Marina Mixaylovna Raskova (Russian; nee Malinina ; 1912-yil 28-mart — 1943-yil 4-yanvar) Sovet Ittifoqida professional aeronavigator diplomiga ega boʻlgan birinchi ayol edi. Raskova opera qoʻshiqchisi boʻlishni orzu qilgan yosh ayoldan harbiy instruktordan Sovet Ittifoqining birinchi navigator ayoli nomini oligunga qadar yoʻl bosib oʻtdi. U koʻplab rekordlar va rekord darajadagi parvozlarning amalga oshirgan va 587-bombardimonchi aviatsiya polkining asoschisi va qoʻmondoni boʻlib, uning sharafiga 125-chi MM Raskova Borisov gvardiyasi shoʻngʻin bombardimonchi polki deb oʻzgartirilgan. Raskova harbiy xizmatda boʻlgan 800 000 dan ortiq ayollardan biri edi, uchta ayol havo polklarini tashkil etdi, ulardan biri Ikkinchi Jahon urushida 30 000[1]dan ortiq parvozlarni amalga oshirdi va kamida 30 ta ayol Sovet Ittifoqi Qahramoni unvonini oldi.[2]
Marina Malinina oʻrta sinf oilasida tugʻilgan. Uning otasi opera qoʻshiqchisi va musiqa oʻqituvchisi Mixail Malinin (Михаил Дмитриевич Малинин) onasi Anna Lyubatovich oʻqituvchi, onasining singlisi, Tatyana Lyubatovich (Татьяна Спиридоновна Любатович) taniqli rus qoʻshiqchisi edi. Uning oʻgay akasi (otasi orqali) kemasozlik boʻyicha olim Boris Malinin edi. Koʻpchilik sovet uchuvchilaridan farqli oʻlaroq,[3]Marina aviatsiyaga hech qachon qiziqmagan.[4] Uchuvchi-navigator boʻlish uning ikkinchi tanlovi edi. Raskova dastlab musiqachi boʻlishni orzu qilgan[3]uning maqsadi opera xonandasi boʻlish edi.
1919-yilda, u yetti yoshga toʻlganda, otasi mototsikl urib ketishi natijasida olgan jarohatlaridan vafot etdi.[3] U dramaturgiya va qoʻshiqchilik boʻyicha oʻqishni davom ettirdi, lekin keyinchalik u oʻrta quloq infektsiyasining qurboni boʻldi, bu esa qoʻshiq aytishiga toʻsqinlik qildi. U musiqani tashlab, oʻzini oʻrta maktabda kimyo va muhandislik fanlarini oʻrganishga bagʻishlashga qaror qildi. 1929-yilda oʻqishni tugatgandan soʻng, u oilasiga yordam berish uchun boʻyoq fabrikasida kimyogar boʻlib ishlay boshladi. U boʻyoq fabrikasida tanishgan muhandis Sergey Raskovga turmushga chiqdi, shuning uchun familyasini Raskova deb oʻzgartirdi. 1930-yilda uning Tanya ismli farzandi bor edi. Keyingi yili u Harbiy-havo kuchlari akademiyasining Aeronavigatsiya laboratoriyasida shashkachi boʻlib ishlay boshladi.[4]
Raskova 1930-yillarda Sovet Ittifoqi uchun ham uchuvchi, ham navigator sifatida mashhur aviatorga aylandi. U 1933-yilda Sovet Harbiy-havo kuchlarida navigator boʻlgan birinchi ayol boʻldi.[5] Bir yil oʻtib, u Jukovskiy nomidagi havo akademiyasida dars berishni boshladi, bu ham ayollar uchun birinchi boʻldi. U avvaliga erkak, keyin esa qiz talabalarga harbiy navigatsiyadan dars bergan. U koʻplab erkak shogirdlari tomonidan shubha ostiga olingan, ammo oʻzini qobiliyatli ekanligini isbotlay olgan. Keyinchalik, Akademiya Raskovani 1935-yil avgustda tugatgan uchish saboqlarini olish uchun Tushinoga Markaziy uchish klubiga yubordi. Raskovaning mashgʻulotlari tugagach, u asboblarni uchish boʻyicha oʻqituvchi boʻlishga muvaffaq boʻldi va qoʻmondonlik tarkibiga ilgʻor navigatsiyadan dars berishga ruxsat berildi. 1935-yilda u ajrashdi.[4] U uzoq masofaga uchishda bir qator rekordlar oʻrnatdi, bu Sovet Ittifoqi uchun muhim yutuq boʻlib, oʻz aviatorlariga mashhurlik maqomini berdi. Ushbu rekord parvozlarning aksariyati 1937 va 1938-yillarda, u hali ham havo akademiyasida dars berganida sodir boʻlgan.
Ushbu rekordlarning eng mashhuri 1938-yil 24-25-sentabrda Rodina (ruscha „Vatan“), Ant-37 — uzoq masofaga oʻzgartirilgan DB-2 bombardimonchisining parvozi edi. U Polina Osipenko va Valentina Grizodubovalarni oʻz ichiga olgan ekipajning navigatori edi. Boshidanoq toʻgʻri chiziqli masofaga uchish boʻyicha ayollar oʻrtasida xalqaro rekord oʻrnatish maqsad qilingan. Reja Moskvadan Komsomolskga (Uzoq Sharqda) uchish edi. Nihoyat nihoyasiga etgach, parvoz 26 soat 29 daqiqa davom etdi, 5,947 km (3,695 mi) toʻgʻri chiziqli masofani bosib oʻtdi. (jami masofa 6,450 km (4,010 mi). Biroq, koʻrish qobiliyati yomon boʻlgani uchun samolyot aerodrom topa olmaganida, sinov 10 kun davom etdi. Navigator kabinasi samolyotning qolgan qismiga kiraverish yoʻqligi va qoʻnish paytida zaif boʻlganligi sababli, Raskova ular qoʻnishdan oldin parashyut bilan uchib chiqdi. U tez yordam toʻplamini unutgan va 10 kun davomida suv va deyarli oziq-ovqatsiz samolyotni topa olmadi. Qutqaruv ekipaji samolyotni qoʻnganidan sakkiz kun oʻtib topgan va u unga yoʻl topishini kutgan, shundan soʻng barcha uch ayol xavfsiz joyga olib ketilgan. 1938-yil 2-noyabrda har uchala ayol ham Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni bilan taqdirlandi, bu mukofotni olgan birinchi va Ikkinchi Jahon Urushidan oldin olgan yagona ayol edi.[5]
Ikkinchi Jahon urushi boshlanganda, koʻplab ayollar uchuvchi sifatida tayyorgarlik koʻrgan va koʻplari darhol koʻngilli boʻlishgan. Ayollarning jangovar rollarda qatnashishi uchun rasmiy cheklovlar boʻlmasa-da, arizachilarning umidini yoʻqotish uchun ularning arizalari imkon qadar uzoq vaqt davomida bloklanib, qogʻoz qogʻozga tushirilgan va hokazo.[5] Raskova harbiylarni ayollardan iborat uchta jangovar polk tuzishga ishontirish uchun Iosif Stalin bilan shaxsiy aloqalaridan foydalangani uchun hisoblangan. 1941-yil 8-sentabrda Raskovaning ayol uchuvchilarni jang qilishiga ruxsat berishga chaqirgan nutqidan soʻng, Stalin 1941-yil 8-oktabrda 122-Aviatsiya Korpusini ayollardan tashkil etishni buyurildi.[6] Ayollar nafaqat uchuvchi, balki yordamchi xodimlar va muhandislar ham boʻlishadi. Mashgʻulotlardan soʻng Guruhning uchta polklari oʻzlarining rasmiy nomlarini quyidagicha oldilar:
Shikastlangan va tashlab ketilgan Po-2 Ukrainaga qoʻnishga majbur boʻldi va keyinchalik nemis qoʻshinlari tomonidan qoʻlga olindi, 1941-yil. Ushbu turdagi samolyotlarda Tungi jodugarlar 24 000 dan ortiq parvozlarni amalga oshirdilar 586 -chi qiruvchi aviatsiya polki (586 IAP/PVO): Ushbu boʻlinma birinchi boʻlib uchta ayol polkning jangovar harakatlarida (1942-yil 16-aprel) qatnashgan. Yakovlev Yak-1, Yak-7B va Yak-9 bilan jihozlangan boʻlib, u 4419 ta parvozni amalga oshirdi.[1] 125 ta havo jangida 38 ta dushman samolyotini yoʻq qilish. Komandirlar Tamara Kazarinova, keyin esa Aleksandr Gridnev edi.[1]
587-bombardimonchi aviatsiya polki (keyinchalik 125-gvardiya bombardimonchi aviatsiya polki deb nomlandi): Raskova bu qismga uchish halokatida vafot etgunga qadar qoʻmondonlik qildi, boshqa ikkita Petlyakovni esa Stalingrad yaqinidagi birinchi operativ aerodromiga olib keldi[1]. Valentin Markovga berilgan. U 587-bombardimonchi aviatsiya polki sifatida 1943-yil sentabr oyida gvardiya unvoniga ega boʻlgunga qadar xizmat qila boshladi. Boʻlinmaga sovet bombardimonchilarining eng yaxshisi Petlyakov Pe-2 berildi, koʻp erkak boʻlinmalar esa eskirgan samolyotlardan foydalandi, bu esa koʻp oqibatlarga olib keldi. norozilik. Birlik 1134 ta missiyani bajarib, 980 tonnadan ortiq bomba tashladi. Undan beshta Sovet Ittifoqi Qahramoni yetishib chiqdi.[1]
588-Tungi bombardimonchi aviatsiya polki (keyinchalik nemislar tomonidan „Tungi jodugarlar“ (di Nachthexen) laqabini olgan 46-Taman gvardiyasi tungi bombardimonchi aviatsiya polkiga oʻzgartirildi): Bu polklarning eng mashhuri edi va Yevdokia Bershanskaya qoʻmondonlik qilgan. U dastlab 588-Tungi bombardimonchi polki (588 NBAP) sifatida xizmat qila boshladi, ammo 1943-yil fevral oyida urush oxiriga kelib 24 000 dan ortiq jangovar missiyalarni oʻz ichiga olgan xizmat uchun eʼtirof sifatida qayta tayinlandi. Polkdan 24 nafar Sovet Ittifoqi Qahramoni yetishib chiqdi.[1] Ularning samolyoti Polikarpov Po-2, juda eskirgan biplan edi. Ular urush davomida faqat ayollar boʻlib qolgan uchta polkdan bittasi boʻlib, ular bu farqni saqlab qolish uchun maʼlum darajada harakat qilishgan.
Rus uchuvchilari va quruqlikdagi ekipaj Poltavada Pe-2 shoʻngʻin bombardimonchisi oldida suratga tushishdi, 1944-yil iyun. Marina Raskova Stalingrad yaqinida ushbu turdagi samolyotda uchish paytida halokatga uchradi
Raskova 1943-yil 4-yanvarda uning samolyoti Volga qirgʻogʻiga majburan qoʻnmoqchi boʻlgan paytda halokatga uchraganida, boshqa ikkita Pe-2 samolyotini Stalingrad yaqinidagi birinchi operativ aerodromga olib borganida vafot etdi. Butun ekipaj halok boʻldi.[4] U urushning birinchi davlat dafn marosimi edi.[5]
Uning xoki Qizil maydonda, Polina Osipenkoning yonidagi Kreml devori nekropoliga dafn qilindi. U vafotidan keyin I darajali Vatan urushi ordeni bilan taqdirlangan.[3] PQ 17 konvoyida qatnashgan Amerikaning Ironclad kemasi (1919-yil aprel oyida Mystic nomi bilan ishga tushirilgan) Rossiya mulkiga oʻtkazildi va nomi Marina Raskova deb oʻzgartirildi.
Moskva va Qozonda koʻcha nomi, Moskvadagi maydonga, baʼzi maktablarga va Yosh pionerlar otryadlariga uning nomi berildi.[3]Tambovdagi „MM Raskova“ Oliy harbiy aviatsiya uchuvchilar maktabida uning byusti bor edi, ammo bu maktab 1997-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatdi.[7]
Raskovaning kuli Moskva Kreml devori nekropolida, Osipenkoning yonida koʻmilgan.
Rossiyaning markasi, 15 rubl, 2012-yil 21 mart, Sovet ayol uchuvchisi, navigator, Sovet Ittifoqi Qahramoni Marina Raskova tavalludining 100 yilligi sharafiga.
Sovet markasi, 1939-yil
Rossiyaning markasi, 15 rubl, 2012-yil 21 mart, Sovet ayol uchuvchisi, navigator, Sovet Ittifoqi Qahramoni Marina Raskova tavalludining 100 yilligi sharafiga..jpg)
