Bishkek: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot: Migrating 110 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9361 (translate me) |
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqola yangilandi |
||
Qator 36:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Bishkek''' (1926 y.gacha Pishpak, 1926—91 y.larda Frunze) — Qirgʻiziston Respublikasi poyta[[x]]ti. Yirik sanoat-transport tuguni, Qirgʻizistonning iqtisodiy va madaniy markazi. Chu vodiysida, Qirgʻiziston tizmasining shim. etagida, 700—900 m balandlikda joylashgan. Yanv.ning oʻrtacha t-rasi — 5,4°, iyulniki 24,4°. Oʻrtacha yillik yogʻin 471 mm. Shahar mayd. 18,4 ming ga. Aholisi 631,3 ming kishidan ziyod (2000); qirgʻizlar 34,6%, ruslar 47,4%, ukrainlar 4,3%, tatarlar 2,5%, uygʻurlar 2,1%, oʻzbeklar 1,8%, boshqa millatlar 7,3% ni tashkil qiladi. B. 4 maʼmuriy tumanga boʻlingan.
Hoz. B. oʻrnida 1825 y. qoʻqonliklar tomonidan Pishpak (koʻqonlik tari[[x]]chilar asarlarida Pishkak) qalʼasiga asos solingan. 1860 va 1862 y.larda rus qoʻshinlari Ashtak dovoni orqali bostirib kelib qalʼani egallagan va butunlay vayron qilgan. 1864 y.da B. oʻrnida Pishpak rus harbiy istehkomi barpo etildi. Tez orada B. orqali Yettisuv savdo trakti (Toshkent — Semipalatinsk) vujudga keldi. 1878 y.dan B. Yettisuv viloyatining uyezd shaqri. Mayda oziq-ovqat va koʻn sanoati kor[[x]]onalari boʻlgan. Aholisi savdo-sotiq, kirakashlik, bogʻdorchilik, sabzavotchilik va gʻallachilik b-n shugʻullangan. Pishpak 1918 y.dan Turkiston Mu[[x]]tor Respublikasi tarkibida, 1924 y.dan Qora qirgʻiz (1925 y.dan Qirgʻiziston) mu[[x]]tor viloyatining markazi. B. 1926 y.dan — Qirgʻiziston Mu[[x]]tor Respublikasining , 1936 y.dan Qirgʻiziston Respublikasining poyta[[x]]ti.
B.da 1941—45 y.lar urushi davrida yangi sanoat kor[[x]]onalari qurilib front uchun qurolyarogʻlar ishlab chiqarilgan. Metallsozlik va mashinasozlik rivojlandi, urushdan keyin B. Qirgʻizistonning eng yirik industrial markaziga aylandi.
Shaharda 94 sanoat kor[[x]]onasi, 2,7 ming kichik kor[[x]]ona, 42 assotsiatsiya, 2 konsorsium, 365 firma, 10 birja, 69 aksiyadorlik jamiyati, 494 masʼuliyati cheklangan jamiyat, 18 tijorat banklari, 8 konsern va 4 korporatsiya bor. Kime, kimyofarmatsevtika sanoati kor[[x]]onalari, "Qirgʻizmebel" birlashmasi, uysozlik k-tlari, temirbeton buyumlar z-di, issiklik elektr markazi ishlab turibdi. B. Bu[[x]]oro— Toshkent—Olmaota gaz quvuri orkali gaz b-n taʼminlangan. 2 t.y. vokzali, "Manas" [[x]]alqaro aeroporti bor. T.y. orqali Taroz sh. (sobiq Avliyoota) b-n bogʻlangan.
Shahar meʼmorligi 1872 y.gi dastlabki reja boʻyicha shakllanib, toʻgʻri burchakli kesishgan koʻchalar b-n birga uncha katta boʻlmagan mahallalarga boʻlingan. Uylar, asosan, pa[[x]]sa va sinchdan bir qavatli qilib qurilib, somonli loy b-n suvalgan. 20—40-y.
larda Madaniyat vazirligi binosi (1926), Hukumat uyi (1934), Tibbiyot in-ti (1939) va viloyat ijroiya qoʻmitasi binolari (1938) qurilgan. B.ni qayta qurish rejalariga (1939, 1948—58, 1971) koʻra shahar koʻchalari kengaytirildi, mikrorayonlar barpo etildi. Shaharda 2—4 qavatli zilzilabardosh turar joy va jamoat binolari qurildi. 50—70-y.larda Tinchlik prospektida yangi mikrorayonlar vujudga keldi. Opera va balet teatri (1955), shahar kutub[[x]]onasi (1957—62), shahar markazidagi maydonda binolar ansambli (1956), q. [[x]]. vazirligi (1954—60), Sport saroyi (1974), Tasviriy sanʼat muzeyi (1974) binolari bunyod etildi.
1996/97 oʻquv yilida 77 umumiy taʼlim maktabida 93,3 ming oʻquvchi, hunarte[[x]]nika bilim yurtlarida 5,7 ming oʻquvchi, oʻrta ma[[x]]sus oʻquv yurtlarida 11,7 ming oʻquvchi oʻqidi, maktabgacha tarbiya muassasalarida 16,2 ming bola tarbiyalandi.
Shaharda 8 oliy oʻquv yurti (Qirgʻiziston milliy unti, QirgʻizistonRossiya slavyan unti, te[[x]]nika unti, q.[[x]]. akademiyasi, tibbiyot akademiyasi, Xalqaro int, fizkultura inti, sanʼat inti) faoliyat koʻrsatadi. Yangi kollej, litsey va gimnaziyalar, [[x]]alqaro, davlat[[x]]ususiy maktablari ochilmoqda. B.da Milliy Fanlar akademiyasi, tarmoq ilmiy tadqiqrt intlari mavjud.
Qirgʻiziston Respublikasi davlat kutub[[x]]onasi, 22 yirik ommaviy kutub[[x]]ona, 7 muzey, 6 teatr, 10 kinoteatr, "Qirgʻizfilm" kinostudiyasi ishlab turibdi (90-y.lar o[[x]]irlari).
B.da "Qirgʻiziston" Matbuot uyi, Qirgʻiziston ensiklopediyasi Bosh tahririyati, "Ilim" nashriyoti, yirik poligrafkombinat, respublika a[[x]]borot organi — Qirgʻiziston telegraf agentligi joylashgan. Respublikada 128 gaz., 15 jurnal chop etiladi. 1974 y.dan "Bishkek oqshomi" shahar gaz. nashr etiladi. Mahalliy radioeshittirishlar qirgʻiz va rus tillarida olib boriladi.
9680 oʻrinli 32 kasal[[x]]onada 3792 vrach va 7253 dan ziyod oʻrta maʼlumotli tibbiy [[x]]odim ishladi (90-y.lar o[[x]]irlari). B. va uning atrofida Issiqota kurorti, kardiologiya sanatoriysi, dam olish uylari, profilaktoriylar joylashgan. B.— respublikada turizm markazi. Turistik mehmon[[x]]ona va bazalar bor. Boshqa respublikalar va mamlakatlar b-n temir yoʻl, avtomobil, havo yoʻllari orqali bogʻlangan.
3. B. Beysheev.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
| |||