Arablarning O‘rta Osiyo istilosi: Versiyalar orasidagi farq

 

== Istiloning boshlanishi ==

 

Fuqarolar urushi tugagach, Xuroson ustidan xalifalikning hukmronlik nazoratini tiklash vazifasi Abdulloh ibn Amirga yuklatildi. Ibn Amirning bu hududga ilk marotaba harbiy yurishi bilan keyingi yillarda sodir boʻlgan voqealar orasida tarixiy chalkashliklar mavjud, ammo mahalliy yozma manbalar koʻra, bu yillarda aholi arablarga qarshi isyonlar koʻtarishgan. Shuningdek, ibn Amirning oʻrinbosari Qays ibn al-Xattam tomonidan Navbahordagi buddaviylik stupasi (me'moriy inshoot) buzib tashlanadi<ref name="Gibb16">{{harvnb|Gibb|1923|p=16}}</ref>. Faqatgina [[Ziyod ibn Abu Sufyon]] Iroq va xalifalikning sharqiy qismiga voliy etib tayinlangach, arablar Xurosonni egallash uchun toʻlaqonli yurishlarni boshlaydilar. Ziyod ibn Abu Sufyonning Xurosondagi noibi al-Hakam ibn Amr al-Gʻafriy [[667]]-yildan [[670|670-yil]]gacha, ya'ni vafotiga qadar Toxaristonga bir qator yurishlar uyushtiradi, bu yurishlar davomida arab qoʻshinlari Amudaryodan oʻtib, [[Chagʻoniyon|Chagʻoniyonga]] kirib boradilar. Peroʻz taxtdan agʻdarilib, [[Xitoy|Xitoyga]] qochib ketadi. Al-Hakamning oʻlimidan keyin hududda keng koʻlamli qoʻzgʻolonlar avj olib ketadi, ammo uning vorisi Rabi ibn Ziyod al-Horisiy Balxni egallab, Amudaryoni kechib oʻtib, [[Koʻhiston (Eron)|Chagʻoniyonga]] bostirib kirishdan avval [[Koʻhiston]]dagi isyonchilarni magʻlub qiladi. Arab manbalarida shu yillarning oʻzida Xorazmning bosib olinishi, arablarning gʻarb tomonda joylashgan Zam va Amulni muhofaza qilganliklari qayd etilgan<ref name="Gibb1617">{{harvnb|Gibb|1923|p=116-17}}</ref>. Kelajakda oʻlkada musulmonlarning oʻrni oshirish uchun [[671]]- yilda Ziyod ibn Abu Sufyon Basra va Kufada 50 ming jangchini oilalari bilan Marvga joylashtiradi. Bu harakati tufayli Xurosondagi musulmonlarning rolini mustahkamlabgina qolmay, balki kelajakda Movarounnahrga yurish qilish uchun zarur boʻlgan kuchlarni ta'minlashga zamin yaratadi<ref name="Gibb17">{{harvnb|Gibb|1923|p=17}}</ref><ref name="Kennedy7">{{harvnb|Kennedy|2007|p=237}}</ref>.