri hammada har xil, bu odatda, bemorning umumiy ahvoli va yoshiga bogʻliq. Operatsiya muddatini belgilashda kasallikning yetilgan bosqichi muhim. K.da dastlab bemorning kasal koʻzi oldi jimirlab, nuqta, chiziq va dogʻlar paydo boʻladi; yonib turgan lampa, shar yoki fonarga shu koʻz bilan Karaganda, u bir nechta boʻlib koʻrinadi. Bu — notekis xiralashgan koʻz gavharining nur sindirish xususiyati buzilishi oqibatida roʻy beradi. Koʻzning xira tortishi uning boshqa kasalliklarida ham kuzatiladi, shuning uchun, albatta, vrachga murojaat etish va kasallikni oʻz vaqtida aniqlash lozim. Dorilar bilan davolanadi yoki mikroxirurgiya, ultratovush yoki lazer nurlari yordamida operatsiya qilib xiralashgan koʻz gavhari olib tashlanadi.

Havolalar

Katarakta
KXK-10	H25-H26, H28, Q12.0
KXK-9	366
MedlinePlus	001001
eMedicine	article/1210914

• Katarakta DMOZ katologida
• Pictures of different types of cataracts (Wayback Machine saytida 2013-03-27 sanasida arxivlangan)
• Video describing history and science of seeing cataracts in your own eye YouTubeda