Konstantinopol tarixi

Konstantinopol tarixi 330-yilda Rim imperiyasining yangi poytaxti hisoblangan shaharning muqaddas qilinganidan to 1453-yilda Usmonlilar tomonidan bosib olinguniga qadar boʻlgan davrni oʻz ichiga oladi.

Ayasofya - Vizantiya Konstantinopolning ramzi

Qadimgi Vizantiya oʻrnida deyarli yangidan barpo etilgan, oʻsha davrlarda amalga oshirilgan ulkan qurilish ishlari, aholining tez sur'atda oʻsishi, savdo va hunarmandchilikning rivojlanishi, poytaxt maqomining berilishi va birinchi Rim imperatorlarining koʻpgina sa'y-harakatlari tufayli Konstantinopol bir davlatga aylangan edi.Yarim asrda Yevropa va Yaqin Sharqdagi eng yirik shaharlari boy va gullab-yashnagan." oʻrta asrlar metropoliyasi " tanazzulga yoʻl tutayotgan ulkan imperiyaning eng yirik siyosiy, madaniy va iqtisodiy markazi roʻlini bajarish uchun moʻljallangan edi. 5-asrda Rim qulaganidan keyin Konstantinopol Sharqiy Rim imperiyasining poytaxti boʻlib, taxminan oʻn asr davom etgan .Bu Rim va ellinistik an'analarga sodiqlikni saqlashga harakat qildi. Vizantiya davridagi Konstantinopol tarixi notinch siyosiy voqealar, xalq qoʻzg'olonlari va saroy fitnalari, imperatorlarning oʻldirilishi va hukmron sulolalarning oʻzgarishi, koʻp oylik qamallar va kuchli g'arbiy va sharqiy qoʻshnilarga qarshi yurishlar bilan izohlangan.Uzoq asrlar davomida ( XIII asrgacha ) Konstantinopol oʻrta asrlarda Yevropaning eng yirik yorqin madaniyati va ta'lim markazi hisoblanib, ma'naviy hayot faolligi hamda moddiy madaniyatning rivojlanishi boʻyicha boshqa dunyo poytaxtlaridan sezilarli darajada oldinda edi.

Konstantinopolda siyosiy hayotining eng ajralib turadigan xususiyatlaridan biri aristokratiyaning turli guruhlari,armiyasi, savdogarlar va ruhoniylar oʻrtasidagi hokimiyat uchun olib boriladigan doimiy kurash edi. Poytaxt elitasi juda beqaror va xilma-xil guruhga boʻlingan edi. Sababi Vizantiyaning hukmronlik elitasiga kirish jamiyatning barcha ijtimoiy qatlamlari uchun ochiq edi. Koʻpgina metropolitan zodagonlari nafaqat oʻzlarining umumiy yoki viloyat kelib chiqishidan uyaldilar, balki jamiyatning eng tubidan hokimiyat choʻqqisiga chiqa olganliklaridan faxrlanishdi. Bundan tashqari, hatto saroy fitnasi, sevgi munosabatlari, muvaffaqiyatli nikoh, armiya yoki shahar aholisining qoʻzg'oloni natijasida imperator taxtini mahalliy aholi egallab olishi mumkin edi. Vizantiya tarixida bunday misollarni koʻp keltira olamiz, hatto o‘rta boshliq lashkarboshi darajasiga ko‘tarilgan oddiy askarlar, qassob yoki dehqonlar, keyinchalik ot minish va mushtlash bilan shug‘ullanib, taqdir taqozosi bilan imperatorlik maqomiga ega bo‘lishgan. Konstantinopolda shahar quyi tabaqalarining qashshoqligi bilan zodagonlar, imperator saroyi va ruhoniylarning boyligi oʻrtasidagi ziddiyat yaqqol sezilarli darajada edi. Shahar ongli ravishda "Sharq va G'arbdagi hashamat va qashshoqlikning asosiy markazi" deb atala boshladi.

Adabiyot

• Дубнов С. М.. Краткая история евреев. Ростов н/Д: Феникс, 2003. ISBN 5-222-03451-8. 
• Косминский Е. А.. История Средних веков. М.: Политиздат, 1952. 
• Кроули Р.. Константинополь: Последняя осада. 1453. М.: АСТ Москва, 2008. ISBN 978-5-9713-9418-1. 
• Лэнг Д.. Армяне. Народ-созидатель. М.: Центрполиграф, 2004. ISBN 5-9524-0954-7. 
• Мантран Р.. Повседневная жизнь Стамбула в эпоху Сулеймана Великолепного, Живая история. Повседневная жизнь человечества. М.: Молодая гвардия, 2006. ISBN 5-235-02803-1. 
• Машкин Н. А.. История Древнего Рима. М.: Политиздат, 1950. 
• Петросян Ю. А., Юсупов А. Р.. Город на двух континентах. М.: Наука. Гл. ред. вост. лит, 1977. 
• Успенский Ф. И.. История Византийской империи. Становление. М.: Астрель, 2011. ISBN 978-5-17-072052-1. 
• Чекалова А. А.. Константинополь в VI веке. Восстание Ника. М.: Наука, 1986. 
• Эссад Д.. Константинополь от Византии до Стамбула. М.: Изд. М. и С. Сабашниковых, 1919. 
• Большая российская энциклопедия. М.: БРЭ, 2010. ISBN 978-5-85270-346-0. 
• Miller T. S.. The Birth of the Hospital in the Byzantine Empire. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1997. ISBN 0-8018-2676-4. 
• Necipoğlu Nevra. Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life. Leiden: BRILL, 2001. ISBN 978-9-004-11625-2. 
• Zeynep Çelik. The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. Berkley: University of California Press, 1986. ISBN 978-0-520-08239-7.