Konveksiya zonasi

Konveksiya zonasi — bu yulduzning (va ayniqsa Quyoshning) mintaqasi boʻlib, unda energiyaning ichki hududlardan tashqi hududlarga oʻtishi asosan moddalarning faol aralashuvi — konveksiya orqali sodir boʻladi.

Quyoshning tuzilishi

Joylashuvi va tuzilishi

Quyoshda konveksiya zonasining tepasida fotosfera, pastda radiatsiya oʻtkazuvchan zonasi joylashgan. Olov suvning pastki qatlamlarini isitadi va termal kengayish natijasida ular boshqa, sovuqroq va ogʻirroq qatlamlar tomonidan yuqoriga koʻtariladi. Shunga oʻxshash jarayon Quyoshda sodir boʻladi, unda sodir boʻladigan termoyadroviy reaksiyalar bilan quyosh yadrosi energiya manbai boʻlib xizmat qiladi.

Konvektiv zonada moddalarning harakati tasodifiy emas, balki olti burchakli shakldagi barqaror aylanish hujayralari shaklida — materiya hujayra oʻqi boʻylab koʻtariladi va periferiyaga yaqin tushadi. Bundan tashqari, vertikal boʻylab konveksiya qatlamlarga boʻlinadi, ularning qalinligi „bir hil atmosfera“ qalinligiga yaqin, bu yerda zichlik e ≈ 2,7 marta oʻzgaradi. Shuning uchun hujayralarning kattaligi yulduz yuzasiga qarab harakat qilganda oʻzgaradi. Konvektiv zonaning tagida yulduzning yarmiga yaqin yirik hujayralar hosil boʻladi, oraliq qatlamlarda ularning hajmi kamayadi, yuqori qatlamda esa bir necha yuz km. Barcha hujayra qatlamlarining izlari Quyosh yuzasida granulalar va kattaroq tuzilmalar (supergranulyatsiya) shaklida koʻrinadi.

Konveksiya tezligi chuqurlikka bogʻliq. Konvektiv zonaning negizida u kichik (oʻnlab m/s), fotosfera ostida 1-2 km/s ga yetadi.

Konvektiv zonadagi fizik jarayonlar

Daniel Inoue tomonidan dunyodagi katta 4 metrli quyosh teleskopi bilan olingan Quyosh yuzasining yuqori aniqlikdagi tasviri.

Konvektiv zonada moddalarning harakati vodorod va geliy atomlarining ionlashuvi va rekombinatsiyasi jarayonlari bilan chambarchas bogʻliq.

Turli massali yulduzlarda nurlanish zonasi va konveksiya zonasining joylashishi

Nurlanish zonasi boʻlmagan yulduzlar

Kichik massali (0,26 quyosh massasidan kam) asosiy ketma-ketlikdagi yulduzlar uchun — qizil mittilar, konveksiya zonasi yulduzning butun hajmini egallaydi. Nurlanish zonasi, shuningdek, tortishish qisqarish jarayonini tugatmagan va asosiy ketma-ketlik yoʻlida boʻlgan oʻrta massali (uchta quyosh massasi) yosh yulduzlarda ham mavjud emas. Qizil gigantlarda konveksiya zonasi ham toʻgʻridan-toʻgʻri yadroga choʻziladi.