Bakteriyalar: Versiyalar orasidagi farq

'''Bakteriyalar''' (yun. bakterion — tayoqcha) — bir hujayrali mikroorganizmlarning katta guruhi; shakllangan yadroga ega bo‘lmaganboʻlmagan mikroskopik organizmlar — prokariotlar. B.da hujayra pardasi, ko‘pkoʻp miqdorda dezoksiribonuklein kislota (DNK), sodda yadro bor. Mitoxondriy va xloroplastlar odatda, bo‘lmaydiboʻlmaydi, yadroning xromosomalari va qobig‘iqobigʻi ko‘zgakoʻzga ko‘rinmaydikoʻrinmaydi. B. ko‘ndalangigakoʻndalangiga bo‘linishboʻlinish (ba’zanbaʼzan cho‘zilishchoʻzilish yoki kurtaklanish) yo‘liyoʻli b-n ko‘payadikoʻpayadi. B.ning ko‘pkoʻp turi tayoqcha shaklida bo‘ladiboʻladi. Biroq sharsimon, ipsimon yoki ilon izi shaklli mikroorganizmlar ham B.ga kiradi. B.ning fiziologik xususiyatlari nihoyatda xilma-xil, ular biokimyoviy jihatdan juda faol. B. tuproqda, suvda, suv havzalari zaminida va b.joylarda tarqalgan. Ular yagona bir guruh bo‘lmayboʻlmay, har xil yo‘llaryoʻllar b-n vujudga kelgan organizmlardir. Ba’ziBaʼzi B., (mas, ipsimon B., azotobakter va b.) ko‘kkoʻk-yashil suvo‘tlargasuvoʻtlarga yaqin, ayrim B. esa nursimon zamburug‘larzamburugʻlar — aktinomitsetlar b-n urug‘doshurugʻdosh; spiroxetalar va b. ba’zibaʼzi B. bir hujayrali sodda hayvonlarga o‘xshaydioʻxshaydi. B.ning kattakichikligi, shakli, tuzilishi, harakatchanligi har xil. Sharsimon B.ning diametri, odatda, 1 — 2 mkm, tayoqcha shaklidagilarining yo‘g‘onligiyoʻgʻonligi 0,4 dan 0,8 mkm gacha, uz. 2 — 5 mkm bo‘ladiboʻladi. Ba’zanBaʼzan juda yirik B. ham uchraydi. Mas, Thiophysa macrophusaHHHr diametri 20 mkm; juda mayda B. ham bor. Ayrim B., shu qadar maydaki, hatto bakterial filtrdan ham o‘tiboʻtib ketadi. Sharsimon B. kokklar deb ataladi. Agar kokklar ko‘ndalangigakoʻndalangiga bo‘linishboʻlinish yo‘liyoʻli b-n ko‘paysakoʻpaysa va bo‘lingandanboʻlingandan keyin bir-biriga qo‘shilganligichaqoʻshilganligicha qolib zanjir hosil qilsa, streptokokklar deyiladi. Hujayralar uchta o‘zarooʻzaro tik yo‘nalishdayoʻnalishda bo‘linsaboʻlinsa, hujayralar xaltachasi (paketi)ni hosil qiladi, bunday shakl sarsinalar uchun xos. Kokklar har xil yo‘nalishdayoʻnalishda bo‘linsaboʻlinsa, hujayralarning uzum boshining g‘ujumigʻujumi shaklidagi to‘plamitoʻplami hosil bo‘ladiboʻladi, bunday shakl stafilokokklarga taalluqli. Sporalar hosil qiladigan tayoqchasimon B. batsillalar deyiladi. Tayoqchasimon B.ning uchlari tekis "qirqilgan" yoki do‘ngroqdoʻngroq bo‘lishiboʻlishi mumkin. Bular alohida yoki, ba’zanbaʼzan, zanjir shaklida joylashadi. Uzun ip hosil qiladigan ipsimon bakteriyalar, asosan, suvda yashaydi. Vergul shaklidagi B. vibrionlar, yo‘g‘onyoʻgʻon spiralsimon buralganlari spirallar, bir nechta bir xildagi ingichka buramalilari spiroxetalar deyiladi. Elektron mikroskopda qaralganda B.ning hujayra pardasi bir necha (odatda, uch) qavat ekanligi ko‘rinadikoʻrinadi. Uning tarkibiga muramin kislota, aminokislotalar, lipidlar, rniglyukozamin halva qilishb. uchunbirikmalar eng yaxshi ob’ektdirkiradi. B.Hujayra kulturasidanpardasi aminokislotalar,ostida vitaminlariitoplazmatik vamembrana antibiotiklarnibor, miqdorshu jihatidanmembrana aniqlashdamoddalar foydalaniladi.almashinuvida Tuproqmuhim unumdorligirol Boʻynaydi.ning hayotSitoplazmada faoliyatigaribosomalar bog‘liq.boʻlib, Pektinular moddalarnitarkibiga bijg‘itadiganRNK kiradi. B. yordamidahujayrasida zig‘irDNK iplari bor, kanopular vaqobiqsiz b.yadro, tolaliyaʼni o‘simliklarnukletoid ivitiladihosil qiladi. SutdanB. qatiqyuqori t-raga, sariyog‘odatda, pishloqchidamsiz, vaquritish, b.oftob, mahsulotlarhar tayyorlashdaxil hamkimyoviy moddalar B.ningni haroʻldiradi xil(q. turlaridanDezinfeksiya, foydalaniladiSterillash).Sanoatda B.ning tegishlisovuqqa turlarijuda yordamidachidamli, kraxmallishu yokitufayli boshqachatuproqda xomqishlab ashyodanchiqa sutoladi. (laktat)B.ning kislota,koʻpi atseton,oval etilyoki spirt,yumaloq butilshaklli spirtsporalar vahosil bqiladi. spirtlar,B. dekstrin,sporalari diatsetil,yuqori antibiotiklar,t-ra vitaminlar,va aminokislotazaharli vamoddalar b.taʼsiriga juda olinadibardoshli.B.dan fermentSporalar preparatlariqulay tayyorlashdamuhitga ayniqsatushganda ko‘pulardan foydalaniladi.tayoqchasimon Shuyoki b-nvegetativ birga,hujayralar paydo boʻladi. B.ning ko‘pginarivojlanish turlarigasikli qarshihar kurashxil. olibMas, borishgamikobakteriyalar hamboʻlinish to‘g‘riyoʻli keladib-n ham, chunkikurtaklanish ularyoʻli donb-dunn vaham bkoʻpayadi. masalliqlarni,Miksobakteriyalarning harvegetativ xilhujayralari xomqisqaradi ashyova kichrayib, materialyumaloq vayoki buyumlarnioval buzadi.shaklli Odammikrotsistalar vahosil hayvonlardaqiladi. uchraydiganKoʻpchilik ko‘pginaB. kasalliklarorganik (masmoddalarni, ichbaʼzilari terlama,anorganik vabo,moddalarni sil,oksidlash kuydirgi, manqa vayoʻli b.)ni-n Benergiya oladi. paydoFaqat qiladi.Odamkislorodli vamuhitda hayvonlardayashay kasallik qo‘zg‘atadiganoladigan B. patogenaeroblar, B.kislorodsiz debmuhitda ataladi. Fitopatogenyashaydigan B. yovvoyianaeroblar o‘simliklarda www.ziyouzdeyiladi.com kutubxonasiAerob 47ham,nafas ekinlardaolish hamvaqtida ko‘pginaorganik kasalliklarnibirikmalar vujudgaoksidlanib, keltiradi.karbonat Kasallikangidrid qo‘zg‘atadiganajralib Bchiqadi.ga qarshiAnaerob aseptikasharoitda vaorganik antiseptikabirikmalarning choralariparchalanishi ko‘riladi,va shuningdek,bunda bakteriostatikenergiya vaajralib bakteritsidchiqishi moddalarbijgʻish ishlatiladideyiladi.

{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->