Agnostitsizm: Versiyalar orasidagi farq

'''Agnostitsizm''' (yun. a - in-kor qo‘shimchasi, gnosis — bilish) — borliqni, voqelikdagi narsa va hodisalarni, ularning mohiyatini bi-lish mumkinligini qisman yoki mutlaqo inkor etuvchi nazariya. A. vakillari borliqning cheksizligi, nihoyasizligi va murakkabligi, inson sezgi a’zolari im-koniyatlarining cheklanganligiga asos-lanib borliqni bilish mumkin emas deb hisoblaydi. A.ning yirik vakillaridan biri ingliz faylasufi David Yum, in-son aqli sezgilarimiz bergan ma’lumot-larga tayanib voqelikni biladi, lekin, sezgi a’zolarimiz bizga to‘g‘ri va to‘liq ma’lumot beradimi, sezgilarimiz aks ettirayotgan voqelikning o‘zi mavjudmi, degan masalalarni o‘rtaga tashlagan va shu asosda olamni bilish mumkinligini rad etgan, ob’ektiv voqelikning mavjud-ligiga shubha bildirgan (bu jihatdan Yum A.i skeptitsizmning bir ko‘rinishi sifatida namoyon bo‘ladi). A.ning ik-kinchi bir yo‘nalishi nemis faylasufi Immanuil Kant falsafasida ifodalan-gan. I.Kant tashki olamni ikkiga: "biz uchun narsa" va "narsa o‘zida"ga ajra-tib tushuntiradi, olamning biz bil-gan va bilib olishimiz mumkin bo‘lgan qismini "biz uchun narsa" deb ataydi. Olamning "narsa o‘zida" qismining ay-rim jihatlarinigina bilish mumkin bo‘lsa ham, uning asl mohiyatini bilish mumkin emas deydi. Bilish ob’ekti-ning cheksizligini, nihoyasizligini, hodisalar ichki mohiyatining tubsizli-gini mutlaqlashtirish A.ning gnoseolo-gik ildizlariga kiradi. Haqiqatda, har qanday narsani bir qarashda, bir zumda har taraflama bilib bo‘lmaydi, uni bi-lib olish uchun muayyan vaqt kerak bo‘ladi. Shuningdek, har qanday narsani va uning mohiyatini bilib olishimiz uchun yordam-chi qurol va vositalarning qay darajada takomillashganligi jiddiy ahamiyatga ega. Bizga nisbatan keyingi avlodla-rimizning tajribalari yanada boyib, takomillashib boradi va natijada ular bizlarga nisbatan ko‘proq narsalarni biladi. Biz sezgi a’zolarimizning bi-lish imkoniyati yetmagan ob’ektlarni aql va tafakkur kuchi b-n bilib boramiz. Bilish shu tarzda yaxlit va uzluksiz ja-151rayondir. Inson aql-tafakkuri fan va amaliyetni taraqqiy ettirishga, bilish va izlanish vositalarini takomillash-tirishga yo‘l ochadi.Baxtiyor To‘rayev.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>