Kitob oʻgʻrisi
Kitob oʻgʻrisi (inglizcha: The Book Thief) — avstraliyalik yozuvchi Markus Zusakning 2005-yilda yozilgan romani. „The New York Times Best Seller list“ roʻyxatida 230 haftadan ortiq turgan [1]. 2013-yilda rejissor Brayan Persival tomonidan ekranlashtirgan.
 | |
| Asl nomi | The Book Thief |
|---|---|
| Muallif(lar) | Markus Zusak |
| Mamlakat | Germaniya |
| Til |
inglizcha nemischa |
| Qismlar | Intellektual bestseller |
| Janr(lar)i | Tarixiy-fantastik roman |
| Nashr etilgan sanasi | 2005-yil |
| Nashriyot | Picador |
| Sahifalar soni | 584 |
| ISBN | ISBN 033036426X |
Sujet tahrir
Voqealar 1939-yil yanvaridan boshlab, fashistlar Germaniyasida boʻlib oʻtadi. Voqealar Oʻlim tilidan hikoya qilinadi. Romanning bosh qahramoni 9 yoshli Lizel Meminger sujet rivoji bilan ulgʻayib boradi. Lizelning taqdiri murakkab edi, otasi qandaydir yoʻl bilan kommunistlarga aloqador boʻlib, bedarak yoʻqoladi, qizcha va ukasiga qaray olmagan onasi ularni boshqa ota-onaga asrashga berib, fashistlar taʼqibidan qutqaradi. Yangi uyga yoʻl olishganida Lizelning ukasi koʻz oʻngida pnevmoniyadan vafot etadi, bu qizchada ogʻir taassurot qoldiradi. Lizel ukasini dafn qiladi va umridagi ilk kitobni „Goʻrkovlar qoʻllanmasi“ni oʻgʻirlaydi.
Tez orada Lizel Myunxenga, yangi ota-onasi boʻyoqchi Gans va kirchi Roza Xubermanlar yoniga, Ximmel-Shtrassga keladi (tarjima qilinsa samoviy koʻcha maʼnosini beradi). Roza qizchani xushlamay kutib olsada, Lizel bu yerning madaniyatiga koʻnikib, oʻgay onasining qoʻrsligi ortida yashiringan ichki mehrini tushunadi va u bilan kelishib ketadi. Gans bilan esa hammasi yaxshi boʻladi. Xuberman antifashist boʻlgani uchun ham voqealar rivojida yaxshi oʻrin tutadi. Ximmel-Shtrassda yashash jarayonida Lizel yangi doʻstlar ottiradi. Ular orasidagi Rudi Shtayner uning eng yaxshi doʻsti va birinchi muhabbati boʻladi. Rudi oq tanli irq ustunligi haqida fashistlar nazariyasini yengib, Berlin olimpiadasida toʻrtta oltin medal olgan qora tanli atlet Jessi Ouens bilan gʻururlanardi. Unga taqlid qilib, koʻmir bilan oʻzini qoraga boʻyab, otasi uni uyga olib ketmaguncha stadionda yugurardi. Doʻstlar birga maktabga borishar, futbol oʻynashar, qiz uchun kitoblar oʻgʻirlashar, asir yahudiylarga non ulashishar, hayotlarini birga yashashardi.
Voqealar rivojida Gans Lizelni oʻqishga oʻrgatadi. Oʻqish uni shunchalik qiziqtirib qoʻyganidan qiz kitoblarni oʻmara boshlaydi va haqiqiy kitob oʻgʻrisiga aylanadi. Birinchi oʻgʻirlangan kitob fashistlar irqiy nuqsonli deb hisoblagan mualliflarning kitoblari yoqilgan maydonchadan olinadi. Keyin burgomistrning xotini ham unga bir kitob beradi. Sujet davomida muallif kitoblar Lizel uchun koʻringanidan ham koʻproq ahamiyatga ega ekanligi fikrini rivojlantirib boradi. Kitoblar uning qalbini boyitar, miyasiga ozuqa va rivojlanishiga unum boʻlardi. Kitoblar qizning qiyin hayotidagi yagona nur edi. Romanning kulminatsion qismida Lizel yana bir doʻst orttiradi. Maks Vanderburg qochoq yahudiy boʻlib vaqtincha Xubermanlar uyida yashirinardi. Maksning otasi birinchi jahon urushida Gansning hayotini qutqarib qolgani uchun, u doʻstining oʻgʻlini saqlashni burch deb biladi. Maks va Lizel yaxshi doʻst boʻlishadi. Maks qizga rasmli kitob sovgʻa qilib, u orqali oʻz fikrlarini boʻlishadi. Taqdir hazili bilan, Maks bu rasmli kitobini Gitlerning „Mayn Kampf“-"Mening hayotim" kitobi ustidan boʻyab yaratardi. Ular oʻrtasida ruhiy aloqa paydo boʻladi va umrlarining oxirigacha bir-birlariga bogʻlanib qolishadi. 1942-yilda Maks baribir Ximmel-Shtrassni tark etadi. Birozdan soʻng uni tutib Myunxen yaqinidagi konslagerga joʻnatishadi.
Lizelning bolaligi 2-jahon urushi voqealari bilan oʻtadi. Roman sujetida irqchilik, fashistlik, yahudiylar qirgʻini, nemis xalqining Gitler tomondagi va unga qarshi ikki qismga boʻlinishi — barchasi aks etadi. Xubermanlar fashistlar gʻoyasini yoqlamaydigan oddiy oila sifatida tasvirlangan.
Lizel —oʻz davrining qurboni. Avval oʻz oilasini, keyin asrab olishgan oilasini barbod qilgan Gitlerdan nafratlanadigan qizchaning qoʻlidan hech narsa kelmasdi. U oliy irqqa mansub boʻlmagan insonlar chidayotgan azoblarning hammasini oʻz koʻzi bilan koʻradi va bular qalbida oʻchmas iz qoldiradi. Kitob tragedik ravishda tugaydi, tunda Ximmel-Shtrassga bombalar tushadi va faqat oʻsha tuni yertoʻlada oʻz hikoyasini yozayotganda uxlab qolgan Lizelgina omon qoladi. Oʻsha paytlarda 14 yosh boʻlgan Lizelni burgomistr va xotini olib ketadi. Keyin Rudi Shtaynerning otasi Aleks urushdan qaytadi va uning atelyesida Lizel ularga yordamlashadi. Konslagerdan qaytgan Maks uni shu yerda topadi. Keyin Lizel oʻz taqdirini „Kitob oʻgʻrisi“ nomi bilan chop ettiradi.
Epilogda, ulgʻaygan va turmush qurgan Lizel Avstraliyada, Sidneyda yashardi. Uning yoniga Ajal keladi va uning kitobini topib oʻqiganini koʻrsatadi. Kitobxon va Lizel uchun eng oxirgi soʻzni Ajal aytadi: „Odamlar meni taʼqib qilishadi“
Roman kompozitsiyasi tahrir
Romanda bayon Ajal tilidan olib boriladi. Ajal obrazi romanda muhim rol oʻynaydi. U oʻzining qiyin ishi haqida soʻzlaydi, roman voqealariga fikr bildiradi, kitobxonga yuzlanadi. Hatto Ajalning ham yuragi bor deb aytadi.
Roman oʻn qismga boʻlingan va har bir qism oʻz nomiga ega. Oxirgi, 10-qism kitob bilan bir xil „Kitob oʻgʻrisi“ deb nomlanadi.
Adabiyotlar tahrir
Havolalar tahrir
- http://novelinks.org/uploads/Novels/TheBookThief/Concept%20Analysis%20Strategy.pdf (Wayback Machine saytida 2019-07-12 sanasida arxivlangan)