'''Botqoqlanish''', tuproq botqoqlanishi — tuproqning yer usti yoki grunt suvlari b-n ortiqcha namlanishi natijasida paydo bo‘ladiganboʻladigan jarayon. Bunda tuproqda anaerob sharoit vujudga keladi, gleylanish belgilari ro‘yroʻy beradi, yarim chirigan o‘simlikoʻsimlik qrldiklari yig‘ilibyigʻilib boradi, suvhavo rejimi o‘zgaradioʻzgaradi. Asosan, atm. yog‘inlariyogʻinlari bug‘lanishdanbugʻlanishdan ustun bo‘lganboʻlgan zonalarda tarqalgan. Arid zonada B. sof holda kam uchraydi; aksariyat tuproq sho‘rlanishishoʻrlanishi b-n birga yuz beradi, natijada ekinlar yaxshi rivojlanmaydi va nobud bo‘ladiboʻladi. B. tabiiy va sun’iysunʼiy sabablarga ko‘rakoʻra yuz beradi. Tabiiy sabablar: grunt suvlarining oqib ketishini qiyinlashtiradigan relefrelyef xususiyatlari va geologikgidrogeologik sharoitlar (mas, Farg‘onaFargʻona, SurxonSherobod vodiylaridagi quyi terrasalar, tekis hudud va botiqdardagi daryolarning qayir terrasalari); toshqinlar natijasida yerlarni suv bosishi; suvning daryo va qo‘llardanqoʻllardan sizishi va sh.k.; insonning xo‘jalikxoʻjalik faoliyati b-n bog‘liqbogʻliq bo‘lganboʻlgan sun’iysunʼiy sabablar — grunt suvlarining oqib ketishi tabiiy qiyin bo‘lganboʻlgan yerlarni drenajlar qurmasdan sug‘orishsugʻorish; sugorish va sho‘rshoʻr yuvishda me’yordanmeʼyordan ortiqcha suv berish; kanal va suv omborlaridan siziladigan suvlar hisobiga yerlarni muntazam zax bosishi, yer usti suvi okimlarining tartibga solinmaganligi; sug‘orishsugʻorish va kollektordrenaj tarmoqlarining qoniqarsiz holati va b. O‘rtaOʻrta Osiyoning sug‘oriladigansugʻoriladigan zonal arid a yerlarning katta qismi (deyarli 35—50%) da u yoki bu darajada B. xavfi mavjud. Yerlarni B.dan saqlash maqsadida kollektordrenaj tarmog‘itarmogʻi quriladi. B.ga qarshi kurashish uchun agrotexnik, meliorativ va ekspluatatsion kompleks choratadbirlar o‘tkaziladioʻtkaziladi, ya’niyaʼni daraxtzorlar barpo etiladi, ko‘pkoʻp yillik o‘tlaroʻtlar b-n almashlab ekish joriy qilinadi; sug‘oriladigansugʻoriladigan maydonlar toshqin va muz tikinlari davrlarida suv bosishdan sakdanadi, sho‘rshoʻr yerlarni yuvish texnologiyasiga rioya qilinadi; drenaj va suv tashlash tarmoqlarining optimal zichligi ta’minlanaditaʼminlanadi.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
