Marta Tiahahu

Marta Tiahahu Marta Kristina Tiahahu (1800-yil 4-yanvar - 1818-yil 2-yanvar) Markaziy Maluku, Nusalaut, Abubu qishlog'idan edi. 17 yoshida u Gollandiya armiyasiga qarshi qurol ko'tardi. Uning otasi 1817-yilda Pattimura urushida Tomas Matulessiga yordam bergan Abubu kapitani Kapitan Paulus Tiaxaxu edi.‌‌ Tiaxahu ozodlik uchun kurashuvchi. Pattimura urushi paytida (1817) Gollandiya armiyasiga qarshi jangda qatnashganida u hali o'smir edi. Uning jasorati jangchilar, keng jamoatchilik, hatto dushmanlari orasida ham mashhur. Uzun sochlari orqaga taralgan va boshiga qizil mato kiygan holda, u Nusalaut orolida ham, Saparua orolida ham har bir jangda otasiga sadoqat bilan hamroh bo'lgan. Kechayu kunduz doimo hozir bo'lib, istehkomlar qurilishida qatnashgan. Shuningdek, u atrofidagi ayollarning har bir jang maydonida erkaklarga yordam berishga ishtiyoqini uyg'otgan. Saparua orolining janubi-sharqidagi Ouv – Ullath qishlog‘ida bo‘lib o‘tgan ayovsiz jangda bu qahramonning xalq jangchilari bilan birga dushmanga qarshi kurashda naqadar buyuk bo‘lganini ko‘rish mumkin. Ammo oxir-oqibat qurollanishdagi nomutanosiblik, dushmanning hiyla-nayrangi va xiyonati tufayli jangchilar hibsga olinishi va jazolanishi mumkin boʻlgan. Ba'zilarini osib qo'yilar edi, ba'zilari esa Yava oroliga surgun qilindi. Kapitan Paulus Tiaxaxu otib o'ldirilishga hukm qilindi. Marta Kristina Tiaxaxu otasini o'lim jazosidan ozod qilish uchun kurashdi, lekin u kuchsiz edi va o'rmonda partizanlik kompaniyasini davom ettirdi, lekin oxir-oqibat qo'lga olindi va Yavaga surgun qilinishi kerak edi. O'shanda u kasal bo'lib qoldi, ammo gollandlar uni davolashdan bosh tortdilar. Eversten harbiy kemasida Marta Kristina Tiaxaxu vafot etdi va uning jasadi 1818-yil 2-yanvarda Buru oroli va Manipa orollari o'rtasida Banda dengiziga harbiy sharaf bilan tushirildi. Uning xizmati va fidoyiligini qadrlash uchun Marta Kristina Tiaxaxu harbiy xizmatchi sifatida tasdiqlandi. Indoneziya Respublikasi hukumati tomonidan Mustaqillik Milliy Qahramon unvoni berildi.

Tarjimayi holi

Tiaxaxu 1800-yil 4-yanvarda Molukka yaqinidagi Nusalaut orolidagi Santyago de Abubu qishlog‘ida tug‘ilgan. Uning otasi Soa Uluputi urug'idan kapitan Paulus Tiaxaxu. U go‘dakligida onasi vafot etganidan so‘ng, Tiaxaxu otasi qo‘lida tarbiyalangan. U bolaligida qaysar bo‘lib, qayerga bormasin, otasiga ergashgan, ba’zan unga qo‘shilib hujumlar uyushtirgan. 1817-yildan boshlab Tiaxaxu otasi bilan birga Gollandiya mustamlaka hukumatiga qarshi partizanlar urushida qatnashdi. Ular Pattimura qo‘shinini ham qo‘llab-quvvatlaganlar. U bir nechta janglarni ko'rdi. Saparua orolidagi jangda qo'shinlar golland qo'mondoni Richementni o'ldirdi va uning o'rnini bosgan qo'mondon Meyerni yaraladi. Yana bir jangda u o‘z qo‘shinlari bilan Fort Duurstedeni yoqib yuborishga muvaffaq bo‘ldi. Jang paytida u askarlari oʻq-dorilari tugab qolganda golland qoʻshinlariga tosh otgan, boshqa maʼlumotlarga koʻra, nayza ishlatgan. Vermeulen Kringer Gollandiya armiyasini Malukuda qabul qilgandan so'ng, Tiaxaxu, uning otasi va Pattimura 1817-yil oktyabr oyida hibsga olindgan.

Kurashi

Marta Kristina Tiaxaxu 1800-yil 4-yanvarda Abubu Nusalaut shahrida, Kapitan Paulus Tiaxaxuning to‘ng‘ich farzandi bo‘lib tug‘ilgan va u Nusalaut orolida qarshilik ko‘rsatishda otasining izidan borganida atigi 17 yoshda edi. Ayni paytda Kapitan Pattimura Saparuada Gollandiya hukmronligiga qarshi qurol ko'tardi. Saparuadagi qarshilik Nusalaut va uning atrofidagi hududlarga tarqaldi. O'sha paytda, qirollar va gubernatorlar bilan birga xalq qo'shinlarining bir qismi Kapitan Pattimuraning kurashiga yordam berish uchun Saparuaga ko'chib o'tdi, shunda gollandiyaliklarning Beverveyk qal'asini egallash harakati e'tibordan chetda qoldi. Gollandlar tomonida bo'lgan Guru Soselissa Gollandiyaga taslim bo'lishlarini e'lon qilgan xalq nomidan dushman bilan aloqa o'rnatdi. 1817-yil 10-oktyabrda Fort Beverveyk jangsiz Gollandiya qo'liga o'tdi. Shu bilan birga, Saparuada jangdan keyin jang davom etdi. Oʻq va porox kamayib borayotganligi sababli xalq qoʻshinlari Ulat-Ouv togʻlariga chekindi. Qo'shinlar orasida Nusalaut qirollari va gubernatorlari bilan birga Marta Kristina Tiaxaxu ham bor edi.‌‌

Manbalar

https://id.m.wikipedia.org/wiki/Martha_Christina_Tiahahu

Havolalar

https://id.m.wikipedia.org/wiki/Martha_Christina_Tiahahu