Madaniy tashabbus

„Madaniy tashabbus“ sovet-amerika fondi — SSSRda 1988-yilda Jorj Soros mablagʻlari hisobidan tashkil etilgan xayriya tashkilotidir.

Jorj Soros 1987-yilda SSSRda xayriya fondini tashkil qila boshlagan. Avvaliga u Andrey Saxarovni fondni boshqarishga ishontirishga harakat qildi. Natijada tarixchi Yuriy Afanasyev, sotsiolog Tatyana Zaslavskaya, yozuvchi Valentin Rasputin jamgʻarma boshqaruviga qoʻshildi.

1988-yil 16-mayda Sovet Madaniyat Jamgʻarmasi, Sovet Tinchlik Jamgʻarmasi va Soros Jamgʻarmasi (AQSh) oʻrtasida „Madaniy tashabbus“ qoʻshma fondini yaratish toʻgʻrisida bitim imzolandi.

Vazirlar Kengashining 1989-yil 23-fevraldagi 177-son qarori bilan jamgʻarma soliq va bojxona toʻlovlaridan toʻliq ozod qilindi, SSSRda matbaa va nusxa koʻchirish uskunalari va kompyuterlarni fuqarolar va tashkilotlarga hadya qilish boʻyicha misli koʻrilmagan huquqni oldi.

Dastlab (1987-yil sentabrdan 1989-yil apreligacha) Soros va Georg Myasnikov jamgʻarma boshqaruvining ikki hamraisi boʻlgan.

Keyin Vladimir Aksyonov va Sergey Chernishev fond ishining asosiy tashkilotchilari boʻlishdi. Jamgʻarma boshqaruvi faqat sovet fuqarolaridan iborat boʻlib, Soros u yerga kiritilmagan. „Madaniy tashabbus“ning ekspert kengashlari va apparati ham faqat sovet fuqarolaridan iborat edi. Sorosning fonddagi vakili veto huquqiga ega edi, lekin u hech qachon undan foydalanmagan.

Jamgʻarmaning birinchi yili uchun byudjeti 1 million dollarni, ikkinchisi — 5 million dollarni, uchinchisi — 25 million dollarni tashkil etdi. Kengash dasturlarni eʼlon qilgan, byudjet mablagʻlarini ular oʻrtasida taqsimladi va ijodiy tashabbuslarni tanlab olgan ekspert komissiyalarini tuzdi, ularning har biriga moliyaviy grant, chet el safari uchun toʻlov yoki zarur asbob-uskunalar sotib olish shaklida yordam koʻrsatildi. Bundan tashqari, tashabbus guruhi mustaqil ishlashni davom ettirishi kerak edi. Shunday qilib, 1989-yilda jamgʻarma tomonidan 5 mingdan ortiq arizalar tahlil qilindi va 200 ga yaqin loyiha moliyalashtirildi. „Iqtisodiy tashabbus“, „Huquqiy madaniyat“, „Fuqarolik jamiyati“ dasturlari, grantlar dasturi, olimlar uchun sayohatlar va asbob-uskunalar xarid qilish, nashriyot dasturi va boshqa qator dasturlar amalga oshirildi. Fuqarolik jamiyati dasturi direktori Gleb Pavlovskiy tashabbusi bilan Fond butun mamlakat boʻylab kompyuterlar, nusxa koʻchirish va faks mashinalarini tarqatishga homiylik qildi.

Bir necha yil oʻtgach, fond oʻz faoliyatini toʻxtatdi, chunki Soros uni boshqarish usulidan norozi edi. Uning fikricha, „ochiq jamiyat“ni sovet mentalitetidagi odamlardan iborat yopiq jamiyat qurgan. Jamgʻarma oʻrniga Ochiq jamiyat instituti tashkil etildi.

Havolalar

• Soros jamgʻarmasi Rossiyada nima qildi
• SSSR Vazirlar Kengashining 1989 yil 23 fevraldagi 177-sonli qarori „Madaniy tashabbus“ Sovet-Amerika jamgʻarmasining SSSR hududidagi faoliyati toʻgʻrisida.