Abbosiylar: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
→Xalifalar roʻyxati: Xatoni to'g'irladim Teglar: Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali |
Tahrir izohi yoʻq Teglar: Qaytarildi Mobil qurilma orqali Mobil sayt orqali Kengaytirilgan mobil rejim orqali |
||
Qator 1:
'''Abbosiylar''' — arab xalifalari sulolasi (750–1258), [[Muhammad]] (sollallohu alayhi vasallam) ning amakilari Abbos avlodlari. Abu Muslim harakati natijasida hokimiyat tepasiga kelgan. Dastlabki poytaxti — [[Kufa]] shahri. „Saffoh“ („Xunrez“) laqabi bilan mashhur boʻlgan Abul-Abbos Abdulloh sulolaning birinchi xalifasi edi. Ikkinchi xalifa Saffohning ukasi Abu Jaʼfar Mansur (754–775) [[Bagʻdod]] shahriga asos solib, poytaxtni shu yerga koʻchiradi. Abbosiylar hukmronligining dastlabki davrida savdo-sotiq rivojlanadi. Bagʻdod Sharqning yirik savdo markaziga aylanadi, ilm-fan ravnaq topib, falsafa, matematika, tibbiyot va boshqa fanlarga oid koʻplab asarlar yaratiladi. Andalusiya (Ispaniya)dan tashqari butun musulmon mamlakatlari — Magʻribdan to Movarounnahrgacha abbosiylar qoʻl ostiga oʻtadi. Bular xalifalikning iqtisodiy negizini, siyosiy va harbiy qudratini mustahkamladi. Ayniqsa Horun ar-Rashid va uning oʻgʻli Maʼmun zamoni abbosiylar sulolasining gullagan davri edi. 9-asrning ikkinchi yarmidan boshlab abbosiylar xalifaligi zaiflasha boshladi. 10-asrning boshiga kelib faqat Bagʻdod va uning atroflaridagina siyosiy hokimiyat abbosiylar qoʻlida qoldi. Harbiy kuchlar turk sarkardalari qoʻliga oʻtib ketdi. Ular xohlagan vaqtlarida xalifalarni almashtira olar edilar. 10-asr oʻrtalariga kelib abbosiylar siyosiy hokimiyatni tamoman qoʻldan boy berib, musulmonlarning diniy xalifasi (paygʻambar oʻrinbosari)gina boʻlib qoldilar. Erondagi [[buvayhiylar]] (945) Bagʻdodni oʻz qoʻliga oldi, lekin ular abbosiylarning mavqei bilan hisoblashar edi. Bagʻdod saljuqiy-sunniylar tomonidan bosib olingandan keyin abbosiylar siyosiy hukmronligi qisman tiklandi va dinning mavqei mustahkamlandi. 1258-yil moʻgʻullar Bagʻdodni vayron qilib, abbosiylarni tamoman tor-mor keltirdi. Moʻgʻul xoni Huloku buyrugʻi bilan abbosiy xalifalarning soʻnggisi — Mustaʼsim qatl etildi. Abbosiylar sulolasining qolgan vakillari esa Misrga qochdi. Mamluk sultonlari davrida (turklar 1517-yil Misrni olgunga qadar) Abbosiylar [[Qohira]]da muqaddas kishilar sifatida yashab keldilar. 1261-yil Mamluk sultoni Beybars abbosiylardan biri al-Mustansirni xalifa deb eʼlon qildi. 1517-yil abbosiylarning avlodi Mutavak-kil III Istanbulga keltirilib, u diniy rahnamolik huquqini turk sultonlariga topshirgan. Abbosiylardan 37 kishi xalifa boʻlgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>▼
▲'''Abbosiylar''' — arab xalifalari sulolasi (750–1258), [[Muhammad]] (sollallohu alayhi vasallam) ning amakilari Abbos avlodlari. Abu Muslim harakati natijasida hokimiyat tepasiga kelgan. Dastlabki poytaxti — [[Kufa]] shahri. „Saffoh“ („Xunrez“) laqabi bilan mashhur boʻlgan Abul-Abbos Abdulloh sulolaning birinchi xalifasi edi. Ikkinchi xalifa Saffohning ukasi Abu Jaʼfar Mansur (754–775) [[Bagʻdod]] shahriga asos solib, poytaxtni shu yerga koʻchiradi. Abbosiylar hukmronligining dastlabki davrida savdo-sotiq rivojlanadi. Bagʻdod Sharqning yirik savdo markaziga aylanadi, ilm-fan ravnaq topib, falsafa, matematika, tibbiyot va boshqa fanlarga oid koʻplab asarlar yaratiladi. Andalusiya (Ispaniya)dan tashqari butun musulmon mamlakatlari — Magʻribdan to Movarounnahrgacha abbosiylar qoʻl ostiga oʻtadi. Bular xalifalikning iqtisodiy negizini, siyosiy va harbiy qudratini mustahkamladi. Ayniqsa Horun ar-Rashid va uning oʻgʻli Maʼmun zamoni abbosiylar sulolasining gullagan davri edi. 9-asrning ikkinchi yarmidan boshlab abbosiylar xalifaligi zaiflasha boshladi. 10-asrning boshiga kelib faqat Bagʻdod va uning atroflaridagina siyosiy hokimiyat abbosiylar qoʻlida qoldi. Harbiy kuchlar turk sarkardalari qoʻliga oʻtib ketdi. Ular xohlagan vaqtlarida xalifalarni almashtira olar edilar. 10-asr oʻrtalariga kelib abbosiylar siyosiy hokimiyatni tamoman qoʻldan boy berib, musulmonlarning diniy xalifasi (paygʻambar oʻrinbosari)gina boʻlib qoldilar. Erondagi [[buvayhiylar]] (945) Bagʻdodni oʻz qoʻliga oldi, lekin ular abbosiylarning mavqei bilan hisoblashar edi. Bagʻdod saljuqiy-sunniylar tomonidan bosib olingandan keyin abbosiylar siyosiy hukmronligi qisman tiklandi va dinning mavqei mustahkamlandi. 1258-yil moʻgʻullar Bagʻdodni vayron qilib, abbosiylarni tamoman tor-mor keltirdi. Moʻgʻul xoni Huloku buyrugʻi bilan abbosiy xalifalarning soʻnggisi — Mustaʼsim qatl etildi. Abbosiylar sulolasining qolgan vakillari esa Misrga qochdi. Mamluk sultonlari davrida (turklar 1517-yil Misrni olgunga qadar) Abbosiylar [[Qohira]]da muqaddas kishilar sifatida yashab keldilar. 1261-yil Mamluk sultoni Beybars abbosiylardan biri al-Mustansirni xalifa deb eʼlon qildi. 1517-yil abbosiylarning avlodi Mutavak-kil III Istanbulga keltirilib, u diniy rahnamolik huquqini turk sultonlariga topshirgan. Abbosiylardan 37 kishi xalifa boʻlgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
| |||