Vanadiy: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot: Migrating 106 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q722 (translate me) |
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
||
Qator 1:
{{kimyoviy unsur|Vanadiy(V)<!-- Symbol-->|23<!-- Atomic Number-->|Kul rang, yaltiroq [[metall]]<!-- Appearance-->|50,9415<!-- Atomic Weight (u.m)-->|134<!-- Atomic Radius (pm)-->|650,1(6,74)<!-- First Ionizing Energy (kJ/mol)-->|[Ar] 3d<sup>3</sup> 4s<sup>2</sup><!-- Electronic Configuration-->|122<!-- Covalent Radius (pm)-->|(+5e)59 (+3e)74 <!-- Ionic Radius (pm)-->|1,63<!-- Pauling Negativity Number-->|0<!--Electrode potential30-->|5, 4, 3, 2, 0<!-- Oxidation states-->|6,11<!-- Density (g/cm<sup>3</sup>) -->|0,485<!-- Specific Heat
(@20°C J/g mol)-->|30,7<!-- Termal Conductivity (@25°C W/m K)-->|2160<!-- Melting Point (K)-->|17,5<!-- Fusion Heat (kJ/mol)-->|3650<!-- Boiling Point (K)-->|460<!-- Evaporation Heat (kJ/mol)-->|8,35<!-- Atomic Volume (cm<sup>3</sup>/mol)-->|kubik markazlashgan<!-- Lattice structure-->|3,020<!-- Lattice constant (Å)-->|n/a<!-- Lattice c/a ratio-->|390,00<!-- Debye temperature (K)-->}}
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Vanadiy''' (Vanadium), V - Mendeleev davriy sistemasining V guruh kimyoviy elementi; atom raqami 23, at.m. 50,942; kulrang metall. Tabiiy V.ning ikkita izotopi bor. Barqaror 31V (99,75%) va beqaror 5"V (0,25%). 50V ning yarim yemirilish davri 10y yil.
V.ni 1801 y.da meksikalik mineralog A. M. Del-Rio qoʻngʻir qoʻrgʻoshin rudasida topgan. 1830 y.da shved kimyogari N. G. Sefstryom temir rudasida yangi element topib, uni skandinaviyalik goʻzallik xudosi Vaiadis nomi b-n atagan. V.ning Yer poʻstidagi miqdori (ogʻirligi jihatdan 1,91O~2%, okean suvlarida 310-’%, oʻsimlik kullari tarkibida 6,1-10-3% boʻlib, anchagina tarqalgan, lekin asosan togʻ jinslari va minerallarda uchraydi. V. minerallaridan patronit, roskoelit, mottramit, karnotit, vanadinit va b.ning sanoat ahamiyati bor. Titanomagnetit va qoldiq (fosforli) temir hamda oksidlangan mis-qoʻrgʻoshin-rux rudalari V. manbai boʻlib xizmat qiladi.
V.ning zichligi 6,11 g/sm3; suyuqlanish t-rasi 1920", qaynash t-rasi 3400". Odatdagi t-rada havo, dengiz suvi va ishqor eritmalari taʼsiriga berilmaydi; korroziyaga chidamliligi jihatdan titan va poʻlatdan yuqori turadi. V. 2, 3, 4 va 5 valentli birikmalar beradi. Shunga binoan VO b-n V2O3 (asos xossasi bor), VO2 (amfoter) va V2O5 (kislotalik xossaga ega) kabi oksidlari bor. Kislota va suvga chidamli nitridi VN (suyuqlanish t-rasi 2360°) va yuqori darajada qattiq karbidi VC (suyuqlanish t-rasi 2800°) maʼlum.
V.ning asosiy qismi (85%) qora metallurgiyada poʻlat, choʻyan va qotishmalarning mustahkamligini, issiqqa, yemirilishga va korroziyaga chidamliligini oshirish maqsadida ishlatiladi. V. qirqish ishlarida, asbobsozlik va konstruksion material sifatida ishlatiluvchi poʻlat tarkibiga ham kiradi. Galliy, kremniy va titan b-n hosil qilgan baʼzi qotishma hamda birikmalari oʻta oʻtkazuvchanlikka egaligi b-n diqqatga sazovor. Toza V.dan atom energetikasida va elektron asboblar i.ch. da ham foydalaniladi. V. birikmalari kimyo sanoatida katalizatorlar sifatida, shuningdek q.x., tibbiyot, toʻqimachilikda, lok-boʻyoq, rezina, sopol, shisha i.ch.da, foto va kino sanoatida ishlatiladi. V. birikmalari zaharli.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
'''Vanadiy''' - [[unsurlar davriy jadvali]]ning 23 unsuri, [[metall]].
{{davriy jadval}}
Qator 9 ⟶ 20:
{{Link FA|de}}
{{Link GA|es}}
== Manbalar ==
{{manbalar}}
| |||