Lori viloyati

Lori viloyati
Լոռու մարզ
; ;	Gerb;
	Gerb;
Mamlakat	Armaniston
Maʼmuriy markazi	Vanadzor
Yirik shaharlari	Stepanavan, Spitak, Tumanyan, Alaverdi, Tashir, Axtala, Shamlug
Gubernator	Andrey Gukasyan
Aholi (2011)	281 000 (6-oʻrin)
Zichligi	62.16 kishi./km²
Maydoni	3 789 km²
Kod ISO 3166-2	AM.LO
Indeks FIPS	AM06
Rasmiy sayti	http://lori.mtad.am/
Xaritada
40°55′0″N 44°30′0″E / 40.91667°N 44.50000°E

Lori viloyati (marz) yoki Lori (armancha: Լոռու մարզ/Լոռի) — Armaniston shimolidagi maʼmuriy-hududiy birlik. Viloyat tarixiy Armanistonning Gugark provinsiyasining sharqiy qismini va Nig va Ayrarat provinsiyalarining shimoliy tizmalarini egallaydi. Hozirgi Lori marzi 1995-yildagi islohotlar natijasida Armaniston SSR tarkibiga kiruvchi Tumanyan, Gugark, Spitak, Stepanavan va Kalinin tumanlarining birlashishi natijasida tashkil topgan.

Mamlakat shimolida Lori viloyati Gruziya, sharqda Tavush viloyati, janubi-sharqda Kotayk viloyati, janubi-gʻarbda Aragatsotn viloyati, gʻarbda Shirak viloyati bilan chegaradosh. Maʼmuriy markazi — Vanadzor, boshqa shaharlari Stepanavan, Spitak, Tumanyan, Alaverdi, Tashir, Axtala, Shamlug. Lori viloyati oʻrmonlarga boy. Viloyatda oʻrmon xoʻjaligi, choʻchqachilik va qoʻychilik rivojlangan.

Etimologiyasi

"Lori" (Լոռի) nomi arman tilidan (arm. „bedana“) birinchi marta XI asrda, podshoh David I 1065-yilda Tashir-Dzoraget qirolligining poytaxti boʻlgan Lori qal’a shahriga asos solganida paydo boʻlgan^[2]. „Lori“ nomi keyinchalik butun viloyatga tarqalib, asl Tashir nomi oʻrnini egalladi.

Tarixi

Tabaqalashgan Kurtan I makoni ilk paleolitga tegishli boʻlib, u yerda Ashel davri ishlab chiqarish xoʻjaliklari topilagan topilgan^[3]^[4]. Umumiy maʼlumotlarga koʻra (asosiy kulning mutlaq yoshi, paleomagnit maʼlumotlari, ilgari topilgan karkidon tishlarining yosh diapazoniga koʻra), Kurtan I madaniy konlarining yoshi taxminan 1 million yoshda^[5].

Miloddan avvalgi II asrdan boshlab eramizning V asrigacha mintaqa hududi Katta Armaniston tarkibiga kirgan. 861-yildan Bagratiylar sulolasi qoshidagi Armaniston qirolligi tarkibiga kirgan. Keyinchalik feodal tarqoqlik bu yerda 978-yilda Tashir-Dzoraget podsholigining shakllanishiga olib keldi. Keyin Armaniston qiroli Smbat II ning ukasi — Gurgen I Bagratidlarning Tashir-Dzoraget shajarasiga asos solib, shoh unvonini oldi. Tashir-Dzoraget qirolligi hududi Armaniston, Gruziya va Ozarbayjonning zamonaviy mamlakatlari hududida joylashgan edi. 1118-1122-yillarda Lori Gruziya qirolligi qiroli David IV Quruvchi tomonidan bosib olindi va Orbeli oilasi nazoratiga oʻtkazildi. 1177-yildagi muvaffaqiyatsiz qoʻzgʻolondan bir necha yil oʻtgach, 1185-yilda Lori Zakaryanlar oilasiga topshirildi.

1280-yilda Lori moʻgʻullar tomonidan bosib olindi.

1286-1346-yillarda Gruziya qirolligining yorqin qiroli Georgiy V Lorini qaytaradi. Keyingi yillarda, 1490-yilda birlashgan Gruziya parchalanmaguncha, hudud Gruziya qirolligining bir qismi boʻlgan, keyin u Gruziya qirolliklaridan birining tarkibiga kirgan.

1555-yilda Amasiyadagi sulhdan soʻng Lori Safaviylar qoʻliga oʻtib, maʼmuriy jihatdan Kartli qirolligi tarkibiga kirgan Kartli-Kaxetiya hududiga kiradi.

1762-1801-yillarda Kartli-Kaxeti qirolligi tarkibiga kirgan.

1801-1840-yillarda Lori Gruziya guberniyasining bir qismi edi.

1840-1846-yillarda Gruziya-Imereti guberniyasi tarkibiga kirgan.

1846-1917-yillarda Tiflis guberniyasi tarkibida.

1918-yilda arman-gruzin urushidan keyin Lorida neytral zona tashkil etildi.

1921-yil 7 iyulda Stalin, shuningdek Gruziya SSR va Armaniston SSR Tashqi ishlar xalq komissarlari Svanidze va Mravyan ishtirokida Kavkaz byurosining Plenumi sobiq neytral zonani Loriga qoʻshib olishga qaror qildi.

Zamonaviy Lori viloyati 1995-yil 7-noyabrdagi Armaniston Respublikasining maʼmuriy-hududiy boʻlinishi toʻgʻrisidagi qonun bilan Armanistonning Gugark, Tashir, Spitak, Stepanavan va Tumanyan tumanlarini birlashtirish natijasida tashkil topgan ^[6].

Lori nomi armancha „lor“ (armancha: լոր) — bedana nomidan olingan.

Geografiyasi

Lori hududi belgilangan aniq tabiiy chegaralarga ega va butun Debed daryosi havzasini qamrab oladi. Hudud qattiq togʻli relyefga ega boʻlib unda: Javaxeti, Bazum, Pambak, Gugark, Virahayots va Xalab tizmalari joylashgan. Lorini Pambak va Lori daralari alohida havzalarga ajralib turadi. Aholi punktlari dengiz sathidan 520 — 1800 metr balandlikda joylashgan.

Aholisi

Milliy tarkibi

Millati	2001-yilgi aholini roʻyxatga olish	Hududiy maʼmuriy birliklarning aholi sonidagi ulushi, %	2011-yilgi aholini roʻyxatga olish	Hududiy maʼmuriy birliklarning aholi sonidagi ulushi, %
Umumiy aholisi	286 408	100%	235 537	100%
armanlar	280 471	97,93%	231 066	98,10%
ruslar	3 882	1,36%	3 152	1,34%
yezidiylar	793	0,28%	652	0,28%
yunonlar	655	0,23%	360	0,15%
gruzinlar	Maʼlumot yoʻq	Maʼlumot yoʻq	100	0,04%
ukrainlar	138	0,05%	91	0,04%
Boshqalar va koʻrsatilmagan	469	0,16%	116	0,05%